Telegram Web
روزانه‌ها:

یک صوت بر دوگونه همی آیدت به‌گوش
گاهی صدا همی نهی‌اش نام گه ندا
#عبدالرحمن_جامی
روزگار سازگار
https://www.tgoop.com/davat1394/17732
روزانه‌ها:
جای زاهد ساحل وهم و خیال
جان عارف غرقهٔ بحر شهود
#عبدالرحمن_جامی
روزگار سازگار
https://www.tgoop.com/davat1394/17733
آیا فضای مجازی به مثابه‌ی سکونتگاه انسان است؟

#مزدک‌_پنجه‌ای

برای هایدگر، انسان فقط در جهان حضور ندارد، بلکه حضور باید تبدیل به سکونت شود، انسان در وضعیت سکونت، می‌تواند اندیشه کند. بنابراین انسان در نسبت و همزیستی با چیزها، زمین، آسمان، خدایان و آدمیان معنا می‌یابد. از نظر هایدگر «انسان فقط وقتی سکونت می‌گزیند، می‌تواند بسازد.»
هایدگر واژه‌ی ساختن را در ریشه‌های قدیمی‌اش در زبان آلمانی یعنی buan بازمی‌گرداند، که به معنای بودن و سکونت داشتن است. از این نظر او به تعبیری ساختن را هم به مثابه‌ی سکونت داشتن می‌داند.
چرا که سکونت، نحوه‌ی خاصی از زیستن در پیوند با هستی است. منظور او از سکونت، نه صرفاً سکونت در یک ساختمان، بلکه در جهان به عنوان یک کلیت انسانی و هستی‌شناختی است.
هایـدگر مفهوم چهارگان را برای تبیین سکونت مطرح می‌کند. به زعم هایدگر، انسان فقط آنگاه ساکن واقعی است که در هماهنگی با این چهار عنصر زندگی می کند:
زمین : تخت مادّی و زیستی.
آسمان : چرخه‌ی زمان، فصل‌ها، نور.
خدایان : امر قدسی، رازی، هستی.
آدمیان : دیگران، همزیستی، زبان
ساختن واقعی (مثلاً ساخت خانه یا معبد) یعنی فراهم آوردن مکانی که این چهارگان در هماهنگی باشند. سکونت، یک مفهوم هستی‌شناختی است که از طریق این چهار عنصر معنی می‌گیرد.
هایـدگر پس از خروج از حزب نازی، دورانی از زندگی‌اش را در کلبه‌ی کوچکی در کوه‌های جنگلی شوارتس‌والد (جنگل سیاه) گذراند. این کلبه برای او فقط محل زندگی نبود، بلکه محل اندیشه، نوشتن و سکونت شاعرانه بود. به همین دلیل هم آن کلبه تبدیل به بخشی از پروژه‌ی فلسفی‌اش شد. آنجا برایش نوعی بازگشت به ساده‌زیستی و پیوند با طبیعت اتفاق افتاده بود؛ در مقابل جهان ماشینی و تکنولوژی برآمده از زیست مدرن که از دید او انسان را از سکونت واقعی دور می‌کرد.
در آثار متأخر، هایدگر با نگاه انتقادی به همه‌گیری تکنولوژی، هشدار می‌دهد که انسان دیگر «ساکن» نیست، بلکه فقط «حضور» دارد.
حال با این مقدمه به این پرسش، خواهم پرداخت که «آیا فضای مجازی می‌تواند به عنوان سکونتگاه انسان تلفی شود؟»
همان‌طور که گفته شد برای هایدگر، سکونت واقعی جایی است که در آن انسان در پیوند با زمین، آسمان، خدایان و دیگر آدمیان باشد. و این خلسه، اعتکاف، مراقبه‌گری و سکونت، تبدیل به اندیشیدن شود.
فضا‌های مجازی چون متاورس، شبکه‌های اجتماعی، محیط‌های دیجیتالی و... هر کدام ویژگی‌هایی دارند که از منظرهایدگر، انسان را از سکونت واقعی دور می‌کند:
الف: سکونت از پیوند با زمین جدا شده؛ دیگر «در زمین» زندگی نمی‌کنیم، بلکه روی «سطوح دیجیتال» شناوریم.
ب: ارتباط‌های آدمی توسط ابزارهای غیرحضوری انجام می‌گیرد بنابراین سطحی‌اند، نه حضوری ملموس!
ج: مراقبه‌گری و سکوت جای خود را به هیاهو و مصرف داده است.
د: انسان خود را در فضای مجازی تبدیل به سوژه‌‌ای محاسبه‌گر و مصرف‌کننده محتوا می‌شود.
در نگاه هایدگر، ذات تکنولوژی چیزی است که او «گِشتِل» می‌نامد: و در این فرایند انسان تحت کنترل و بهره‌برداری و شاید هم سوء‌استفاده قرار گیرد.
با این وصف، انسان در فضای مجازی تمام هستی و خود را به «داده»، «نمایش»، «محتوا» و «ابزار حضور» فرو می‌کاهد. این دقیقاً مغایر، مسئله سکونت است. در فضای مجازی، انسان بیشتر در «اقامت‌گاه‌های موقت داده‌ها» زندگی می‌کند، نه در سکونتگاه‌های هستی. اگر بخواهیم فضای مجازی را سکونتگاه کنیم، باید نسبت به خود را با تکنولوژی، زبان، زمان و طبیعت بازاندیشی کنیم.

#پایگاه_خبری_تحلیلی_دوات

@davat1394
2025/07/13 09:21:04
Back to Top
HTML Embed Code: