ايران؛ تاريخ، ملت، فرهنگ و تمدنش، سرزمينی که هزاران سال است وحدت ملی خود را حفظ کرده و دارای کهنترين دولت- ملت به معنای تاريخی آن است را با يک نماد در طبيعتش می شناسم: با شکوه دماوندش.

‍ ‍ ⁠⁣بیست و سوم فروردین‌ماه سالروز درگذشت شاهرخ مسکوب

هویّت ایرانی و زبان فارسی

در مورد ملّتی که استقلال سیاسی ندارد و تحت تسلط خارجی است، تشکیل حکومت ملّی یعنی به دست گرفتن سرنوشت اجتماعی خود، یعنی پی افکندن و بنا کردن تاریخ خود؛ کاری که در ایران قرن چهارم هجری شد. دولت‌های ملّی شکل می‌گیرند یا «صورتمند» می‌شوند. علت وجودی این حکومت‌ها پیدایش «ملّیت ایرانی» بود؛ بنابراین از همان آغاز سعی کردند تا علّت وجودی و پایگاه حکومتی خود - ایرانی بودن - را تقویت کنند؛ «ایرانیت»، هویت و حسّ ملّی ایرانی بر دو شالوده و دو ستون عمده استوار بود: زبان و تاریخ. آنها برای اینکه صاحب اختیار زمان حال خود بشوند، باید زمان گذشته را بازمی‌شناختند و «زمام» آن را به دست می‌گرفتند و این کار را کردند. در مورد زبان، خاندان‌هایی مثل سامانیان، صفّاریان، بلعمیان، آل محتاج، آل سیمجور در خراسان و سیستان و ماوراءالنهر هم شروع‌کننده و هم تشویق‌کننده بودند. آنها از مردم دانا و سخندان، از شاعران و نویسندگان خواستند که به زبان فارسی بسرایند و بنویسند و به این ترتیب فارسی‌نویسی شروع شد و امّا بعد که ترکان به حکومت رسیدند، در زمینۀ زبان و ادب، همان سیاست و روش پیشینیان یعنی سامانیان و دودمان‌های ایرانی دیگر را ادامه دادند. سپاه و سپاهی به دست ترکان افتاد و در دست آنها باقی ماند، ولی دستگاه دیوانی و بسیاری از دیوانیان که فارسی‌زبان بودند به فرمانروایان تازه و ترک‌زبان پیوستند ... خلاصه نزدیکان پادشاه و صاحب مقام‌های درباری و لشکری، ترک‌اند، اما نه‌تنها سپاه‌سالاران کدخدای فارسی‌زبان دارند، بلکه مراسم شاهانۀ نوروز و مهرگان و جشن سده برجاست و بزرگان لشکری و کشوری به یکسان در آن شرکت می‌کنند.
مهم‌تر از اینها رسمیّت زبان فارسی است. وقتی رسول خلیفۀ بغداد نامۀ او را به سلطان مسعود می‌‌دهد، نخست متن عربی و سپس ترجمۀ فارسی (نه ترکی) آن به‌وسیلۀ بونصر مشکان خوانده می‌شود. سند و نوشته میان ترک و فارس یا حتّی خود ترکان به فارسی است؛ مثل عهدنامۀ مسعود و منوچهر قابوس، امیر گرگان و طبرستان، یا نامۀ سلطان مسعود به خان ترکستان، قدرخان، که متن این هردو در تاریخ بیهقی آمده است.
مقصود این است که به‌طور کلّی سیاست فرهنگی ترکان غزنوی ادامۀ سیاست سامانی بود و سپس جانشینان آنها، سلجوقیان، نیز همان راه و رسم را دنبال کردند. جالب توجّه این است که در دوره‌های بعد نیز ترکان دیگری در سرزمین‌های دیگر، یعنی گورکانیان هند و عثمانیان دوستدار زبان فارسی بودند و آن را در هندوستان و آسیای صغیر رواج دادند. در طی قرن‌ها سلسله‌ها و فرمانروایان ترک وسیلۀ گسترش فرهنگ و ادب ایران و زبان فارسی بودند. زور آن‌ها بر ما و فرهنگ ما بر آن‌ها حکومت می‌کرد.

شاهرخ مسکوب

[هویّت ایرانی و زبان فارسی، شاهرخ مسکوب، تهران: انتشارات فرزان، ۱۳۸۵، ص ۲۹ - ۳۰]

بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی، تحکیم وحدت ملّی و تمامیت ارضی

@AfsharFoundation

از متن های تازه. در بحث های یکشنبه ها درباره تاریخ فقه اسلامی در سده دوم قمری بحث می کنیم.

در کتاب جامعه شناسی 2 پایه 11 دوره دوم متوسطه، به دانش آموز ما تعلیم داده می شود که اگر «علم جدید» بخواهد «پیشرفت» کند باید «رویکرد دنیوی» داشته باشد. چون در غرب این طور پیشرفت کرده است. در واقع می خواسته غرب را نقد کند، ناخواسته، دانش آموز را به این فکر می اندازد که اگر کشورش بخواهد پیشرفت کند، باید مثل آنها فکر کند. در ادامه میگوید: چون «علوم تجربی» بر اثر این «رویکرد دنیوی» در غرب اهمیت پیدا کرد «صنعت و فنّاوری» پیشرفت کرد.
این طور کتاب درسی نوشتن چه نتیجه ای روی سرنوشت علم و سرنوشت دین در کشور ما می گذارد؟

جناب آقای جعفريان به نکته مهمی اشاره کرده. متأسفانه در دهه اول بعد از انقلاب ما در يک دوره ای گرفتار انديشه های چپی و روشنفکری چپ از انواع مختلفش از چپ لائيک تا "چپ اسلامی" شديم. اينجا بود که از "سنت" دور شديم و تاريخ و تمدن را ناديده گرفتيم. بعد از آن هم عده ای برای بازگشت به "سنت" راه خطا رفتند. گمان بردند سنت يعنی پاک انديشی دينی، يعنی نفی و پاک سازی تاريخ، يعنی تقابل سازی های تمدنی برای نظام سازی اندیشگی، يعنی خود را محکوم به "حوالت تاريخی" مزعوم ديدن. عده ای که بلندگو هم در اختيار داشتند رفتند به انديشه فرديدی دلخوش شدند. باز از "سنت" فاصله گرفتند. سنت ملی و دينی ما در طول صدها سال و بل چند هزار سال ما چه بوده؟ نه آيا دين و فهم دين در بستر تمدنی؟ نه آيا نهضت ترجمه علوم از عصر ساسانی همواره مورد توجه بوده؟ نه آيا تمدن اسلامی تمدنی جهانی نگر و گشوده بر همه علوم و فنون و معارف و بر "بحث" و "نظر" بوده؟ نه آيا حتی فقه و اصول و کلام ما در گفتگویی با زمينه های تمدنی و با دستاوردهای علمی بشری زمان خود شکل گرفته و متحول شده؟ تمدن ما تمدن ابو ريحان و خواجه نصير طوسی است.

متأسفانه هم در عرصه رسانه و هم در عرصه آموزش و پرورش ما در درک "سنت" به خطا رفتيم. درک سنت مستلزم برخورداری از درک درست دانش دينی است و مستلزم داشتن "درک ملی" است. بياييم آگاهی ملی را تقويت کنيم.

@azbarresihayetarikhi

این سخنان زنده یاد دکتر جواد طباطبایی را که هشت سال پیش بیان شده است را با دقت بخوانیم:

«من رسانه های دو کشور را همیشه دنبال می‌کنم. یکی باکو و دیگری رسانه های ترکیه.
بر اساس برداشت من از خط سیر کلی این رسانه ها آنها میخواهند امپراطوری بزرگ ترکی در نوار شمالی مرزهای ایران به وجود آورند؛ که سنگری برای آسیب زدن به ایران است. چنین ایده وجود دارد اما تحقق اش با هدف آسیب زدن به ایران کار سختی است.  زیرا به رغم آنچه که برخی می گویند، چنین امکانی بر اساس «زبان» وجود ندارد. برای اینکه تعداد زبانهای فرهنگی در این منطقه که ما هستیم تعدادی اندکی هستند. فارسی یکی از آنها است و یکی از استوارترین آنهاست. زیرا فارسی به تعبیری «قدیمی ترین زبان جدید» دنیا است. یعنی از هزار سال پیش ما چنین حرف می زدیم که امروز؛ و هیچیک از زبانهای پشرفته دنیا که همان زبانهای اروپایی باشند، سابقه بیشتر از ٣۰۰ یا ۴۰۰ سال برخی جاها ٧۰۰ سال ندارند. مثلا در ایتالیا که قدیمی ترین زبان اروپا را دارد.
فقط چنین زبانهایی هستند که به زبانهای فرهنگی بزرگ تبدیل شدند. زبان ترکی گویش استاندارد ندارد و نمی‌تواند داشته باشند. گویشوارن زبانهای ترکی زبان همدیگر را نمی‌فهمند. ترکیه، ترکمنستان، قرقیزستان و... زبان همدیگر را نمی فهمند. برای اینکه زبان فرهنگی نیست. هر کسی برای خودش همانطور که حرف می زده است حرف می زند.
کار مهمی که ترکیه در این میان میخواهد انجام دهد این است که ترکی استاندارد درست بکند.
فعالیت دولت ترکیه این است که یک زبان واحد و استانداردی ترکی ایجاد کند یعنی یک زبان واحد برای ازبک ها، قرقیزها، تاتارها تا همه بر اساس یک زبان که آنرا آتاترک تا حد زیادی درست کرده است، صحبت کنند و این خطر بزرگی برای ایران است. اردوغان کوشش می کند با ایجاد یک بازار مشترک، زبان معیار و فرهنگ یکسان در یک منطقه وسیع و به تدریج از این طریق امپراتوری بزرگ ترکی را شکل دهد.
ایران به دلیل وحدت، سابقه تاریخی و دولت استوار در همه دوره ها به اندازه کافی قدرتمند است که آسیب نبیند اما مشکل ما اینجا است که این همسان سازی در داخل نمایندگانی دارد و مدعیانی پیدا کرده است و این یک تهدید واقعی است؛ این در حالی است که ما تاکنون به آنها به عنوان یک تهدید توجه نکرده ایم و نمی خواهیم بدانیم این روند چه اتفاق مهمی را می تواند علیه کشور ما رقم بزند. اگر این روند در بیرون ما بود برای ما خطر کمتری داشت، ایران با تاریخ استوار، سابقه ملی، وحدتش و دولت استوارش (در همه دوره ها  وبه رغم همه اتفاقاتی که رخ داده است) آسیبی از این روند نمی دید. اما این بار این بخش و این همسان سازی ترکستان بزرگ در داخل نمایندگانی (پانترکها} دارد که تاکنون به آنها بها ندادیم و دقت نکردیم و متوجه نشدیم که در داخل چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
جمهوری آذربایجان می تواند مهره مهمی در استراتژی ترکیه باشد. ما نیز در داخل کار اساسی انجام نداده ایم و کسانی این خطر را در داخل نمایندگی می کنند بنابراین این بی‌توجهی ما می تواند خطری برای وحدت باشد. زیرا ما هیچ گاه این مسائل را جدی نگرفتیم.

ترکیه در  دهه‌های قبل متوجه شده بود که دوران خلافت برای همیشه گذشته است؛ اما امروز به شکل دیگری کوشش می کنند تا همان خلافت را تجدید کنند و ما از آن با عنوان نوعثمانی گری یاد می کنیم. ما گاهی قصد اردوغان را به درستی متوجه نمی شویم و فکر می کنیم که اردوغان قصد دارد تا خلافت اسلامی عثمانی را تجدید کند.
به نظر من اقدامات اردوغان از نظر دینی در حال شکست خوردن است اما نقشه بدل دیگری برای توسعه طلبی دارد و آن ایجاد یک منطقه بزرگ ترکی با شعار اسلام است. بنابراین ماهیت عملکرد او چیز دیگری است. برای مثال در برخی از دانشگاه های ترکیه بخشی (مانند دبیرخانه) برای ایجاد وحدت در ترکیه ایجاد شده که ترکیه بزرگ تا مرزهای شرق اروپا، ازبکستان و بخشی از مرزهای چین ادامه پیدا خواهد کرد، که احتمالا به ترکستان بزرگ تبدیل می شود. این کار از طریق استانداردسازی زبان از آناتولی تا آسیای میانه دنبال می شود»
@kharmagaas

https://youtu.be/_62D-ufHn5E?list=PLRagz8v-1fF6oCFdnVl2FQsujRHKYGH1h&t=1

"ميراث حديث شيعه: عصر امامان باقر و صادق (ع)"، درسگفتار ۱۰
مدرس: دکتر حسن انصاری
۱۵ دسامبر، ۲۰۲۴

#عصر_امامان_باقر_و_صادق

ميراث حديث شيعه: عصر امامان باقر و صادق (ع)، دکتر حسن انصاری

جلسه دهم: در اين جلسه با بررسی چند متن مهم از فقه مالکی در سده های دوم تا چهارم قمری به بررسی سنت های تدوین فقه و حدیث در اسلام پرداختیم و مقایسه ای کردیم با سنت های مشابه فقه امامی در همین دوران. (۱۵ دسامبر، ۲۰۲۴)

#عصر_امامان_باقر_و_صادق
@azbarresihayetarikhi
https://sites.mit.edu/zekrmit/
@zekrMIT

معاشران گره از زلفِ یار باز کنید

شبی خوش است بدین قصه‌اش دراز کنید

حضورِ خلوتِ اُنس است و دوستان جمعند

وَ اِنْ یَکاد بخوانید و در فَراز کنید

رَباب و چنگ به بانگِ بلند می‌گویند

که گوشِ هوش به پیغامِ اهلِ راز کنید

به جانِ دوست که غم پرده بر شما نَدَرَد

گر اعتماد بر الطافِ کارساز کنید

میانِ عاشق و معشوق فَرق بسیار است

چو یار ناز نماید، شما نیاز کنید

نَخست موعظهٔ پیرِ صحبت این حرف است

که از مُصاحبِ ناجِنس اِحتِراز کنید

هر آن کسی که در این حلقه نیست زنده به عشق

بر او نَمُرده به فتوایِ من نماز کنید

وگر طلب کند اِنعامی از شما حافظ

حَوالَتَش به لبِ یارِ دلنواز کنید


https://www.tgoop.com/azbarresihayetarikhi

تاريخ فرهنگی و تمدنی حلب در طی 51 قرن، در کتابی در سه جلد

https://brill.com/display/title/61477

اينکه نوعثمانی گری تاريخ حلب را خلاصه کرده به دوره اشغال آن توسط سلطنت عثمانی حقيقتا با مزه است.

@azbarresihayetarikhi

به کوشش دوست عزیز استاد علی بهرامیان