⭐ زبان‌بستگی، زبان نستله‌ای: نگاهی به دُرفشانی‌های مدیرعامل نستله

📄 عباس سلیمی آنگیل

🔻فیلم سخنرانی الناز سخائیان، مدیرعامل بخش ایرانی شرکت نستله، یک هفته‌ای است در رسانه‌ها فراگیر شده است. راست این است که بگوییم قرعه به نام ایشان افتاد، وگرنه سال‌هاست که زبان کسب‌وکارهای اینترنتی همین است؛ همین‌قدر شترگاو پلنگ، معجونی هفت‌رنگ از خود‌کم‌بینی و نافرهیختگی.

🔻دو نکته را باید پیش چشم داشت: برخی از وام‌واژه‌ها را کم‌وبیش همه‌ی مردم به کار می‌برند و ویژه‌ی کسب‌وکارهای اینترنتی نیست. برخی وام‌واژه‌ها شاید در زبان کسب‌وکارها بیشتر به چشم آید، اما واکنش کاربران اینترنتی به سخنان خانم سخائیان نشان می‌دهد که ایشان گزافه‌کارانه از واژه‌های بیگانه بهره برده‌اند. ایشان و بسیاری از همکاران و هم‌ترازانشان حتی از واژه‌های جاافتاده‌ای چون «کسب‌وکار» و «بازاریابی» و «سود» و... هم به‌عمد می‌پرهیزند و به‌کارگیری این واژه‌های فارسی را پایین‌تر از شأن خود می‌پندارند!

🔻بسیاری از کارشناسان و دوستاران زبان فارسی درباره‌ی این زبانِ هرجایی سخن گفتند. می‌توان این نظرها و انتقادها را چنین دسته‌بندی کرد:

انتقادهای بجا از نظام آموزشی کشور (آموزش‌وپروش و آموزش عالی)
🔻به این مسئله در همین رسانه‌ی پارسی‌انجمن پیش‌تر پرداخته‌ایم. از ایدئولوژی‌زدگی آموزه‌های کتاب‌های درسی و درون‌مایه‌های میهن‌ستیزانه تا حذف فارسی از کنکور و ... .

🔻دانشجو باید آزمون‌ها را به زبان معیار فارسی پاسخ دهد و بر استاد است، اگر سهمیه‌ای یا خودباخته نباشد، که چنین چیزی از دانشجو بخواهد. اما بسیاری از استادان دانشگاه‌ها به همان زبانی سخن می‌گویند و آموزش می‌دهند که این خانم سخن می‌گوید.

انتقادهای بجا از رسانه‌های رسمی
🔻زبان رسانه‌هایی که از مالیات مردم حقوق می‌گیرند زبانی رسا و پاکیزه نیست. نه ویراستار کاردرستی دارند و نه انگیزه‌ی پاسداشت زبان فارسی. آسیبی که عادل فردوسی‌پور، یک‌تنه، با گزارش‌های زبان‌سوزانه‌اش به زبان فارسی زد، کمتر کسی در این سال‌ها زده است. او از نخستین کسانی بود که زبان فارگلیسی را وارد رسانه ملی کرد. پس از او، گزارشگران و گویندگان و مهمانان این رسانه و شبکه‌های خانگی، در بیابان بی‌کرانه‌ی وام‌واژه‌ها و وام‌ساختارها سرگردان شدند.

انتقادهای بجا از فرهنگستان
🔻این نهاد در میدان واژه‌سازی و واژه‌گزینی همیشه چند گام پس‌تر از مردم است و همیشه هم دیر می‌رسد! برخی از کارها و پژوهش‌های فرهنگستان در پاسداشت زبان فارسی ستودنی است، اما در واژه‌سازی و واژه‌گزینی دچار افت است و فرهنگستان‌های پیشین بسیار پویاتر بودند. فرهنگستان می‌ایستد تا واژه‌ای بر ذهن و زبان بنشیند و آنگاه پیران جهان‌دیده، میان آن‌همه پسوند و پیشوند، «ک» ناقابلی به ته هر واژه می‌چسبانند و خیالشان آسوده می‌شود. بنگرید به اینجا.

شأنیت از دست رفته‌ی ایران و ایرانی
🔻با همه‌ی این‌ها، بنیادی‌ترین دلیل را باید در از دست رفتن شأنیت انسان ایرانی دید. درست است که زبان انگلیسی به همه‌جا سرک کشیده و بر همه‌ی زبان‌ها کارگر افتاده، اما دُرفشانی‌های خانم مدیر شرکت نستله از جنس دیگری است! این بیماری در فرهنگ نوکیسگان نمود بیشتری دارد. حتی برخی از سیاستمداران هم برای خودنمایی و یا از سر نادانی سرشتی‌ای که گریبانشان را گرفته و رها نمی‌کند، چنین ناروا سخن می‌گویند. زمانی ایران از نظر فرهنگی و اقتصادی کانون منطقه بود، امروز آرزوی بسیاری از ایرانیان این است که به یکی از کشورهای همسایه بروند، بی زحمت شحنه و محتسب، شلوارک بپوشند و لبی تر کنند و... . آشکار است که در این میانه چنان شأنی نماند.

🔻اکنون ما شهروندان این کشور نمی‌توانیم گرفتاری تحریم و دیگر کارها را یک‌رویه کنیم، اما می‌توانیم خودمان بخشی از این تباهی همه‌گیر نباشیم. سال‌ها پیش از مورد مدیر شرکت نستله، به دوستان دانش‌آموخته‌ی بسیاری گوشزد می‌کردم که این جمله‌ی «هندل کردن کارها» را چرا به کار می‌برید؟
پاسخ می‌دادند: «پس چه بگوییم؟»

🔻این پاسخ نشان می‌دهد که گرته‌برداری‌ها چگونه مانند گونه‌ی مهاجم عمل می‌کنند و شکل‌های بیانی رایج پیش از خود را سربه‌نیست می‌کنند.

🔻فراموش نکنیم حتی کسی همچون احمد شاملو، که به خاطر ایدئولوژی سیاسی دلبستگی‌ای به میهن و ایران نداشت، این زبان شلم‌شوربا را «حرامزاده» و «فارگلیسی» و... می‌نامد. چنین زبانی در میان ایرانیان آمریکا رواج داشت و دارد و همین امر شاملو را در سفر به آمریکا رنجانده بود. گوش پهن کنیم و گفته‌ی مسکوب را به یاد آوریم: «ایرانی بودن با همه‌ی مصیبت‌ها به زبان فارسی‌اش می‌ارزد.»

پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman

⭐ ینی‌چری در زیِ قزلباش: نگاهی به ممنوعیت چند ثانیه‌ای زبان آقای رئیس‌جمهور

📄 عباس سلیمی آنگیل

🔻از آنجا که پرده‌ها برافتاده و عوامل کشورهای همسایه در ایران حتی نیازی به حفظ ظاهر هم نمی‌بینند، ما نیز در این یادداشت کمی روشن‌تر با آقای رئیس‌جمهور پزشکیان سخن خواهیم گفت؛ چنان‌که درخور رفتار ایشان و برازنده‌ی مواضع و ایستارهایشان باشد.

🔻شعرهای ترکی آذربایجانی شهریار، به‌ویژه شعرهای آیینی‌اش، همیشه در صداوسیما تبلیغ شده است. رهبر جمهوری اسلامی به زبان ترکی آذربایجانی سخنرانی دارد، بنیاد شهریار ردیف بودجهٔ هنگفتی دارد. زبان ترکی آذربایجانی در ایران ده‌ها رسانهٔ دیداری و شنیداری دارد و سالانه صدها عنوان کتاب به این زبان چاپ می‌شود. حتی جواد خیابانی در واپسین بازی پرسپولیس و تراکتورسازی، بخشی از بازی را به زبان ترکی گزارش کرد.

🔻زبان ترکی، به‌ویژه شعر شهریار، هیچ‌گاه در ایران محدود نبوده است‌. اما در هفته‌ی پایانی بهمن‌ماه، در آیین پایانی رویداد «هفته‌ی فرهنگی تبریز در تهران»، فیلمی از رفتار و گفتار میهن‌سوزانه‌ی رئیس‌جمهور پخش شد که باید از زاویه‌های گوناگون بررسی شود. در فیلم روشن نیست که رئیس‌جمهور با چه کسی سخن می‌گوید. آیا کسی به ایشان درباره‌ی کمبود وقت تذکر می‌دهد؟ آیا نکته‌ای به ایشان یادآوری می‌شود؟ آیا از پیش برنامه‌ریزی شده بود که به ایشان تذکر داده شود یا خودشان در دم از آب کره گرفتند؟ هرچه هست، ایشان درجا و دم‌غنیمتانه موضوع را به زبان مادری پیوند می‌دهد و به آرزویش می‌رسد!

🔻از آنجا که در ایران، زبان ترکی آذربایجانی پیش از سخنان رئیس‌جمهور هیچ محدودیتی نداشته است و پس از آن نیز گواهیم که هیچ محدودیتی ندارد و ایشان باز هم در سخنرانی‌های خود شعرهایی از شهریار و شاعران دیگر می‌خواند، ناگزیر باید پذیرفت که این زبان در درازای تاریخ ایران تنها «چند ثانیه» ممنوع بوده است؛ آن چند ثانیه‌ای که آقای رئیس‌جمهور در آستانه‌ی روز زبان مادری به ممنوعیتش نیاز داشت! رسانه‌هایی چون بی‌بی‌سی فارسی و رادیو فردا، در گزارششان به «ممنوعیت زبان مادری رئیس‌جمهور» اشاره کرده‌اند. این اتهام بزرگی است و پزشکیان هم هیچ‌گاه گزارش این رسانه‌ها را تکذیب نکرد! آری، در کشوری که اسناد هسته‌ای با نیسان به آن‌سوی مرزها فرستاده می‌شود، کارگردانی چنین نمایش نفرت‌انگیزی کار دشواری نیست. گویی آنچه برندا شیفر در باکو سفارش می‌کند، در اینجا برخی خود را موظف به انجامش می‌دانند!

🔻آقای پزشکیان کاستی‌های فراوانی دارد: نخستین رئیس‌جمهوری است که آشکارا قبیله‌گرا و ایران‌ستیز می‌نماید. اگر سخنرانی‌های ایشان بررسی شود و آماری از کلیدواژه‌هایش بیرون کشیده شود، خواهیم دید که واژه‌ها و ترکیب‌های همدلانه‌ای چون «شهروند ایران»، «حقوق شهروندی»، «میهن ایران»، «ملت ایران» و ... در آن اندک یافت خواهد شد، اما دوگانه‌های مرکز و پیرامون، ترک و کرد، ترک و فارس، عرب و عجم، سنی و شیعه، «حقوق قومی» (در رویارویی با حقوق شهروندی)، «ملت‌های ایران» (در رویارویی با ملت ایران) و دیگر کلیدواژه‌های استالین‌ساخته، فراوان در آن پیدا می‌شود. شگفت اینکه ایشان این ستیز را در گفتار و رفتارش می‌نمایاند و شرمی هم ندارد و بلکه به این گفتمان جدایی‌افکن خود دل‌خوش هم هست. ایشان حتی تجزیه‌طلبان شناسنامه‌دار را فرامی‌خواند و نهاد ریاست‌جمهوری را آشکارا می‌آلاید. (تاکنون برخی دلسوزان آذربایجانی، همچون موسی غنی‌نژاد، بابت پالوده‌خوری ريیس‌جمهور با عوامل کشورهای همسایه به ایشان تذکر داده‌اند. شگفتا که نهادهای مسئول سکوت پیشه کرده‌اند و این وظیفه به گردن شهروندان افتاده است.) ایشان هوش همه‌ی شهروندان ایران را در حد هوش فریفتگان خود می‌پندارد. آخر مگر می‌شود زبانی در یک کشور در حد چند ثانیه ممنوع و سپس آزاد شود؟ آقای پزشکیان‌ با این کارش چنان کرد که رسانه‌های مزدور و جیره‌یابِ درون‌مرز و برون‌مرز گزارش‌های گوناگون و پرآب‌وتابی از ممنوعیت زبان آقای رئیس‌جمهور نوشتند و به سخنان ایشان استناد کردند.

🔻از کسی که بخواهد برای هر استان رئیس‌جمهوری تعیین کند، از کسی که یک ابربدهکار بانکی بدنام و زندان‌رفته و تفرقه‌پراکن را دعوت کند و کنار دست مدیران بانکی در نشستی اقتصادی بنشاند، بیش از این چشم نمی‌توان داشت! انگار در رخت یک قزلباش یک ینی‌چری با شمشیر آخته کمین کرده است که خودش به خودش برای خواندن شعر شهریار تذکر می‌دهد و از کیسه‌ی همدلی مردم ایران برای منافع کشورهای همسایه خاصه‌خرجی می‌کند.

🔻به هر روی، از کسانی که در نهادهای امنیتی کشور دغدغه‌ی ایران و ایرانی را دارند، انتظار می‌رود که به این کنش‌های آشکار و نهان ایران‌ستیزان بپردازند و نگذارند بیش از این منافع ملی ایران پایمال آماج بیگانگان شود.

پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman

⭐ پیشوندهای «نا-» و «بی-»

🔻«عدم» واژه‌ای تازی به چمِ «نیستی و نابودی» است. از آنجا که در زبان تازی واژه‌سازی تنها بر پایه‌ی همنهش (ترکیب) واژگان است و پسوند و پیشوند ندارد، برای نیگویی (نفی) از واژه‌ی «عدم» بهره می‌برند. در زبان پارسی برای این‌ گونه همنهش‌ها می‌توان پیشوندهای «نا-» یا «بی-» را به کار برد.

پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman

⭐ چند واژه از استاد مهمد مُغدم

👈 برایِ آگاهیِ بیشتر «بدین جای» بنگرید.

پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman

⭐ پارسی که از کهن‌ترین زبانهای جهان است، نسزد که چنین بازیچه‌ی مردمانِ تازه به دوران رسیده‌ی زبان‌بسته گردد!

پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman

⭐ این که زبانِ سومری را با زبانِ ترکی پیوند است مرغ لای پلو را هم به خنده می‌اندازد، چه رسد به ایلبر اورتایلی و جلال شنگور!

پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman