برهان شر ( فلسفه‌ی زندگی ، فلسفه‌ هنر )

گفتگو با حمیدرضا مدقق ، روزنامه‌نگار، مجری، منتقد سینما و مدرس علوم ارتباطات

نویسنده‌ی کتاب «تحلیل ژانر سینمایی کمدی رمانتیک ایران»

مدقق : یکی از بحث‌هایی که درباره سینمای کمدی ایران گفته می‌شود این است که مثلاً مردم ایران، چون تحت‌تاثیر مشکلات اقتصادی و فشار معیشتی قرار دارند، گرایش آن‌ها به تماشای ژانر کمدی بیشتر است. درواقع نه‌فقط خود این ژانر، فرم و محتوایش که گرایش و میل به آن هم تحت‌تاثیر عوامل و مؤلفه‌های اجتماعی قرار دارد.

خبرنگار : درواقع در اینجا ژانر کمدی، واجد کارکرد‌های اجتماعی است یا حتی می‌توان گفت کارکرد درمانی پیدا می‌کند؟

همینطور است. درواقع ژانر‌ها را نمی‌توانیم منفک از جامعه و فرهنگ کنیم و صرفاً ذیل یک فرم زیبایی‌شناختی قرار دهیم. ژانر به‌مثابه یک کالای فرهنگی متناسب با ویژگی‌ها و ذائقه‌های فرهنگی هر جامعه‌ای مصرف می‌شود.
این درباره ژانر‌های غیرکمدی هم صدق می‌کند. مثلاً در جامعه‌ای مثل ما جنگ اتفاق می‌افتد و همین موجب شکل‌گیری و رشد ژانر جنگی می‌شود و مخاطب هم به‌واسطه تجربه این پدیده در زندگی روزمره‌اش به تماشای فیلمی در این ژانر علاقه‌مند می‌شود. یا اساساً این ژانر مورد توجه و حمایت قرار می‌گیرد. به همین دلیل در دهه ۶۰ فیلم «عقاب‌ها» با آن استقبال کم‌نظیر مورد توجه مخاطب قرار می‌گیرد که هنوز هم جزو پرمخاطب‌ترین فیلم‌های ایرانی محسوب می‌شود.
‌شاید در فهم جامعه‌شناختی گرایش به کمدی یا فروش بالای فیلم‌های کمدی باید از نوعی واکنش معکوس حرف بزنیم. به این معنا که به‌دلیل تراژدی موجود در زیست ایرانی، گرایش به کمدی افزایش یافته است. این یک نوع واکنش به وضعیت موجود است که از دل تراژدی به کمدی پناه می‌برد. از طرف دیگر فیلم‌های تراژیک هم مورد اقبال قرار می‌گیرند چنان‌که در یک دهه اخیر شاهد فروش خوب فیلم‌های اجتماعی بودیم که سویه‌های تراژیک پررنگی دارند و شاید همین تضادها، رفتارشناسی مخاطب ایرانی را نسبت به ژانر پیچیده می‌کند. شاید برای همین است که هنوز ملودرام‌ها در ایران پرطرفدار است.
ببینید باید دو مقوله را از هم جدا کرد. اینکه ژانر‌ها چطور نسبت به رخداد‌ها و تحولات جامعه شکل می‌گیرند و تغییر می‌کنند یک بحث است و اینکه ژانر‌ها چطور مصرف می‌شوند، مقوله‌ای دیگر. از این حیث باید گفت مخاطب ایرانی یک ژانر مصرفی نیست که فقط کمدی را بپسندد و تماشا کند. ژانر‌های دیگر هم در سبد مصرف سینمایی مردم قرار دارد. یکی از دلایل اینکه مصرف ژانر کمدی در ایران بیشتر است، برای این است که ژانر‌های دیگر غنای تولیدی چندانی ندارند، مثلاً در ژانر وحشت یا فیلمی تولید نمی‌شود یا فیلم ارزشمندی تولید نمی‌شود.
همچنان که ژانر پلیسی و جنایی یا ژانر علمی و تخیلی یا نداریم، یا آثار ضعیفی در این ژانر‌ها تولید می‌شوند. اگر تولید شوند، ژانر‌های دیگر هم با گیشه پررونق مواجه می‌شوند. شاید کسی انتظار نداشت که مثلاً فیلم «مست عشق» که کمدی هم نیست، با اقبال مخاطب همراه شود، اما الان جزو سومین یا چهارمین فیلم پرفروش امسال است. با شما موافقم که مردم ما به ملودرام‌های خانوادگی علاقه دارند و کمدی-رومانتیک در میان ساب ژانر‌های این‌گونه به همین دلیل در کشور ما با استقبال مواجه می‌شود.
حتی کسی فکر نمی‌کرد فیلمی روشنفکری مثل «هامون» در سال ۶۸ یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های آن سال شود. درام‌های اجتماعی در یک‌دهه اخیر هم همینطور. شاید فراتر از ژانر باید از فیلم خوب به‌مثابه معیار فروش حرف بزنیم. هر فیلم خوش‌ساختی فارغ از ژانرش، قابلیت فروش و استقبال دارد. اما میانگین این فیلم‌های پرفروش را که لحاظ کنیم، ژانر کمدی در صدر قرار می‌گیرد و همین موجب می‌شود که درباره آن بیاندیشیم و دلایل اجتماعی و فرهنگی آن را تحلیل کنیم. البته باید به چرخه تولید هم توجه کرد. سهم تولید فیلم‌های کمدی هم بیشتر بوده است و بالطبع با فروش بیشتری هم مواجه می‌شود.
‌این گرایش موازی به ژانر کمدی و درام‌های اجتماعی، واجد سطحی دیگر از یک پارادوکس هم است. به این معنا که درام‌های اجتماعی اغلب رویکردی رئالیستی و واقع‌گرا دارند و کمدی‌ها، اغلب رویکردی فانتزی. این همگرایی به رئالیسم و فانتزی هم یکی از مؤلفه‌های مخاطب‌شناسی ژانری در ایران است.

متن کامل در سایت

#فلسفه_هنر
#فلسفه_طنز

@JAAMEbaaz | فلسفه‌‌ی علوم اجتماعی
@SHARRomid | برهان شر

207 viewsedited 02:17