İlyas Əfəndiyev-"Xurşidbanu Natəvan"
✔️Seyid Hüseyn Mamayının şeirində “inilti” olduğunu deyir.
✔️Hələ qoca knyaz gəlməmişdən öncə Knyaz Xasay xalqına laqeydlikdə özünü günahkar sayırdı.
✔️Canişinin Natəvana güzəştə getməkdə niyyəti var idi.
✔️Seyid Hüseyn kimi Muradalı da Cənubi Azərbaycandan gəlmişdi.
✔️X.Natəvan canişinlə söhbət etməmişdən əvvəl Knyaz Xasaya Qarabağa qonaq gəlməyi təklif edir.
✔️Əfsanəvi Zümrüd quşunun Qaf dağında tilsimə salındığını X.Natəvanın dilindən eşidirik.
✔️X. Natəvan:
İki imperiyanın məkrli “parçala, hökm sür” siyasətinin mahiyyətini aydın dərk edir.
İnsanın öz vətəninə, öz mənliyinə, vicdan azadlığına sahib olmasını xoşbəxtlik sayır
Kasıb kəndli uşaqlarını məktəbə cəlb edir.
Var-dövlətini sadə insanların güzəranının yaxşılaşmasına sərf edən xeyriyyəçidir
✔️1.X. Natəvandan xahiş edir ki, Arazdan Mil düzünə arx çəkdirsin-Möhnət
✔️2.Şair Mamayın şeirinin məzmununa irad tutur-Seyid Hüseyn
✔️3.Lermontovun Azərbaycan dilini Şərqin fransız dili adlandırması onun dilindən verilib-Ter Vahan
✔️4. Zahir bəyin millət haqda fikrinə irad tutur-Nəvvab
✔️Knyaz Xasay Düşünür ki, öz xalqı ilə Azərbaycan xalqının taleyi bir-birinə çox bənzəyir
✔️Əsərin hər şəklində monoloq yoxdur
✔️Yazıçı obrazları öz səviyyələrinə uyğun dillə danışdırır.
✔️Əsərdə lirizm güclüdür.
✔️Bədii təsvir və ifadə vasitələrindən gen-bol istifadə edilmişdir.
✔️Mirzə Ruhullah - Natəvanın müəllimi
✔️Muradalı — Natəvanın mehtəri
✔️Hidayət xan - Araz qırağı kəndlərin ağası
✔️Əbdürrəhim Talıbzadə - bulağın mühəndisi
✔️Məliküldövlə - İran şahzadəsinin elçisi
✔️Dramda canişin Rusiyanın Azərbaycandakı maraqlarının ifadəçisi kimi çıxış edir.
✔️Dramda xarakterlərin qarşılaşdırılması dramatik konflikti daha da gərginləşdirir.
✔️Natəvan maarifçi bir surətdir, onun simasında əsərdə təsvir olunan müsbət xarakterlər əyanıləşdirilir.
✔️Məliküldövlə obrazının simasında vətəninə üz döndərmiş obraz canlandırılıb.
✔️Binaən-əleyh cənab Seyid Hüseyn, bilmək istərdik ki, siz nə cür vuruş nəzərdə tutursunuz?-Zahir bəy
✔️Mən deyəndə ki siz öz millətimizi tanımırsınız, rəncidə olursunuz. İslam millət deyil, dindir-Nəvvab Zahir bəyə deyir
✔️Tehranda yazıq atam gündə on dörd saat xalı karxanasında fəhləlik eləyib məni oxudurdu.-Seyid Hüseyn
✔️Rus şairi Lermontov Azərbaycan dilinə valeh olub onu Şərqin fransız dili adlandırmışdır.-Ter Vahan
✔️Sənin-mənim kimilərinin qaçıb canlarını qurtarmaqları ilə yaralar sağalarmı?-S Hüseyn
✔️Qoca Knyazın gəlişi Xasay xanın getməsinə səbəb olur.
✔️Məliküldövlə farslaşdırma siyasətinə azərbaycanlıların xoşbəxtliyi kimi yanaşırdı.
✔️Hidayət xan əmisi qızı ilə nahaq yerə mübahisə edir.
✔️Natəvan qorxurdu ki, övladlarının da taleyi özünün taleyi kimi olar
✔️Dramatik konflikt Natəvanla çar hakimləri, yerli ağalar arasındakı mübarizə üzərində qurulub.
✔️Milli azadlıq hərəkatına həsr olunub
✔️Əsər Azərbaycanın bütövlüyü ideyası irəli sürülüb
✔️Öz ölkəsinin mənafeyini güdən obraz iştirak edir, baş qəhrəman maarifçi obrazdır-"Xurşidbanu Natəvan"
✔️Əsərdə müəllif dövrün Azərbaycan gerçəkliyi qarşısında qoyduğu "Hansı yolla getməli?” sualının yaratdığı ziddiyyətləri əks etdirir."Dəli Kür"
✔️“Mən xalqı həqiqi azadlığa və birliyə qovuşduracaq mübarizədən danışıram"-Seyid Hüseyn
✔️"Milləti-islamın fütuhatı bizi ərəb-fars münəvvərlərinə yaxınlaşdırmışdır"-Zahir bəy
✔️“ İslam millət deyil, dindir"-Nəvvab
✔️“ Hamıdan qabaq biz öz dilimizin qədrini
bilməliyik, ağalar. Dil bizim milli varlığımızdır"-Natəvan
✔️”Arazın o tayında İran şahlarının bizim qardaşlarımıza nə divan tutduqları, gərək ki, sizə daha vaxsı malumdur"-Mamayı
✔️Hidayət xan köçəri tayfalara su arxının lazım olmayacağını əsas gətirərək buna qarşı çıxır.
✔️Knyaz Xasay əmisindən sonra doğma torpaqlarının başsız qalmaması üçün Dağıstana qayıdır.
✔️Xurşidbanu ilə Knyazın iki övladı olur.

✔️Seyid Hüseynin atası onu oxutmaq üçün ✔️Tehranda xalı karxanasında işləmişdir.
✔️Şahzadə — Düşünür ki, xalqın böyük hissəsi canilərdən ibarətdir və onları idarə etmək üçün möhkəm hökmdara ehtiyac vardır.
✔️Məliküldövlə — Şahzadənin ölümündən sonra ümidsizlik içərisində özünü öldürmək istəsə də, buna cəsarəti çatmır.
✔️Seyid Hüseyn — Hidayət xan onu ölümlə hədələyir və öldürmək istəyir
✔️Natəvanın əsərdəki son sözlərində Azərbaycanın azad olacağına inam əksini tapmışdır.
✔️X.Natəvan Hidayət xana bildirir ki, dünyaya ikinci dəfə də gəlsəydim, yenə indi seçdiyim yolu seçərdim.
✔️Seyid Hüseyni həbs etməyə gələnlər öz istəklərinə çatmasalar da, Seyid Hüseyn özü günahının nə olduğunu anlamaq üçün onların arxasınca gedir.
✔️X.Natəvan Fərəc bəyə şillə vurur
✔️Knyaz Xasay obrazı əsərdə Natəvanın şəxsi həyatı və ictimai fəaliyyəti barədə geniş söz açmağa imkan verir.
✔️Yazıçı obrazları öz səviyyələrinə uyğun dillə "danışdırır".
✔️Əsərdə həm şeirin müəllifi həm də müəllifi olmayan şəxs tərəfindən şeir səsləndirilməsinə rast gəlmək olar.
✔️"Qafqaz müsəlmanlarına xitab" əsərində sənətkarın problem və onun həll yolunu göstərməsi ✔️Mamayının şeirində görülməyən məqamdır.
Azərbaycan dilini Şərqin fransız dili hesab edən şəxs ✔️"Qızılgül olmayaydı" poemasındakı kimi haqsızlığa məruz qalaraq həyatını itirir.
✔️Natəvan tərəfindən ərəb və fars sözlərinin dilimizdə bu qədər çox işlənməsinin mənası Məclisi-ünsdə açılır.
✔️Seyid Hüseyn üçün həqiqi azadlıq insanların mənliyini əlindən almayan azadlıqdır
✔️"Gülün"mahnısını Natəvan özü oxuyur
✔️Qubernatora dilmanclıq edirdi-Zahir bəy
✔️Vaqifin adını çəkən-Ter Vahan
✔️Erməni ədibi Mirzə Yusif Nersesovun adın çəkir-Ter Vahan
✔️Knyaz Xasay yerli xalqa qaynayıb-qarışmır
✔️Mixayılov Muradlı və Daşdəmir ilə dostdur
✔️K.Xasay sünni idi
✔️Məlkidövlənin əsl adı-Mirzə Kərəm
✔️Təhsil üçün Rusiyaya cavanlar göndərir-Knyaz Xasay
✔️Hidayət S. Hüseyni öldürmək istəyir
✔️S.Hüseynlə Natəvanın kəbinini kəsən-Hacı Süri
✔️Kor kamança-Eyvaz
✔️Qala rəisi-İvan Petroviç
✔️Mixayoluv dayısı "Dekabrist idi"
✔️Zahir bəyi öldürmək istəyir-Şahmar

Qılman İlkin- "İntiqam"
✔️Hekayədə Qarabağ müharibəsinin ağır günlərindən bini təsvir edilmişdi.
✔️Körpəsi ilə birlikdə amansız düşmənlə üzbəüz qalan yaralı Azərbaycan qadınının obrazı yaradılmışdı.
✔️Əsərdəki Sarkis və Levon əxlaq qanunlarını tapdalayan erməni xarakterinin daşıyıcılarıdır.
✔️Erməni qatilləri anadan südəmər körpəsini öz əlləri ilə öldürməyi tələb edirlər
✔️Cavan olan erməni(Levon) ilk dəfə çox ağladığı üçün Xəzangülü körpəsini öldürməklə hədələyir.
✔️Xəzangül qoca erməninin(Sarkis) açdığı ikinci güllə səsini eşitmir.
✔️Levon pal-paltarın qiymətli olmasına əsasən evdə qızıl olması qənaətinə gəlir.
✔️Düşmənlərdən cavan olanı bizim dilimizi bilirdi.
✔️Anasından qabaq övladını öldürmək, anaya daha çox əzab vermək düşmənlərin xəbis niyyətindən xəbər verir

X.R.Ulutür-"Qaytar mənim qüdrətimi,Azərbaycan"
✔️Şair anaların göz yaşını siləcəyini deyir.
✔️Şair Vətənin əbədi olmasına oxucunu inandırır
✔️Qaranlıqda Xocalıya hücum edən düşmən oğruya bənzədilir.
✔️Lirik qəhrəman oddan qın geyinməli olduğunu vurğulayır.
✔️Azərbaycan ayağa qalxıb Aya,Marsa yüksələcək
✔️Bəzi bəndlər altı, bəziləri yeddi misradan ibarətdir.
✔️Altı misralıq bəndlər aaaabb və s. kimi, yeddi misralıq bəndlər cccccdd kimi qafiyələnir.
✔️Misralarda heca sayı 16-dır.
✔️“Od torpağı” bütün bəndlərin sonuncu misrasında təkrarlanır.
✔️Müəllif mübarizədə ölsə belə, yenidən gələcəyini, qisas alacağını deyir.
✔️Düşməni zəhər saçan əfi ilana, tor quran hörümçəyə bənzədir
✔️Özünü Həzrəti Əlinin qılıncına bənzədir
✔️Şair arzulayır ki, Qarabağı gül-çiçək bürüsün. ✔️Müəllif nakam gedən igidlərin qisasını alacağını deyir.
✔️Lirik qəhrəmanın bəzən kədərlənir, bəzən səsində nikbinlik duyulur.
✔️Mövzu:Vətən dərdindən bəhs edilir.
Vətənin istiqlalından danışılır.
✔️İdeya:Bir gün zəfər qazacanağıq
Qələbəyə inam hissi insanları ruhlandırır.
✔️Problem:Düşmənlərin müstəqilliyimizə qənim kəsilməsi
Düşmənin vəhşiliklər törətməsi
✔️İlk misralardan lirik qəhrəmanın ahı yüksəlir.
✔️Şair Azərbaycanı gözünün həm ağı, həm qarası hesab edir.
✔️Şair inanır ki, bir gün Vətənimiz düşməni qovacaq, yeni-yeni igidlər yetişdirəcək, azad olacaq.
✔️Həqiqəti dəfn etmək istəyənlərin məhv olacağı ifadə olunub.
✔️Müstəqilliyin qəsdinə duranlara nifrət hissi ifadə olunub.
✔️Əsərdə Azərbaycanın qələbəsinə inam hissi ifadə olunub
✔️Qarabağ dəhşətlərini unutmamaq tövsiyə olunub.
✔️Lirik qəhrəman xalqı şəhid olanların qısasını almağa səsləyir.
✔️Əsərdə nəyə rast gəlmək olar:
Qələbəyə inam
Şəhid adına
Planet adına
Müəllifin kədərinə
✔️Əsərdə müəllifin oğlunun da adı çəkilir.
✔️Qarabağın gələcəyi ilə bağlı ümidverici sözlər söylənilir.
✔️Lirik qəhrəman xeyirin şər üzərindəki qələbəsinə əmindir.
✔️Düşmən zəhər saçan əfi ilana, tor quran hörümçəyə bənzədilir
✔️Qarabağ uğrunda şəhid olanların qisasını almağa çağırış əks olunub.
✔️Əsərdə istiqlal və azadlıq çağırış motivləri özünü göstərir.
✔️Lirik qəhrəman inanır ki, vaxtsız gedən mərdlərin qısası alınacaq,
✔️Əsərdə müəllif tarixə müraciət edərək özünün türk oğlu türk olduğunu vurğulayır
✔️Heca vəznində yazılıb
✔️Satira deyil

DƏRSLƏR HƏR BİR ŞAGİRDƏ SIFIRDAN KEÇİRİLİR❗
Hazırlığımız 15 Avqustdan etibarən başlayır

"Əkinçi"

☘Əsər əruz vəznində, lirik növdə, həzəc bəhrində yazılıb.
☘Əsər satirik əsərdir, mülkədar obrazı öz danışığı ilə özünü ifşa edir.
☘Əsərdəki kəndli obrazı mübariz deyil.
☘Şair müasiri olduğu kəndlilərin həyatını, məişətini, yaşayışını olduğu kimi əks etdirib.
☘Kəndlilərin ağır, çıxılmaz vəziyyəti şairdə dərin təəssüf hissi doğurur.
☘Kəndlinin dilindən danışığa yer verilmir.
☘Əsərdə tipi öz dili ilə tənqid üsulundan istifadə olunub.
☘Şeirin yazıldığı dövrdə kəndlilər çox çalışıb, az yeyrirdilər; amansızcasına istismar olunurdular.
☘Əsər mülkədarın əkinçiyə müraciəti ilə başlayır. Mülkədarı hiddətləndirən o idi ki, əkinçi borcunu qaytara bilmir və ah-nalə edir.
☘Mülkədar obrazı zəhmətkeş insana biganə münasibət sərgiləyir.
☘Əsərdə narazılıq əmələ gətirən məqamlar kəndlilərin mülkədar qarşısında aciz vəziyyətə düşməsi, əkinçilərin həddindən artıq zülmə dözüb tab gətirməsi, mülkadarların kəndliləri soyub talamasi
☘Mülkədar obrazı özünün yaşayışından qürürla danışır.
☘Əkinçi obrazı öz haqqını tələb etməyi bacarmır. Mülkədara olan borcunu ödəyə bilmir.
☘Əkinçi məzlum obraz kimi təqdim olunur.
☘Mülkədar satirik dillə ifaş edilib.
☘Mülkədar əkinçiyə deyir ki, keçən il yorğanını borcuna, indi də get palazını sat.
☘Əkinçinin ömrün mülkədar heyvan kimi ömrə bənzədir.