🏷 اسلام، دولت، مشروعیت
▫️به کوشش: داود فیرحی
بانوشته هایی از:
داود فیرحی
سيدعلی ميرموسوی
منصور ميراحمدی
محمود شفيعی
نجف لک زایی
آیت قنبری

▫️وزیری / شومیز / ۳۳۶ ص / ۲۵۰ هزار تومان
▫️تهران: نگارستان اندیشه ۱۴۰۳

کتاب حاضر یکی از شمارگان فصلنامه فرهنگ اندیشه است که در دهه هشتاد در مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی تحت اشراف مهندس میرحسین موسوی منتشر می‌شد. با گذشت بیش از پانزده سال از توقف انتشار آن، همچنان مباحث و مقالات منتشر شده در آن محل رجوع و استفادۀ پژوهشگران است. از این‌رو، شمارگان سابق نشریه در قالب کتاب مجدداً بازنشر شده است. کتاب «اسلام، دولت، مشروعیت» نخستین بار در بهار سال ۱۳۸۲ به عنوان شماره پنجم فصلنامۀ «فرهنگ اندیشه» به سردبیری زنده‌یاد دکتر داود فیرحی منتشر شده است. در این کتاب تلاش شده با نگاهی به مهم‌ترین چالش‌های مشروعیت امر سیاسی به مباحثی نظیر نسبت اجتهاد و سیاست، اجتهاد و مشروطیت، اصلاح‌طلبی دینی، عدالت و نظایر آن پرداخته شود.

نگارستان اندیشه: ناشر تخصصی علوم انسانی
.

♦️داود فیرحی ایده‌ای در حاکمیتِ امام علی(ع) را بیان می‌کند🔺

@joreah_journal

www.instagram.com/joreah_journal

⚡️غربالگری هنر اصلی پیامبر بود

♻️(بازگشت به سرچشمه در سایه‌سار اندیشه‌های دکتر داود فیرحی)

✍#اکبرـمحمدی
(عضو هیئت علمی پژوهشکده اندیشه دینی معاصر)

🔹در بستر تاریخ، هرگاه سخن از تحول و دگرگونی به میان آمده، نام پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد(ص)، به عنوان چراغی فروزان در دل تاریکی‌ها و جهل‌ها درخشیده است. مبعث آن بزرگوار، نه تنها آغازگر رسالت الهی و ابلاغ پیام آسمانی بود، بلکه به مثابه یک پیمان اجتماعی و اخلاقی در زمانی بود که جنگ و غارت تعیین‌کننده مناسبات سیاسی بود و مدارای سیاسی و فرهنگی کمتر جایی در میان مردم داشت. پیامبر(ص) با رسالت خود، این وضعیت را تغییر داد و انسان را به سوی تعالی و کمال در سایه صلح و آرامش و همزیستی تشویق کرد. چیزی که در سایه تغییر و تحولات دوره خلفای راشدین به فراموشی سپرده شد.

🔹باید اذعان کرد که برداشت کنونی ما از سیره سیاسی-اجتماعی پیامبر(ص) چندان با واقعیت او همخوانی ندارد. برداشت‌های رایج از اسلام عمدتاً مربوط به دوره خلفاست که به سلیقه خود تحریفات و تغییراتی در سیره آن حضرت ایجاد کردند. نکته‌ای که روسو نیز در کتاب قرارداد اجتماعی به آن اشاره می‌کند و می‌نویسد:«حضرت محمد، نظریات صحیح داشت و سازمان سیاسی خود را به خوبی تنظیم نمود. تا زمانی‌که شیوه حکومت او در میان خلفای وی باقی بود، حکومت دینی و دنیوی یعنی شرعی و عرفی یکی بود و مملکت هم به‌خوبی اداره می‌شد.(فصل هشتم-مذهب مدنی).

🔹کتاب«پیامبری و قرارداد» دکتر داود فیرحی، که در کمتر از شش ماه به چاپ دوم رسیده است، تلاش کرده تا پنجره‌ای بدون واسطه به زندگی سیاسی-اجتماعی پیامبر بگشاید و ابعاد جدیدی از این شخصیت بزرگ را در کانون توجه قرار دهد. این اثر با نگاهی عمیق و تحلیلی، به بررسی نقش پیامبر در شکل‌گیری هنجارها و ارزش‌های اجتماعی صدر اسلام می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه پیامبر اسلام براساس توافق و قرارداد، بنیان‌های یک جامعه متعالی را پی‌ریزی کرد. فیرحی در این کتاب با زبانی شیوا و دلنشین، خواننده را به سفری در تاریخ می‌برد تا دریابد که سیره سیاسی پیامبر(ص) فراتر از یک رهبری مذهبی، یک الگوی جامع برای ساختن جامعه‌ای انسانی و اخلاقی است.

🔹از نکات کلیدی این کتاب، مفهوم «قراردادگرایی» است که فیرحی آن را میراث پیامبر اسلام می‌داند. این مفهوم، به انسان مسلمان یادآوری می‌کند که همزیستی مسالمت‌آمیز با پیروان ادیان، مذاهب، مکاتب و عقاید مختلف نه تنها ممکن است، بلکه ضروری است. پیامبر با ایجاد توافقات اجتماعی و سیاسی در مدینه و فراتر از آن، نمونه‌ای از همزیستی مسالمت‌آمیز را ارائه داد که امروز نیز می‌تواند برای جوامع چندفرهنگی و چندمذهبی الگو باشد.

🔹پيامبر اسلام ظرف ده سال از هجرت، اكثريت قبايل و مناطق حجاز را به عضويت جامعه اسلامي درآورد و بیش از ١٣٢ قرارداد با قبايل و دول مختلف منعقد کرد، تا جایی که حتي مشركان نیز طرف برخی از قراردادهای پیامبر بودند. با این همه چگونه می‌توان این همه دلیل و شاهد و فعل پیامبر را نادیده گرفت و بر اقتدارگرا بودن دولت و حکمرانی آن حضرت اصرار ورزید!

🔹کتاب«پیامبری و قرارداد» به خوانندگانش یک دیدگاه دموکراتیک و متفاوت از زندگی سیاسی-اجتماعی پیامبر ارائه می‌دهد. در ادامه با استناد به این کتاب، نگاهی نو و بی‌واسطه به سیره سیاسی پیامبر اسلام می‌اندازیم

🔸پیامبر دو معجزه مهم بیشتر نداشت یکی قرآن بود و دیگری قرارداد مدینه. قراردادی که به تاسیس دولت منجر شد و قرآنی که به رواج مذهب انجامید دو معجزه مهم پیامبر هستند.(ص151)

🔸قراردادها و پیمان‌های موجود از پیامبر اسلام، چنان تعدد و تواتر دارند که دولت آن حضرت را می‌توان «دولت قراردادی» نامید.(ص20)

🔸پیامبر با قرارداد وارد مدینه می‌شود و با قرارداد شهر را می‌سازد؛ سپس با قرارداد، قوای خود را در بیرون از مدینه توسعه می‌دهد نه اینکه جنگی وجود نداشت بلکه جنگ نیز مبتنی بر قرارداد بود.(ص62)

🔸اگر یک سیستم سیاسی جدید با سنت‌های مثبت قدیمی درگیر بشود خیلی زود مشروعیت خود را از دست می‌دهد. پیامبر اسلام سنت‌های مثبت را حفظ کرد و به قبایل اجازه داد سنت خود، پرچم خود و اقتصاد خودشان را داشته باشند.(ص126)

🔸تا زمانی که مکه فتح نشده است سنت اشرافی مکی وارد نظام سیاسی اسلام نمی‌شود. در سنت مکه همواره سلسله مراتبی وجود دارد اما سنت مدنی، مردمی است. در عین حال هر دو مبتنی بر مشورت هستند اما یکی دموکراسی الگارشیک است و دیگری دموکراسی مردمی. این دو سنت مهم در تمدن اسلامی باقی می‌ماند و با گذشت زمان، سنت مکی بر سنت مدنی غلبه پیدا می‌کند چرا که بعد از پیامبر این مکه است که حافظ دولت اسلامی می‌شود.(ص75)

🔸 درست همانند یونان در جهان اسلام نیز  دو گرایش متفاوت وجود داشت. گرایشی که تصور اقتدارگرایانه داشت و گرایشی که مبتنی بر...

متن کامل یادداشت را در اینجا بخوانید

@feirahi

📝#داود_فیرحی:

📥انسان عصر انتظار نه انسان رادیکال و پرخاشگر است و نه در جستجو احکام حداکثری شریعت و نه منزوی و ناامید است؛ انسان عصر انتظار انسانی فروتن با امکان سامان حداقلی زندگی است که در این عصر، تساهل و مدارا بر او حاکم است چون دوران حیرت و تقیه است و هرچه قدر تلاش کند گوشه ای از نظم ناتمام خواهد ماند. انسان در این دوره بر ممکنات عقل و فطرت خودش تکیه می‌‌کند و تا جایی که می‌‌تواند جامعه را می‌‌سازد، جامعه سازی او هرچند نباید مخالف شرع باشد ولی شرعی هم نیست چون شرعی بودن پیامدهایی دارد که انسان عصر انتظار نمی‌تواند آن را پیش ببرد.

📍منبع:  "نشست مجازی" عصر انتظار"

🌐https://www.tgoop.com/majmaqomh
@feirahi

🎙 «تأملاتی پیرامون تاریخ ایران، دکتر داود فیرحی»
🎥برگرفته از کانال یوتیوب گفتارها
💡این فایل های صوتی برای درس انقلاب اسلامی دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان، بسیار کاربردی و منبع امتحان می باشد.
🆔 @Isf_law_school

🌹خرم آن روز که چون گل به چمن باز آیی

@feirahi

تشیع و مسئله ایران

🔹جامعه ما هم دیندار است و هم ملی ولی آشتی اینها به دو دلیل آسان نیست: اولاً در ادبیات دینی تفسیری ارائه شده است که تعلقات ملی را نفی میکند و ثانیاً در ادبیات ایرانی گری هم جریانی از مشروطه به بعد پیدا شده است که نسبت به دین موضع چندان همدلی نداشته است. منهای جریان چپ که خارج از تحلیل ماست، از مشروطه به این سو جامعه ما حول مذهب و ناسیونالیسم نوسان داشته است. هر از گاهی یکی به منبر می رود و دیگری به پستو و گفتگو را متوقف می کنند اما تنش جایی است که این دو در نقطه تلاقی قرار دارند. اکنون در این شرایط هستیم.

🔹ناسیونالیسم بر دو نوع تبارگرا و مبتنی بر قرارداد است. ناسیونالیسم تبارگرا حاوی نوعی جوهرگرایی، رمانتیسم، باستانگرایی و تا حدی نژادپرستی است اما ناسیونالیسم مدنی مبتنی بر قرارداد حول قانون اساسی است، تصمیمی عقلایی است و معمولاً هم دموکراتیک است. در ایران از ابتدا علی رغم اینکه نظریه ناسیونالیسم به اقتفای قانون اساسی مشروطه شکل گرفت، اما به تبارگرایی شیفت پیدا کرد و خشونتهای آن هم ظاهر شد.

🔹ناسیونالیسم تبارگرا در سیاست خارجی باعث شارژ تبارگرایی های بدیل مانند پان اسلامیسم، پان عربیسم و پان ترکیسم میشود و برای وحدت اسلامی مشکل زا است. در داخل هم با مذهب، قومیتها و دولت ملی مدرن دموکراتیک چالش ایجاد میکند.

🔹گفتمان رایج ناسیونالیسم در ایران، تبارگرا است و حتی جریان مذهبی هم هر وقت درباره ناسیونالیسم فکر کرده است، پیش فرض گرفتند که ناسیونالیسم مساوی تبارگرایی است و امکان بدیل آن را در نظر نگرفتند. مرحوم مطهری هم «خدمات متقابل ایران و اسلام» را روی این تعریف سوار میکند و اصرار دارد که اینها دو ایدئولوژی متفاوت برای اداره جامعه هستند و سرانجام بحث را به نفع اسلام سوق داده است. رواج تعریف تبارگرا از ناسیونالیسم و تضاد قهری آن با مذهب، چرخه باطل هویت را ایجاد کرده است. بحران، ناشی از بزرگ بودن ناسیونالیسم فرهنگی و کوچک بودن ناسیونالیسم سیاسی است.

🔹ملیت ایرانی، همین ایرانی است که در این گربه قرار دارد و خارج از آن، رمانتیک و تهاجمی است و  ناهم مکانی و ناهم زمانی می آورد. یعنی کسانی را ایرانی می دانیم که ایرانی نیستند و کسانی را ایرانی نمی دانیم که ایرانی هستند. ملیت سیاسی باید همان ملیتی باشد که ملیت فرهنگی ماست.

🔹فقه مشروطه و ادبیات مرحوم نایینی و آخوند خراسانی، خلوص دارد و ناسیونالیسم را تبار نمیداند بلکه دنبال این بودند که ملتی یک قرارداد میبندد و امور مشترک خود را به اشتراک  و مبتنی بر قانون اساسی که هنجارهایش به مرور زمان یک علقه ملی تولید میکند، اداره کند. این نگاه با مذهب هم در تضاد نیست و مسلمانان درون امت می توانند دولتهای جدا از هم تشکیل دهند.

🔹فقه مشروطه ایده ناسیونالیسم قراردادی را پشتیبانی میکند. در فقه مشروطه ملت کسانی اند که مشترکات نوعی دارند و دور هم جمع شده اند تا این نیازها را اداره کنند. ادبیات مشروطه تمام همتش حل مسئله دولت ملی ایران است و مذهب هم در کلیت خود در پی ناسیونالیسم دموکراتیک است.

🖌️مرحوم داود فیرحی | پژوهشگر علوم سیاسی

•••~اا🔻اا~•••

📌هم‌میهن را در فضای مجازی دنبال کنید:

🔗سایت | 🔗اینستاگرام | 🔗 واتساپ | 🔗تلگرام

🔹صلح سازنده و آینده نگر

🍃فصلنامه نقد دینی، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۹
@feirahi

✅ سخنی در باب برجام

🍃درس گفتار فقه و سیاست، جلسه چهارم، آبان ۹۶
@feirahi

🔹دوازدهم اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۴ پنجمین بزرگداشت روز معلمی است که استاد عزیز و پرتلاش، خوش ذوق و صاحب فکر و نظریه در علوم سیاسی ایران، دکتر داود فیرحی (۱۳۴۳ تا ۱۳۹۹) را ناباورانه از دست دادیم.
تعداد دانشجویانی که به صورت مستمع آزاد در کلاس هایش حضور می یافتند از دانشجویان درس بیشتر بود.
روحش شاد و یادش گرامی

@feirahi