The Legend Of Zelda Nintendo томонидан ишлаб чиқилган ва 1986 йилда чиқарилган машҳур туркум видеоўйинлардир.

Ўйинда асосан Линк исмли қаҳрамоннинг Гирул дунёсида ёвуз кучларга қарши курашиши, малика Зельдани қутқариш мақсадида ўтган саргузаштлари тасвирланади. Ўйинлар ўзининг кенг очиқ дунёси, пухта ҳикояси ва мураккаб паззл ривожлантириш тизими билан танилган.

The Legend Of Zelda туркуми ўйин саноатига катта таъсир кўрсатган бўлиб, замонавий видеоўйинларнинг асосий пойдеворларидан бири ҳисобланади.

📹Тўлиқ видео учун ҳавола:
https://youtu.be/Wv8nnQBQkQo?si=_vXiKJ9fArf_PZ33

— Нега бизда “ужас” жанридаги кинолар олинмайди?

— Қўрқса керак-да одамлар...

Плоссподкастда меҳмон бўлган Расул 24 нима учун Ўзбекистонда ҳоррор кинолар олинмаслиги сабабларига ўз услубида жавоб берибди. Албатта, у ерда ҳазилдан ташқари яхши фикрлар ҳам берилган.

Хуллас, ўтириб бир нафасда кўрворадиган подкаст бўлган.

Подкастга линк: https://www.youtube.com/watch?v=ozeyaymM2oo

Қўштирноқ подкастга таклиф қилишувди. Нима ҳақда гаплашамиз десам, Трамп ҳақида дейишди; Трампдан бошқа ҳамма нарса ҳақида гаплашибмиз.

Шайка аъзолари — Нозим ва Баҳодир билан бемалол, чойхонада ўтиргандек гаплашдик; суҳбат чоғида жуда аралаш-қуралаш суҳбат туюлди, лекин видеода яхши кўриняпти: қизиқ мавзулар, қизиқ фикрлар, қизиқ ҳазиллар.

Хуллас, сизам кўриб, баҳо беринг. Линк: https://www.youtube.com/watch?v=pTwa76V0F80

@AsanovEldar

Рай Брэдбери "Капалак эффекти" ҳақида ўзининг фантастик ҳикояларида кўплаб тавсифлар берган.

Унинг асарларида кичик бир ўзгариш ёки тасодифий ҳодиса келажакда катта таъсир кўрсатиши мумкинлиги айтилади.

Брэдбери бу фикрни A Sound Of Thunder асарида аниқ ифодалаган: бу ерда капалак қанотининг силжиши бутун тарихни ўзгартириши мумкин.

📹Тўлиқ видео учун ҳавола:
https://youtu.be/GNpT0qQtQxI?si=1ET9kEqcRK7PWfBG

Бу орада Qurultoy'нинг янги сони чиқди. Яна мусиқа тарихи мавзусига қайтдик. Ва яна Шавкат Матёқубовни таклиф қилдик.

Мусиқа мавзуси — хос мавзу, ҳамма ҳам қизиқмайди, лекин атмосфераси ўзгача бўлади. Жонли мусиқа тинглаш айниқса мароқли.

Кўринг: https://www.youtube.com/watch?v=2K6SpQEHnX8&ab_channel=QURULTOY

@AsanovEldar

Флюидлар суюқлик ва газ каби оқим ҳолатидаги моддаларни англатади.

Улар мустаҳкам шаклга эга эмас, балки ҳаракатланиб, босим, ҳарорат ва бошқа омилларга қараб ўзгаради.

Флюидлар механикада ва термодинамика соҳаларида кенг қўлланилади. Сув, ҳавони мисол қилиб келтириш мумкин.

📹Тўлиқ видео учун ҳавола:
https://youtu.be/GNpT0qQtQxI?si=1ET9kEqcRK7PWfBG

Хуллас, Ғазода ёқилган ўт Суриянинг давлат сифатида тугашига олиб келди. Аслида бу эртароқ рўй бериши мумкин эди, лекин Эрон (Ҳизбуллоҳ орқали) ва Россия Башар Асаднинг ҳокимиятини сақлаб қолган эди. Асад тўрт йил ичида ҳокимиятини мустаҳкамлаб, жанговар армия ярата олмагани учун давлатидан айрилди.

Охирги маълумотларга кўра, "Ҳайъат таҳрир аш-Шом" (ҲТШ) Туркияни бу операциядан олти ой олдин хабардор қилган экан. Эрдўғон Асад билан алоқаларни тиклашга уриниши натижа бермагач, Туркия бу операцияга "сукут — аломати ризо" деб жавоб берган экан.

Яна бир маълумотга кўра, аслида ҳокимият нисбатан дунёвий мухолиф куч ҳисобланган, Туркияга янада яқинроқ бўлган Сурия миллий армияси (СМА) қўлига ўтиши керак бўлган, лекин ҲТШ отни қамчилаб қолган.

Эрдўғон ва Нетаньяҳу буни олдиндан келишиб олганми ё иккиси ҳам даҳо стратегми — бир нарса дейиш қийин. Лекин асосий ғолиблар Туркия ва Исроил, асосий мағлублар Эрон ва Россия бўлди. Сурия эса парчаланиб кетди.

Туркия Суриядаги асосий кучга айланди — ҲТШ у ва Қатар билан алоқа ушлайди, уларга қулоқ тутади; курдлар ҳали ҳам Суриянинг катта қисмини (Рожавани) назорат қилиб турибди, лекин турклар энди катта эҳтимол билан уларга қарши операциялар ўтказади.

Исроил Дамашқ ҲТШ қўлига ўтиши билан стратегик қурол-яроғ омборларини ва аэропортларни йўқ қилди, Дамашқ остоналаригача бостириб кириб, буфер зонасини яратиб олди. Ҳокимиятни, кутилганидек, СМА эмас, ҲТШ олгани Исроилни чўчитгандир — исроиллик сиёсатчилар ҲАМАС мисолида ҳар қандай исломий гуруҳларни миллий таҳдид деб била бошлаган.

Хуллас, Сурияни ҲТШ, Туркия, Исроил ва курдлар бўлиб олди ҳозирча (майда гуруҳларни ҳисобламаганда).

Россиянинг охирги ўн йилликларидаги асосий геосиёсий ютуғи — Асад ҳокимиятининг сақлаб қолиниши йўққа чиқди. Эрон эса минтақадаги таъсирининг улкан қисмини йўқотди — Сурия қўлдан кетди, Ливан ва Ғазо билан алоқа коридорлари ёпилди. Эронлик сиёсатчилар бу зарбалардан сўнг ядровий дастурни жадаллаштиришга чақирмоқда, чунки Исроил ва Саудиядан ҳимояланишга бошқа аргументи қолмаяпти.

@AsanovEldar

Ўзи, Туркия-Исроил тандеми Россия-Эрон тандемини иккинчи марта мағлуб қилмоқда.

Қорабоғда Туркия ва Исроил Озарбайжонни қўллаб-қувватлади. Арманистоннинг яқин ҳамкорлари Россия ва Эрон эди. У ерда ҳам вазиятни усталик билан пойлаб, зарба берилди ва Қорабоғ Озарбайжонга қайтарилди.

Энди эса Сурияда яна шу нарса такрорланди. Фурсатдан фойдаланиб берилган зарба икки ҳафтада минтақанинг оёғини осмондан қилди. 2:0.

@AsanovEldar

Суриядаги можаронинг яна бир томони — газ масаласи.

Фуқаролик урушидан олдин Қатардан Европага ўтадиган газ қувури лойиҳаси муҳокама қилинган эди. Қувур Туркия, Сурия, Иордания ва Саудия Арабистонидан ўтиши керак эди. Аммо Асад бундай қувурни ўз ҳудудидан ўтказишга кўнмади, бунда Россиянинг манфаатларига хиёнат қилмаслигини очиқ айтди. Албатта, унинг позициясидан Эрон ҳам манфаатдор эди.

Шундан сўнг уруш бошланди. Баъзи конспирологлар ҳатто Асад лойиҳага қўшилмагани учун уруш атайлаб уюштирилди, деб айтади. Ҳарқалай, Асадни олиб ташлашга ҳаракатларнинг сабабларидан бири унинг ўрнига лойиҳага қўшиладиган ҳокимиятни келтириш бўлган бўлса керак. Бу Европанинг Россияга боғлиқлигини пасайтириши кутилаётган лойиҳа эди.

Мана энди Асад йўқ, Сурияда янги, туркларга хайрихоҳ ҳокимият. Айтишларича, лойиҳа қайта жонланар эмиш. Агар Қатар-Европа газ қувури муҳокамалари кун тартибига қайтса, конспирологияга озгина ишона бошлаймиз.

@AsanovEldar

Энди асосий масала, шу билан ҳозирча бу мавзуга нуқта қўйсагам бўлади: Суриядаги воқеалар бизга қандай таъсир қилади? Таъсир қиладими ўзи?

Бир қарашда узоқ минтақа, диний ҳамжиҳатлик қанотида оҳвоҳлашдан бошқа таъсир йўқдай туюлиши мумкин. Ғазода бўлгани каби. Лекин, Ғазодан фарқли, бу ерда конкрет Ўзбекистондан, Марказий Осиёдан, МДҲдан борган одамлар қўлида қурол кўтариб юрибди. Улар у ерда сезиларли кучни ташкил қилади, ахборот кампанияларини ўзбек, рус, уйғур ва бошқа тилларда олиб боради.

Бу минтақамиздан ва Ўзбекистоннинг ўзидан янгидан-янги одамлар пропагандага учиб, кетиб қолиши хавфни орттиради. "Кетсин, қутуламиз", "шунчаки воз кечамиз" билан иш битмайди. Биринчидан, улар бир кун қайтиши мумкин; иккинчидан, Ўзбекистоннинг имижига, халқаро алоқаларига салбий таъсир қилади (охирги бир ойда бўлган воқеалар таъсир қилиб ҳам бўлди, аммо батафсил тўхталиб ўтирмайман).

Ниҳоят, қисқа муддатда иккинчи марта дунёнинг муайян бир қисмида диний мафкурага асосланган қуролли гуруҳ куч билан ҳокимиятга келиши ёмон прецедент. Турли радикал кайфиятдаги кучлар бундан илҳомланиши ва ҳатто ҳаракатга келиши мумкин. Радикал ҳаракатларга симпатия ошиши мумкин.

Буёғи энди ҲТШнинг сиёсатига боғлиқ. Ушбу ҳаракат илгари ал-Қоидага байъат қилгани учун террорчи гуруҳлар рўйхатига киритилган эди; анча йиллардан буён бу рўйхатдан чиқишга ҳаракат қилиб келмоқда. Дамашқни олганидан сўнг озчиликларга тегинмайдиган, тамал ҳақ-ҳуқуқларни ҳурмат қиладиган барқарор давлат тузишга ҳаракатлар қилаётгани кўриняпти. Балки ростдан шунақа йўналишда ривожланиб, халқаро тан олинган расмий ҳокимиятга айланар.

@AsanovEldar

Half-Life 2 — 2004 йилда Valve ишлаб чиққан биринчи шахс ўйинидир.

У Half-Life (1998) ўйинининг давоми бўлиб, унда асосий қаҳрамон — олим Гордон Фриманнинг саргузаштлари давом эттирилади.

Ўйин дистопик келажакда, яъни яшаш учун хавфли бўлган дунёда, Комбайн деб номланган чет кучлар забт этган Ердаги одамларга қарши кураш ҳақида.

📹Тўлиқ видео учун ҳавола:
https://youtu.be/oFmBYqWx3HA?si=axg2n-_ggJOsVt7I

Бир-икки мурид мана бу видео ташлаб, ростдан пратурк тили шунақа бўлганми деб сўради. Йўқ дўстлар, бунақа бўлмаган. Мутлақо бунақа бўлмаган.

Видео муаллифлари пратурк тилига хос бир қанча фонетик қонуниятлар асосида сўзларнинг эски шаклларини олиб, уларни ишлатган. Талаффузлари унча асосли эмаслиги майли. Лекин луғавий, грамматик масалалар мутлақо инобатга олинмаган.

Дейлик, айнан қайси сўзлар пратурк тилида бор эди? Йўқолиб кетган сўзларни қандай тиклаймиз?

Грамматик томони — беш-олтита сўзнинг архаик шакли ишлатиляпти, матннинг грамматикаси ҳозирги туркий тиллардан умуман фарқ қилмайди. Фақат z ўрнига r, ş ўрнига l ишлатилган, аммо грамматика архаик эмас. Айтайлик, пратурк тилида қанақа келишик қўшимчалари бўлган (видеода анча кейин пайдо бўлган келишик қўшимчаларини ишлатишган)? Шахс-сон ва кишилик қўшимчалари қанақа шаклда бўлган?

Хуллас, бу видеога ишонманглар.

@AsanovEldar

Сўнгги ислом халифаси дейиладиган Усмоний султон Абдулҳамидхон II тахтини қулатган, Биринчи Жаҳон урушида Германия томонида жанг қилган ва Туркистонгача келиб, русларга қарши курашган Анвар Пошо ҳақида эшитганмисиз?

"Худди шундай"да бу шахс ҳақида видео чиқибди. Кўришни тавсия қиламан👇👇👇
https://youtu.be/4XTIh_3RQnE

Qurultoy'нинг янги сонида яна Олимжон Давлатов билан суҳбатлашдик. Мавзу яна Алишер Навоий.

Мавзу умумийроқ — Навоий шахсияти, бугунги кун учун аҳамияти ва ҳоказо. Лекин кўпчиликка қизиқ бўладиган бир саволга ҳам жавоб бериб кетилди: Навоий ЛГБТ бўлган каби баъзи гаплар қай даражада асосли?

Жавобини бу ердан топасиз: https://www.youtube.com/watch?v=XTUDumM8qRc&ab_channel=QURULTOY

@AsanovEldar

Нефть сўзи бизга рус тили орқали кириб келган узоқ тушунчадай туюлади. Аслида ҳам шундай — биздаги шакли русча, лекин, илгари ёзганимдай, сўзнинг ўзи ҳам шарқона (семитча), умуман нефтнинг ўзи ҳам Шарқда кўпроқ, ўрта аср манбаларида ҳам бу сўз кўп қўлланади.

Бир тарихий шахснинг исми (аниқроғи, илмий тахаллуси) эътиборимни тортди — Нифтавайҳ ан-Наҳвий. Кўриб турганингиздек, бу тахаллусда "нефть" сўзи бор.

Нифтавайҳ IX—X асрларда яшаган машҳур ироқлик гуманитар олимдир. У тилшунослик, тафсир, тарихчилик ва бошқа соҳаларда ишлаган.

Нифтавайҳнинг асл исми Абу Абдуллоҳ Иброҳим ибн Муҳаммаддир. Тахаллуси иккита компонентдан иборат: "нифт", боя айтилганидай, нефть (ва битум) дегани, "вайҳ" эса Нифтавайҳ энг яхши кўрган олим — Сибавайҳнинг тахаллусига ишора.

Нефть сўзи тахаллусга қандай кириб қолди дерсиз? Айтишларича, унинг юзи қора тусда бўлган, шунга уни нефтга қиёслашган (нефтдай қорасан, дейишган бўлса керак). Нифтавайҳ бунга кўниб, нефтни тахаллус қилиб олган. Бугунги замонда яшаганида, мана бунақа деган бўларди.

@AsanovEldar

Муҳаббатдаги биринчи тил

Рағбатлантирувчи сўзлар — муҳаббатни ифодалашнинг биринчи усули бўлиб, у инсонлар ўртасидаги ижобий ва қўллаб-қувватловчи сўзларни ўз ичига олади. Бу тилни тушунадиган одамлар учун меҳр-муҳаббат ва қадрлашнинг энг кучли ифодаси — илтифотлар, мақтовлар, ва рағбатлантирувчи сўзлардир.

Бундай сўзлар уларнинг ўзини қадрли ва муҳим ҳис қилиши учун катта аҳамиятга эга. Бошқалар учун илтифотлар ва рағбатлантириш, улар ўзларини муҳаббат билан ўралган ва ҳурмат қилинган ҳис қилишларига ёрдам беради.

📹Тўлиқ видео учун ҳавола:
https://youtu.be/NHlpr3hj9dA?si=9_QWX9i-5vlxUNGP

"Ўрта асрларда бизда ҳамма уч тилни билган, арабча, форсча, туркчани ёрворган" деган қараш бор. Аммо бу ҳақиқатга мос келмайди.

Аввало, тил ўрганиш имконияти ҳаммадаям бўлмаган. Аралаш маҳаллаларда яшаган, бозорларда ишлаган одамлар ўзаро мулоқот натижасида оғзаки тилларни ўзлаштирган бўлиши мумкин, аммо уларнинг билими маиший сўзлашув даражасида қолган.

Китобий тилни ёзадиган, илмий, сиёсий мавзуларда гаплашадиган даражада ўрганиш имкониятига ҳукмрон сулола болалари, аслзода ва бойларнинг фарзандлари, шунингдек, амаллаб мадрасада 15—20 йил ўқиш йўлини қилганлар эга бўлган холос.

Худди ҳозир инглиз тилини ўрганаман деб йиллаб қийналиб юрганингиз каби, ўтмишда ҳам тил ўрганиш осон бўлмаган. Ҳозиргидан қийинроқ бўлган ҳатто (методлар қолоқлиги боис). Биз билган кўп машҳурлар ичида бирорта чет тилини билмаганлар бор. Масалан, Кўчкунчихон ёки Шайбонийхоннинг ўғли Муҳаммад Темур Султон ҳақида шунақа маълумотлар бор.

Айниқса араб тилини ўрганиш қийин бўлган. Баъзи машҳур олимлар умрининг охиригача араб тилини мукаммал ўргана олмай қийналгани айтилади. Масалан, машҳур тилшунос Сибавайҳ ан-Наҳвийнинг ёзма арабчаси зўр бўлган, аммо сўзлашув арабчасида жуда қийналган.

Ибн Сино арабчани яхши билмагани учун кўп танқид остига олинган. Кейинчалик у арабчани мукаммал ўрганди, дейилади; балки машҳур бўлиб кетганидан сўнг шунчаки пиарини тўғрилаб қўйишгандир. Ҳарқалай, унинг китобларини оригиналда ўқиган ҳамкасблар арабчаси ростдан яхши эмаслигини, форсчани калькалаб кўп ишлатиб юборганини айтишади.

Абу Мансур Мотуридийнинг ҳам арабчаси яхши бўлмаган. XV асрдан сўнг минтақада арабчани яхши биладиган одам оз қолган, ҳатто мадрасалардаям жуда зўр ўргатилмаган.

@AsanovEldar

Тил билишда этник фарқлар ҳам бўлган. Турли тилларда гапирувчи жамиятларда тил приоритетлари фарқ қилган.

Араблар/араб тиллилар кўпинча араб тилидан бошқа тилни билмаган. Чунки бунга эҳтиёж бўлмаган — ҳамма китоб араб тилида, таълим араб тилида, дин араб тилида, бошқалар араб тилини билади.

Тожиклар/форс тиллилар ўз тилини ва бунга қўшимча араб тилини билган ёки ҳарқалай ўрганишга ҳаракат қилган.

Турклар/турк тиллилар кўпинча, ўз она тилидан ташқари, яшаб турган минтақасидаги устувор маданият тилини билган/ўрганган: Марказий Осиё, Кичик Осиё, Эрон ва Ҳиндистонда — форс тилини, Мисрда, Шомда — араб тилини. Бизда турклар кўпроқ турк ва форс тилларини билган, арабча камроқ тарқалган (айниқса мўғул истилосидан сўнг). Жуда кучлилари ёки вақти, имконияти кўплари араб тилини ҳам ўрганиб, уч тил соҳибига айланган.

Бу вазиятга параллелларни бугун ҳам кўришимиз мумкин: америкаликлар кўпинча инглиз тилидан бошқа тилни билмайди, негаки бунга эҳтиёж йўқ; руслар, рус тилидан ташқари, инглиз тилини ўрганади; ўзбеклар эса "маданиятли" инсон бўлиш учун ҳар уч тилни билишга мажбур. Яъни туркларнинг маданий позицияси ҳали ҳам жиддий ўзгаргани йўқ.

@AsanovEldar