tgoop.com/gholow2/2008
Last Update:
☘️بررسی مستندات غلات و صوفیه (2)
(ویرایش دوم)
«لنا حالات مع اللّه هو فيها نحن، و نحن فيها هو، و مع ذلك هو هو و نحن نحن.»
روایت اهل بیت ع یا کلام صدرا؟
🌱بررسی سند:
این خبر در هیچ یک از کتب قابل اعتماد نقل نشده، و تنها در کتب تصوف‌گرایان شیعی متأخر به چشم می‌خورد، و بدین شکل برای نخستین بار در حاشیه اسفار صدرای شیرازی (1050ق) بدون انتساب به شخصی معین آمده است: «فی الکافی لنا حالات مع اللّه نحن هو و هو نحن» (اسفار، ج2، ص88 حاشیه نُسَخ ن ر ه؛ تحقیق طهرانی از الكهف و الرقيم، ص401). که البته در کتاب کافی نیست.
سپس در دو کتاب تألیف دهۀ چهارم قرن 11 از خود صدرا و نیز ادهم عزلتی خلخالی (1052ق) بدون سند آمده است (مفاتيح الغيب، ص750-751؛ رسائل فارسى ادهم خلخالى، ص785، نیز نک: 108).
از شواهد شدت ضعف این خبر این است که صدرا و عزلتی با وجود 10 قرن ارسال، خبر را مشخصاً به کسی از معصومین ع نسبت نداده، بلکه به صورت مبهم گفته‌اند «باسناد اصحابنا و اخواننا على ائمة اهل البيت و هم سادتنا...» یا «گفتند إن لنا...». با توجه به تصوف و عرفان‌گرایی هردو و حضور هردو در اصفهان و قم و درس میرداماد (م1040ق) احتمالاً خبر را از یکدیگر یا محفلی مشترک گرفته‌اند.
داماد صدرا، فیض کاشانی (م1091ق) می‌نویسد:
ممّا ينسب إلى مولانا الصادق عليه السّلام- أيضا- و إن لم أره في كتاب معتمد عليه، أنه قال: [هم‌چنین، از چیزهایی که به مولای ما صادق علیه السلام نسبت داده می‌شود –اگر چه آن را در کتاب قابل اعتمادی ندیدم- این است که فرمود:]
«لنا حالات مع اللّه، و هو فيها نحن، و نحن فيها هو، و مع ذلك هو هو، و نحن نحن». (عين اليقين، ج2، ص277)
وقتی که حتی فیض کاشانی که -اهل عرفان و در اعتبار اخبار شدیداً متساهل است- سند این خبر متأخر اهل عرفان را معتبر نمی‌داند؛ دیگر پذیرش آن، چه وجهی دارد؟! فیض گذشته از روحیه فلسفی شدیدش، در برخی از آثارش متأثر از اخبار صوفیه و غالیان است، در حدی که اشعاری در وحدت وجود هم دارد (نمونه: کلیات فیض، ص294-297).
اما انتساب مردد خبر به امام صادق ع در کلام فیض اضطراب نیز دارد، و از امیرالمؤمنین و به صورت مضمر نیز نقل شده است (نک: الکلمات المکنونة، ص147؛ ده رساله، ص242). استنادات متأخرتر به امام صادق ع (نمونه: شرح الاربعين قمی، ص213) نیز چیز جدیدی نیست.
🌱بررسی متن
1. یگانه بودن امام و خداوند در عین دوگانگی، هیچ معنای معقولی ندارد و تناقض محض و خلاف بدیهی است.
2. اختصاص یگانگی و اتحاد به برخی حالات، بی‌معنا و خلاف بدیهی عقل است. چگونه ممکن است امام در برخی حالات با خدا یکی باشد و در برخی حالات نباشد؟
3. این اختلاف حالت، مستلزم تغییر در ذات باری تعالی است.
4. این جمله با قرآن، روایات متواتره، اجماع مسلمین و ضرورت دین مخالف، کفر صریح و بدترین نوع غلو است. اگر «هو نحن و نحن هو» غلو نیست پس چه چیزی غلو است؟!
هرچند مخالفت چنین روایتی با ضروریات و بی‌ریشگی آن برای ردش کافی است. ولی جا دارد حتی کسانی که در هر شرایطی به اخبار خوش‌بین‌اند، به خاطر امر صریح روایات اصیل‌تر آن را انکار کنند، چه اتحاد با ذات باری تعالی ضرورتاً مصداق نسبت چیزهایی به ائمه علیهم السلام است که «در مخلوقات ممکن نیست». متن امر روایی:
أحمد بن محمد بن عيسى و علي بن إسماعيل بن عيسى و محمد بن الحسين بن أبي الخطاب عن عثمان بن عيسى، عن المفضل بن عمر، قال: قال أبو عبد الله ع: «مَا جَاءَكُم مِنَّا مِمَّا يَجُوزُ أَن يَكُونَ فِي المَخلُوقِينَ، وَ لَم تَعلَمُوهُ، وَ لَم تَفهَمُوهُ، فَلَا تَجحَدُوهُ، وَ رُدُّوهُ إِلَينَا، وَ مَا جَاءَكُم عَنَّا مِمَّا لَا يَجُوزُ أَن يَكُونَ فِي المَخلُوقِينَ فَاجحَدُوهُ وَ لَا تَرُدُّوهُ إِلَينَا» (مختصر البصائر، ص264)
هر روایتی که از ما (و در مورد ما) به شما رسید که در مورد مخلوقات ممکن بود؛ ولی آن را نمی‌دانستید و درک نمی‌کردید؛ آن را انکار نکنید و آن را به ما واگذارید، و هر چه از ما به شما رسید که در مخلوقات ممکن نبود؛ آن را انکار کنید و به ما واگذار نکنید.
@gholow2
BY غلوپژوهی
Share with your friend now:
tgoop.com/gholow2/2008