‍ ✳️ عشایر هَرکی غرب آذربایجان از نگاه اسناد رسمی سال 1306
( به بهانه شورش عشایر هرکی علیه عشایر بارزانی در شمال عراق) 

📝کتاب مستند ایران آذربایجانی تدقیق راپورو جزو مستندترین کتابها راجع به اوضاع و احوال آذربایجان در اوایل دوره پهلوی می باشد. یکی از مهمترین بخش این کتاب اشاره به عشایر غرب آذربایجان دارد که هرکی ها یکی از این عشایر می باشد. مسکن اصلی این عشرت در شمال عراق می باشد. ییلاق و قشلاق این عشیره از مناطق بین النهرین عراق به کوهستانهای سرسبز و پرآب غرب آذربایجان و کوهستان دالامپر در این سند اشاره شده است.
در تاریخ فولکلوریک آذربایجان تاخت و تاز عشایر هرکی به اورمیه در دو اصطلاح بیشتر مشهود هست.
الف: اصطلاح « هرکی هرکی » اشاره به اوضاع بسیار قاراشمیش می باشد
ب: « هرکی بِهنَه نی باسدی » که اشاره به تهاجمات این عشایر به منطقه بهنه /بهنق( منطقه خارج شهر ارومیه در زمانهای قدیم و امروزه یکی از مناطق شهری اورمیه می باشد». و اینک اصل گزارش:
هرکی ها « در محالات ترگه ور- مرگه ور و دشت اورمیه ساکنند. عموماً کشاورز و دامدار هستند. در میان اینان نیز گروه جنگجو و کشاورز وجود دارد. سرزمینشان پرآب و قابل کشت بوده و اربابهایشان صاحب روستاهای بزرگ و ثروتمند می باشند. اینان ناخواسته تحت نفوذ سیمیتقو هستند. .طایفه های هرکی
1- طـــایفه « مندان »: رئیسشان حاجی آغا در ده « ماناوای ته رگه ور» زندگی می کند.
2- طایفه « سیدان »: رئیسشان کریم آغا در روستای « نه رکی »   مرگه ور ساکن است.
3- بک زاده: رئیسشان «اسکندر، عبدالله ، نوری » و دیگران در محال دشت در روستاهای اختصاصیشان زندگی می کنند.
هرکی ها تقریباً 800 خانوارند و هر خانوار حداقل یک فرد مسلح دارد. از روسای هرکی « حاجی آغا »، و از « بک زاده  نوری » و « عبدالله » و قوم و خویشانش در حمله اخیر سیمیتقو به سبب ترس از سیمیتقو با وی همکاری کرده و علیرغم دعوت حکومت به تسلیم قبول نکرده و شکست خوردند. با اینحال دولت آنان را عفو نمود. پسران « شیخ جهانگیر» گرچه ادعای گل سرسبد بودن کردها را دارند ولی قوت و اهمیتی ندارند. قسمت مهم هرکی ها در بین النهرین در مناطق موصل و رواندیز هستند. در تابستان به این قسمت ایران و مرز ترکیه مناطق کوههای « شهیدان- به نار و دولامپیر» می روند.»

📚منبع: آذربایجان در اوایل دوره پهلوی، ترجمه دکتر توحید ملک زاده، تبریز ، انتشارات اختر چاپ دوم: ۱۳۹۹.

✍️دکتر توحید ملک زاده ۱۸ تیر ۱۴۰۴

#مهاجرین_کرد #تاریخ

🔺کانال تحلیلی اردم:

🆔 @Erdemaz

▫️نه قدر یۆکسکده اۇچسان، بیر اوْ قدر کیچیک گؤرونورسن. اۇچا بیلمه‌ینلر سنین تنهالؽغینی باشا دۆشمه‌یه‌جک.

▪️هرکه بالاتر پرواز کند، کوچکتر به نظر می‌رسد. آن‌ها که نمی‌توانند پرواز کنند، تنهایی‌ات را نخواهند فهمید.

📘چنین گفت زرتشت

👤نیچه

⚠️ترجمه اختصاصی "اردم" میباشد.لطفا با ذکر منبع منتشر کنید.

#درین_سؤزلر #فریدریش_نیچه #کتاب
🆔 @Erdemaz

📸 گوی قورشاغی، اردبیل

۱۴۰۴/۰۴/۱۸
👤عکس:؟

👈 تصاویر و ویدیوهای خود از مناطق مختلف آذربایجان و توران را میتوانید از طریق پل ارتباطی کانال تلگرام یا صفحه اینستاگرام "اردم" برای ما ارسال نمایید.

#گوزل_آزربایجان
🆔 @Erdemaz
📬 پل ارتباطی:

@Erdem_admin

🔲 کریدور زنگه‌زور افتتاح خواهد شد

⚪️ اردم - صمد سیداُو، رئیس کمیته پارلمان آذربایجان، در مصاحبه‌ای با AZtv گفت:

کریدور زنگه‌زور افتتاح خواهد شد. پس از دیدار ایلهام علی‌یئو، رئیس‌جمهور آذربایجان، و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، در ابوظبی کریدور زنگه‌زور افتتاح خواهد شد و این کریدور هیچ جایگزین دیگری وجود ندارد.

🆔 @Erdemaz

🎥 وضعیت بحرانی بندر شرفخانه دریاچه اورمیه

▫️برای اولین بار در تاریخ، دریاچه ارومیه در یک قدمی خشک شدن کامل قرار گرفته و ما همچنان در خواب، ستاد احیای دریاچه ارومیه هم در سکوت و تعطیلی...
تبخیر با سرعت وحشتناکی در شمال دریاچه به سمت عرض های میانی دریاچه در حال امتداد است. ادامه این روند دریاچه ارومیه را در ماه های بعد دچار جدی ترین بحران تاریخ خود خواهد کرد.

ویدیو: محسن قاصد، اواسط تیرماه ۱۴۰۴

🔻دولت پزشکیان در ارتباط با دریاچه اورمیه هیچ دستاوردی نداشته است جز دروغ، فریب و وعده های سرخرمن...در حالی که عده ای نادان با شعرهای تورکی، سفر به آذربایجان و اقداماتی از این دست مسعود پزشکیان دچار خودارضایی سیاسی شده اند اورمو گولو آرام آرام در حال محو شدن برای همیشه میباشد.

🔻از سفرش به آذربایجان حمایت می‌کنیم ولی نباید از دریاچه اورمیه غافل شد.

#اورمو_گولو #محیط_زیست #دریاچه_اورمیه #مدیریت_جهادی
🆔 @Erdemaz

🌸🌸#قرنفیل🌸🌸

آچیل سحر
اویان گونش!
آچیل بو سون نفسده،
بو قارانلیق قفسده،
سنیله من تاپیم یئنی حیات.
چیچکلرین آچیلسین،
شفقلرین ساچیلسین،
باغیشلاسین بو ائللره نجات.
من ….
صبح آچیلارکن،
کئچمه لییم طوفانلاردان،
اَل اوزوب جاندان،
بو ائللردن، انسانلاردان،
„من یانماسام گر، سن یانماسان، بیز یانماساق،
هانسی آلوولار ایشیق سالار بو یوللارا؟؟
آه …
گونش دوغار، گولر حیات،
چیچک له نر بو کاینات.
آغلاما ای گوٍزه لیم!
آغلاماقدان بیر کس،
تاپمامیشدیر چاره.
سیل گوٍزون یاشین!
گول ائللرله بیرلیکده،
آزاد اول بو دیرلیکده،
شادلیق یاغدیر غمگین ائلیمه‏!
سیل گوٍزون یاشین،
گول بو شن باهار گولسون،
هر بیر لاله زار گولسون،
حیات وإرسین سولموش گولومه.
آچیل سحر!
اویان گونش!
آچیل بو سون نفسده،
بو قارانلیق قفسده،
سنیله من تاپیم یئنی حیات.
چیچکلرین آچیلسین،
شفقلرین ساچیلسین،
باغیشلاسین بو ائل لره نجات.

👤شعر:كريم مشروطه چي

🔻شعر، ادبی متن، ناغیل و.... کیمی تورکجه یازیلارینیزی آخاغین ایلَتیشیم واسیطه‌سی ایله بیزه گؤندره‌بیلرسینیز.

#ادبیات #آنادیلی #شعر #آنا_دیلی #تورکجه

🆔 @Erdemaz

✳️ ارتباط اصطلاح «مونگکه‌ائل» در کتیبه‌های اورخون با معنای تاریخی «مغول»

مقدمه

📝کتیبه‌های اورخون که در قرن هشتم میلادی و در دوران امپراطوری گؤک‌تورک نگاشته شده‌اند، از مهم‌ترین اسناد تاریخی جهان تورک محسوب می‌شوند. این کتیبه‌ها حاوی پیام‌هایی از خاقان‌های تورک هستند و دربردارندهٔ مفاهیمی چون اتحاد، استقلال و استمرار دولت تورک می‌باشند. یکی از اصطلاحات کلیدی که در این کتیبه‌ها بارها ذکر شده، «مؤنگکه‌ائل» به معنای «دولت ابدی» است. این اصطلاح بازتابی از آرمان تورک‌ها برای ایجاد یک حکومت پایدار و قدرتمند است. در این نوشته، به بررسی مفهوم «مؤنگکه‌ائل» و ارتباط احتمالی آن با امپراطوری مغول در قرن سیزدهم پرداخته می‌شود. همچنین، با مقایسۀ شرایط تاریخی، این فرضیه مطرح خواهد شد که امپراطوری مغول را می‌توان تداوم خاقانات تورک دانست.

کتیبه‌های اورخون و مفهوم «مؤنگکه‌ائل»

کتیبه‌های اورخون در دورۀ حکومت دوم خاقانات تورک تدوین شدند، دورانی که تورک‌ها پس از یک دورۀ سقوط و سلطۀ چین، بار دیگر قدرت خود را بازیافتند. این اسناد تاریخی توسط رهبران برجسته‌ای همچون بیلگه خاقان و کول‌تگین نوشته شده‌اند و بر اهمیت وحدت و حفظ استقلال تأکید دارند. اصطلاح «مؤنگکه‌ائل» در این کتیبه‌ها به عنوان یک مفهوم بنیادین مطرح شده که نشان‌دهندۀ آرمان تورک‌ها برای برپایی یک دولت پایدار و جهانی است.

پس از سقوط حکومت اول خاقانات تورک، آشفتگی سیاسی و تفرقه در میان اقوام تورک، زمینه را برای تسلط چین بر این منطقه فراهم کرد. اما با ظهور ایلتریش خاقان، دومین خاقانات تورک تأسیس شد و بار دیگر استقلال و انسجام سیاسی تورک‌ها بازیابی شد. ازاین‌رو، کتیبه‌های اورخون نه‌تنها بیانگر تجربۀ تاریخی از سقوط و احیا هستند، بلکه تأکید زیادی بر مفهوم «دولت ابدی» دارند.

امپراطوری مغول و بازتاب مفهوم «مؤنگکه‌ائل»

در منابع تاریخی، اصطلاح «مغول» / «مونگول» در طول قرون مختلف معانی متفاوتی داشته است. این واژه در قرن سیزدهم برای اشاره به امپراطوری مغول تحت رهبری چنگیزخان به کار رفته و در قرن بیستم، به گروهی از اقوام آسیای مرکزی اطلاق شده است.

برخی پژوهشگران بر این باورند که واژۀ «مونگول» می‌تواند با اصطلاح «مؤنگکه‌ائل» در کتیبه‌های اورخون مرتبط باشد. این فرضیه مبتنی بر شباهت مفهومی میان آرمان‌های چنگیزخان و ایدۀ «دولت ابدی» در تفکر سیاسی تورک است. بویژه، پایتختی قراقروم ـ که در ۳۰ کیلومتری اؤتوکن، پایتخت امپراطوری گؤک‌تورک، قرار دارد ـ قابل توجه است. زیرا، در کتیبیه‌های اورخون به عنوان یکی از شروط داشتن دولت ابدی مطرح شده است.

مقایسۀ تاریخی میان خاقانات تورک و امپراطوری مغول

بررسی تطبیقی تاریخ تورک در قرن هشتم و شرایط حاکم بر آسیای مرکزی پیش از ظهور چنگیزخان در قرن سیزدهم، نشان از شباهت‌های قابل‌توجهی دارد. در هر دو دوره، قدرت مرکزی تضعیف شده بود، قبایل تورک درگیر جنگ‌های داخلی بودند، و قدرت‌های خارجی همچون چین و اعراب نفوذ خود را در سرزمین‌های تورک گسترش داده بودند. همچنین، اختلافات مذهبی و سیاسی در میان اقوام تورک موجب تفرقه شده بود.

ایلتریش خاقان در قرن هشتم توانست با غلبه بر آشفتگی‌های سیاسی، دومین خاقانات تورک را بنیان نهد. به‌طور مشابه، چنگیزخان در قرن سیزدهم موفق شد قبایل پراکنده را متحد کند و امپراطوری گسترده‌ای را تأسیس نماید. این شباهت ساختاری، نشان‌دهندۀ استمرار الگوی سیاسی تورک‌ها در تاریخ است. علاوه بر این، ساختار حکومتی امپراطوری مغول نیز مبتنی بر اصولی بود که در سنت خاقانات تورک وجود داشت. نظام ایلی ـ نظامی، شیوه‌های سازماندهی حکومتی، و اصطلاحات اداری مورد استفاده در امپراطوری مغول، همگی نشان‌دهندۀ تداوم سنت و میراث امپراطوری‌های تورک در آن است.

نتیجه‌گیری

بررسی اصطلاح «مؤنگکه‌ائل» در کتیبه‌های اورخون نشان می‌دهد که تورک‌ها از دیرباز به دنبال ایجاد یک دولت پایدار و جهانی بوده‌اند. این مفهوم پس از سقوط حکومت اول خاقانات تورک، بار دیگر در دوران دومین خاقانات تورک احیا شد و رهبران آن تلاش کردند وحدت اقوام تورک را حفظ کنند. در قرن سیزدهم، چنگیزخان نیز در شرایطی مشابه به صحنۀ تاریخ آمد و امپراطوری مغول را تأسیس کرد. بررسی دقیق‌تر این امپراطوری نشان می‌دهد که بسیاری از عناصر آن با ساختار حکومت‌های قبلی تورک مطابقت دارد و می‌توان آن را تلاشی برای احیای خاقانات تورک دانست.

اگر این فرضیه را بپذیریم، امپراطوری مغول نه‌تنها یک قدرت جدید در تاریخ آسیا نبود، بلکه ادامه‌ای بر روند تاریخی و سیاسی تورک‌ها برای ایجاد یک دولت پایدار و جهانی محسوب می‌شد. بنابراین، واژۀ «مغول» می‌تواند بازتابی از همان مفهوم «مؤنگکه‌ائل» در کتیبه‌های اورخون باشد که هدف آن، ایجاد دولتی جاودان و پایدار بود.

✍️برگوتای ایلتریش

#تاریخ #اورخون #مغول #توران

🔺کانال تحلیلی اردم:

🆔 @Erdemaz

▫️شیطانؽن سۆقوطوندان بیر ساعات اول الله اوْنون جنّتدکی مؤوجودلوغونو گؤزل حئساب ائدیردی.

▪️یک ساعت قبل از سقوط ابلیس خدا فکر می‌کرد حضور او در بهشت زیباست.

👤 آرتور میلر

⚠️ترجمه اختصاصی "اردم" میباشد.لطفا با ذکر منبع منتشر کنید.

#درین_سؤزلر #آرتور_میلر
🆔 @Erdemaz

📸 دخترک چوپان، روستای پسک خوی

🗓سال ۱۳۳۳شمسی

#تاریخی_شکیل #یاشاییش #تاریخ #عکس_تاریخی #پهلوی
🆔 @Erdemaz

‍ 🔲 کودک آذربایجانی پس از یک سال پیگیری، شناسنامه‌اش را با نام تورکی «آلاز» دریافت کرد

⚪️ اردم - فرهاد نجفی پدر این کودک به کمپین #بالامین_آدی صفحه دان گفت: «پسرمان در ۴ تیرماه ۱۴۰۳ به دنیا آمد و نامش را آلاز گذاشتیم. آلاز در ترکی به معنای «اوج شعله آتش» است. مسئولان شعبه ارم ثبت احوال تبریز گفتند این نام در «سامانه انتخاب نام» سازمان ثبت احوال وجود ندارد و برای آن شناسنامه صادر نمی‌کنند. ما ابتدا از طریق سامانه، ثبت اعتراض کردیم که آنها نیز درخواستمان را رد کردند و مجبور به شکایت شدیم.

پس از یک ماه، شعبه ۳۹ دادگاه عمومی حقوقی تبریز با صدور حکمی نوشت «از طرف اداره ثبت احوال تبریز دلیلی مبنی بر اینکه اسم آلاز از اسامی ممنوعه باشد ارائه نگردیده و این اسم مغایرتی با فرهنگ، آداب و رسوم و شعائر دینی ندارد و از طرفی انتخاب نام از جمله اختیارات آحاد ملت بوده و تحت حمایت قانون اساسی به شرح اصول ۲۰ و ۲۲ قرار دارد.» در پایان نیز اداره ثبت احوال را ملزم به صدور شناسنامه برای کودکمان با نام آلاز کرد.

ولی مسئولان اداره ثبت احوال تبریز به جای صدور شناسنامه، به رای دادگاه اعتراض کردند و یک سال ما را به دردسر انداختند. پس از این اعتراض، پرونده به دادگاه تجدیدنظر ارسال شد؛ متاسفانه این دادگاه بر علیه ما حکم صادر کرد و مشکلاتمان دو چندان شد. پس از متحمل شدن هزینه‌های مادی و معنوی فراوان و کش‌و‌قوس‌های زیاد، این بار از طریق «دادگاه صلح» شکایت کردیم. خوشبختانه قاضی این دادگاه هم به نفع ما رای داد و با توجه به غیر قابل تجدیدنظر بودن رای این دادگاه، مسئولان اداره ثبت احوال تبریز مجبور شدند پس از حدود یک سال برای فرزندمان با نام ترکی آلاز شناسنامه صادر کنند.

رنج‌هایی که مسئولان اداره ثبت احوال تبریز با کارشکنی‌های مختلف طی این یک سال بر ما تحمیل کردند قابل وصف نیستند. یک سال از دریافت حق اولاد محروم ماندیم. در تزریق واکسن‌های نوزادمان با مشکل مواجه شدیم، از بیمه خدمات درمانی و سهمیه شیر خشک هم محروم ماندیم و مجبور شدیم تمام هزینه‌های درمانی‌اش را آزاد پرداخت کنیم. علاوه بر این، به دلیل یک سال بی‌شناسنامه ماندن نوزادمان تحت فشارهای روحی و روانی قرار گرفتیم.»

#حق_انتخاب_نام #شوونیسم_فارس #آنادیلی #فاشیسم
🆔 @Erdemaz

‍ 🗓 سالروز مرگ مشکوک میرجعفر پیشه‌وری رهبر کبیر آذربایجان

📝بیست تیر سال ۱۳۲۶ میرجعفر پیشه‌وری، ساعت شش صبح گنجه را به مقصد یئولاخ ترک کرد. ولی خودروی حامل ایشان یک ساعت بعد در ده کیلومتری یِولاخ تصادف کرد و انتقال ایشان به بیمارستان یِولاخ نیز نتیجه نداد و رهبر فداییان آذربایجان ساعت هفت عصر همان روز درگذشت.

دو روز بعد جسد پیشه‌وری را با عنوان «امانت» در یاشیل‌باغ (باغی متعلق به برادران نوبل در نزدیکی باکو) دفن کردند. سال‌ها گذشت؛ نه مزار شایسته‌ای برای پیشه‌وری ساخته شد و نه جسد ایشان به جای دیگری منتقل گردید. برای همین جمعی از هوادارن فرقه دموکرات، در یِولاخ قبر نمادینی برای پیشه‌وری درست کردند تا اینکه جسد پیشه‌وری سال ۱۳۴۴ و همزمان با مراسم بیستمین سالگرد قیام ۲۱ آذر از یاشیل‌باغ به قبرستان فخری باکو انتقال یافت و باز به صورت موقت در آنجا به خاک سپرده شد تا در زمان مناسب به تبریز منتقل شود.

بر اساس اسناد بایگانی فرقه دموکرات از آنجا که قرار است پیشه‌وری روزی به تبریز بازگردد، جسد او درون تابوتی از سنگ مرمر و در محوطه‌ای بتنی دفن شد و این به معنی آن است که پیشه‌وری هنوز خاک نشده است.

کارنامه سی ساله زندگی سیاسی پیشه‌وری فراز و فرود بسیاری داشت ولی دوست و دشمن او را با یکسال آخر عمرش بخاطر دارند که توانست زبان ما را رسمی کرده و آذربایجانی را آقای خودش و نوکر خودش کند و تا روزی که این زبان دوباره تدریس نشود، پیشه‌وری خاک نخواهد شد.

🔻از سوی برخیها اخیراً موجی به راه افتاده که سعی دارند این بزرگمرد را با پزشکیان مقایسه کنید. مقایسه اولو اوندر پیشه‌وری با پزشکیان توهین به رهبر حکومت ملی و اهانت به آذربایجان میباشد. پیشه‌وری برخلاف پزشکیان سرباز و فدایی آذربایجان بود نه سرباز تهران و ...

آن دلداده آذربایجان بطور قطع اگر زنده میماند برخلاف پزشکیان آنقدر شهامت و غیرت داشت که در برابر خشک شدن دریاچه اورمیه و هزاران مصائب دیگر آذربایجان سکوت نکند. فراموش نکردیم همین پزشکیان در دوره نمایندگی اش با تلاشهایش مانع از استیضاح آخوندی وزیر راه ایرانشهری در جریان فاجعه قطار تبریز به مشهد شد، تاکنون برای اذربایجان هم اقدام خاصی نکرده است.

#تقویم_آذربایجان_و_توران #رخداد_روز #آزربایجان_میللی_حۆکۇمتی #تاریخ #فرقه_دموکرات_آذربایجان #تقویم_تاریخ #پیشه‌وری #مفاخر_آذربایجان
🆔 @Erdemaz

🎥 اتهامات بی پایه و اساس علیه جمهوری آذربایجان اینبار توسط سردار طلایی (ویدیو با حجم پایین)

▫️سردار طلایی ادعا کرد در جنگ اخیر علیه ایران در دو مقطع با اتباع برخورد می‌کنیم که برای‌شان نقش‌هایی تعریف شده بود:

1️⃣تصرف دو مرکز نظامی مهم در تهران به‌عهده نیروهای افغانی بود که قبلا با نیروهای امریکایی همکاری می‌کردند!
 
2️⃣ورود نیروهای سلفی از داخل خاک آذربایجان به ایران!

🆔 @Erdemaz