بررسی دقیق مطبوعات دوره قاجار از الزامات اصلی پژوهنده تاریخ علم معاصر است. موضوعات علمی جدید، پیش و بیش از کتاب‌ها، در مقالات منتشر می‌شده‌ است. متاسفم که دوره‌های کاملی از این مطبوعات در دست نیست اما همان هم که موجود است به طور دقیق فهرست و بررسی نشده است. یکی از مجلاتی که در شیراز منتشر می‌شده و درباره علوم جدید و نظریه داروین مطالبی چاپ کرده، هفته‌نامه 《دارالعلم》 است. مدیر این نشریه، اعتمادالتولیه دستغیب شیرازی، افزون بر انتشار مجلات مختلف، کتاب‌هایی نیز تالیف کرده که من یکی از رسالاتش را درباره نظریه داروین تصحیح کرده و به ناشر سپرده‌ام و امیدوارم به زودی منتشر شود. نتیجه پژوهش‌هایم درباره این مطبوعات را هم در آینده نزدیک جسته‌جسته منتشر خواهم کرد.
در این شماره تصویر و توضیحی از 《مِکرسکوب》 آمده است.

بامهر
محمد معصومی
https://www.instagram.com/p/CYycurPKOEt/?utm_medium=share_sheet

دانشکده زیست‌شناسی با همکاری پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران برگزار می‌کند:

🔸 چهارمین همایش بررسی آراء و آثار داروین🔸

🔹 محور همایش: انتخاب طبیعی 🔹

📆 تاریخ: شنبه ۳۰ بهمن‌ماه تا دوشنبه ۲ اسفندماه ۱۴۰۰

🕰 زمان: ساعت ۱۹ تا ۲۱

📍محل برگزاری:
https://www.skyroom.online/ch/sci-ut/darwinday4

نداشت جهان پاس خدمت داروین!

اواخر بهمن‌ماه که می‌شود، گویی زمستان چمدانش را بسته و پشت در گذاشته و آماده کوچ است. از سویی در این چهار سال گذشته برای علاقه‌مندان به نظریه تکامل، این روزها با برگزاری همایش 《روز داروین》 آمیخته است. همایشی که آهسته و پیوسته تا اینجا آمده و هر سال بار و بر یافته و موضوعاتش تخصصی‌تر شده است. امسال دومین سالی است که به دلیل شیوع کووید-۱۹ قرار است این هم‌نشینی در بستر مجازی برگزار شود و البته شرایطی را فراهم کند تا بتوان از اندیشمندان زبده و کارآزموده این حوزه در سایر کشورها نیز بهره برد.
برای من که سر-و-کارم با تاریخ علم است و هر موضوعی را به شکل خودکار در بستری تاریخی ارزیابی می‌کنم، برگزاری چنین همایش‌هایی ارزنده و در شکل‌گیری درست مفاهیم علمی از رهگذر گفت و گزار، موثر است.
آنچه پیش‌تر گفتم و اکنون هم بر آن تاکید می‌کنم این است که به گمانم برپایی چنین همایش‌هایی این امکان را فراهم می‌کند تا به موضوعات علمی از منظر تخصصی بنگریم و از شتاب‌زدگی و سطحی‌نگری و جزم‌اندیشی رها شویم تا بتوانیم درست و راست بیندیشیم و پاسِ خدمت داروین را به سهم خود بداریم!
***
موجب خرسندی است که امسال هم در این همایش بِشکوه شرکت دارم و قرار است درباره واژه 《انتخاب طبیعی》 گزارشی تاریخی مبتنی بر اسناد به دست دهم.
از همه دوستان و فرهیختگانی که با کوشش و پشتکار این همایش را سامان می‌دهند همواره سپاسگزارم. بپایند و ببالند!

بامهر
محمد معصومی

پی‌نوشت: عنوان نوشته، بخشی از شعر میرزاده عشقی است.
https://www.instagram.com/p/CY2jlVhKF2c/?utm_medium=share_sheet

از 《فرهنگ》 تا 《فرهنگ》

نام داروین از دوره ناصری به گوش برخی از ایرانیانی که اهل فرهنگ و روزنامه خواندن بودند رسید. آنان گزارشی از رساله 《نیچریه》 سیدجمال‌الدین اسدآبادی را در روزنامه 《فرهنگ》اصفهان سال ۱۲۹۸ق خواندند. من حوزه پژوهشم را در نسبت‌سنجی مواجهات ایرانیان با نظریه داروین از منظرهای گوناگون تقسیم‌بندی کرده‌ام. بخشی از این سیر طبیعتاً تاریخی است و در یک نگاه کلی به چهار دوره بخش می‌شود؛ قاجاریه، پهلوی اول، پهلوی دوم و پس از انقلاب تا کنون. هر دوره هم شرایط و اقتضائات خودش را دارد که در هر یک از پژوهش‌هایم کوشیده‌ام به آنها بپردازم.
اخیراً گزارشی فراهم کرده‌ام از سلسله‌مقالاتی که در مجله‌ای با نام 《فرهنگ》 در رشت و بین سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۷ شمسی منتشر شده و در آن به نام و نظریه داروین رسیدگی کرده است. در این مقاله درباره نشریه فرهنگ و تشکلی که آن را منتشر می‌کرده و گرایش‌های چپ داشته سخن گفته‌ام و عین آن سلسله‌مقالات را که احتمالاً نخستین گزارش عالمانه از نظریه داروین در عهد پهلوی اول است، با ویرایش به دست داده‌ام.
این مقاله قرار است در شماره آتی جریده فریده تاریخ علم دانشگاه تهران منتشر شود. از همه دوستان فرهیخته و دانشورم در مجله سپاسگزارم.

بامهر
محمد معصومی

پی‌نوشت: تصویری از مجله فرهنگ را که در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می‌شود به دست داده‌ام. جناب آقای دکتر جعفریان زمانی که ریاست کتابخانه را بر عهده داشتند موجبات دسترسی من را به این مجموعه کمیاب فراهم کردند؛ از ایشان سپاسگزارم.
https://www.instagram.com/p/CaK9WFiKYJC/?utm_medium=share_sheet