ભાગવત રહસ્ય-૮૮

આ બાજુ પ્રભુએ દ્વારિકાનો ઉપસંહાર કરવાનો નિશ્ચય કર્યો છે. પ્રભુ તે વખતે પ્રભાસમાં હતા. ઉદ્ધવને ભાગવત-ધર્મના જ્ઞાનનો ઉપદેશ કર્યો.અને કહ્યું-ઉદ્ધવ સોનાની દ્વારકા સમુદ્રમાં ડૂબી જશે.તારાથી આ બધો ઉપસંહાર જોવાશે નહિ. તું બદ્રીકાશ્રમ જા.
ઉદ્ધવ કહે છે –કે-મને એકલા જતાં બીક લાગે છે,તમે મારી સાથે આવો. તમે મને છેવટ સુધી સાથ આપો.

શ્રીકૃષ્ણ કહે છે-ઉદ્ધવ તું મને બહુ વહાલો છે,પણ કાયદો ના પાડે છે. જીવ એકલો જ આવે છે- અને એકલો જ જાય છે.આ સ્વરૂપે હું તારી સાથે નહિ આવી શકું. પણ ક્ષેત્રજ્ઞ રૂપે-ચૈતન્ય રૂપે હું તારા માં જ રહેલો છું. મારું સ્મરણ કરીશ એટલે હું હાજર થઇ જઈશ.તું એવી હંમેશા ભાવના રાખજે-કે હું તારી સાથે જ છું.
ઉદ્ધવજી પ્રાર્થના કરે છે-નાથ, ભાવના –આધાર વગર ના થઇ શકે-મને કોઈ એવો આધાર આપો-જેમાં હું તમારી ભાવના કરું.કૃષ્ણ કહે છે કે-ઉદ્ધવ તે મારી બહુ સેવા કરી છે.અત્યારે હું તને શું આપું ?
મારી ચરણપાદુકા લઇ જા.રામાયણમાં ભરતજીને અને ભાગવતમાં ઉદ્ધવજીને ચરણપાદુકા પ્રભુએ આપી છે.

ઉદ્ધવજી એ ચરણપાદુકા મસ્તક પર ધારણ કરી છે. મસ્તક એ બુદ્ધિપ્રધાન છે.તેમાં પ્રભુને પધરાવો તો મનમાં કોઈ વિકાર આવશે નહિ.જે એકલો ફરે તે દુઃખી થાય છે,પણ પરમાત્માને સાથે રાખી ને ફરે છે-તે સુખી થાય છે. પરમાત્માને સાથે રાખો તો બધું શક્ય છે,પરમાત્મા વગર બધું અશક્ય છે.

શુકદેવજી વર્ણન કરે છે-ઉદ્ધવ બદ્રીકાશ્રમ જવા નીકળ્યા છે. રસ્તામાં ઉદ્ધવજીને યમુનાજીનાં-વ્રજભૂમિનાં દર્શન થયાં.ઉદ્ધવજીએ યમુનાજીમાં સ્નાન કર્યું છે.પરમાનંદ થયો છે.ઉદ્ધવજી વિચારે છે-આ તો માલિકની લીલાભૂમિ-નાના હતા ત્યારે અહીં રમ્યા છે. અહીં થોડા દિવસ રહીશ.કોઈ સંત મળશે તો સત્સંગ કરીશ. કોઈ પ્રભુનો લાડીલો મળી જાય તો જ બોલવું છે-નહીતર મૌન રાખીશ.

વૃંદાવનમાં ગુપ્ત રીતે અનેક સાધુઓ –રાધાકૃષ્ણની લીલાઓનાં દર્શન કરતાં આજ પણ ફરે છે.
યમુના કિનારે રમણરેતીમાં વિદુરજી બેઠા છે,પંચકેશ વધ્યા છે,બાલકૃષ્ણની માનસી સેવામાં તન્મય છે, અષ્ટાક્ષર મંત્રનો જપ કરે છે.‘શ્રીકૃષ્ણ શરણં મમ’-આંખમાંથી પ્રેમાશ્રુ નીકળે છે.ઉદ્ધવજીની દૃષ્ટિ પડી અને ઓળખી ગયા. છત્રીસ વર્ષની યાત્રામાં –વિદુરજીને ઓળખાનાર એક ઉદ્ધવ –જ નીકળ્યા. ઉદ્ધવને આનંદ થયો –અને ત્યાં રમણરેતીમાં જ સાષ્ટાંગ પ્રણામ કર્યા છે. તેજ વખતે –વિદુરજીએ આંખો ઉઘાડી છે.કહ્યું-મને વંદન કરો તે યોગ્ય નથી. વિદુરજી-ઉદ્ધવ ને વંદન કરે છે.ઉદ્ધવજીએ વિદુરજીને ઉઠાવી લીધા છે. બે પરમ વૈષ્ણવોનું મિલન થયું છે.

કોઈ વંદન કરે તે પહેલાં વંદન કરો.વંદન માગે તે વૈષ્ણવ નહિ,સર્વને વંદન કરે તે વૈષ્ણવ.(સકળ લોક માં સહુને વંદે) સંતોનું મિલન કેવું હોય છે?
ચાર મિલે-ચોસઠ ખીલે-વીસ રહે કર જોડ---હરિજન સે હરિજન મિલે –તો બિહસે સાત કરોડ.
(ચાર=ચાર આંખો, ચોસઠ=ચોસઠ દાંતો, વીસ=હાથ પગ ના આંગળા, સાત કરોડ=સાત કરોડ રુંવાટીઓ, હરિજન=હરિના લાડીલા જન)

વિદુર અને ઉદ્ધવ નો દિવ્ય સત્સંગ થાય છે. સાયંકાળે –બંને મળ્યા –આખી રાત કૃષ્ણ લીલાઓનું –ભગવદવાર્તાઓનું વર્ણન કર્યું છે. શ્રીકૃષ્ણ કથા કરતાં –ઉદ્ધવજી -તન્મય થયા છે. આખી રાત લાલાની વાતો કરી છે.ઉદ્ધવજીના જીવનમાં આવું જ પહેલાં પણ એક વાર બનેલું.ઉદ્ધવજી જયારે નંદ-યશોદાને આશ્વાસન આપવા ગયેલા,ત્યારે નંદ –યશોદાએ આખી રાત લાલાની વાતો કરી હતી.

સવાર થયું-એટલે યમુનામાં સ્નાન કરી ઉદ્ધવજી આવ્યા. અને વિદુરજીને કહે છે-કે-મને પ્રભાસમાં પ્રભુએ –ભાગવતધર્મનો ઉપદેશ કર્યો અને બદ્રીકાશ્રમમાં જવાની આજ્ઞા આપી છે. તમારાં દર્શન-સત્સંગથી ઘણો
આનંદ થયો છે,પણ મારે બદ્રીકાશ્રમ જવું છે.મને રજા આપો.વિદુરજી કહે છે-પ્રભુએ જે ભાગવતધર્મનો તમને ઉપદેશ કર્યો-તે સાંભળવાની મને ઈચ્છા છે. હું લાયક તો નથી,પણ પ્રભુએ કૃપા કરીને –આ- સાધારણ જીવને એક વખતે અપનાવ્યો હતો. આપ મારી ઈચ્છા પરિપૂર્ણ કરો.

વિદુરજીનું દૈન્ય જોઈને ઉદ્ધવજીને આનંદ થયો છે-કહે છે-તમે ભલે એવું બોલો કે હું લાયક નથી, પણ તમે કોણ છો,તે હું જાણું છું.વિદુરજી તમે સાધારણ નથી,તમે મહાન છે. વધારે તો શું કહું? મને જયારે ભાગવતધર્મ નો ઉપદેશ કર્યો-ત્યારે મૈત્રેયજી ત્યાં બેઠેલા હતા,બીજા કોઈને ય નહિ પણ તમને ત્રણ વાર પ્રભુએ યાદ કરેલા. કહેતા હતા-“મને બધા મળ્યા પણ મારો વિદુર મને મળ્યો નહિ, મેં એક વખત વિદુરના ઘરની ભાજી ખાધેલી,તેની મીઠાશ હજુ સુધી ભુલાતી નથી.”વિદુરજી- “મારો” શબ્દ મેં પરમાત્મા ના મુખમાંથી નીકળેલો કદી સાંભળ્યો નથી, પણ તમારાં માટે “મારો વિદુર” એવું બોલેલા.

ભગવાનને બધાં કહે છે-કે-પ્રભુ હું તમારો છે,પણ જ્યાં સુધી ભગવાન કહેતાં નથી-કે-હું તારો છું. ત્યાં સુધી સંબંધ કાચો.ભગવાન જેને –મારો- કહે તેનો બેડો પાર છે. ઠાકોરજી બહુ પરીક્ષા કરશે-પછી કહેશે –કે તું મારો છે.જીવ મંદિરમાં જઈ ભગવાન ને કહેશે –કે-મારું સર્વસ્વ તમને અર્પણ કરું છું,હું તમારો છું. અને ઘેર આવીને –બબલીની બા ને કહેશે-કે-હું તારો છું,તારા વિના મને ચેન પડતું નથી.
ભગવાન કહે-કે-બેટા તારું સર્વસ્વ શું છે-તે હું જાણું છું.
ભગવાનને

બધા કહે છે-હું તમારો છું,પણ કોઈ એમ કહેતા નથી-કે હું તમારો છું અને બીજા કોઈનો નથી.

તુલસીદાસ –રામજી સાથે વાતો કરે છે-કહે છે-હું યુવાનીમાં કામી હતો, મારા જેવા કામીને “તુલસી મારો છે” એમ કહેતાં –તમને શરમ આવે તે સ્વાભાવિક છે,પણ નાથ,હું એવું નથી કહેતો કે હું તમારો છું,તમારો ભક્ત છું. પણ હું તો તમારે આંગણે રહેનારો એક કૂતરો છું.મને તમારાં આંગણમાં રહેવા દેજો, મને અપનાવજો.
“તુલસી કુત્તા રામકા,મોતિયા મેરા નામ, કાંઠે દોરી પ્રેમકી,જીત ખેંતો ઉત જાય.” મેં તમારો પટ્ટો (કંઠી) ગળામાં રાખી છે.

વિદુરજી ભાવમય થયા આંખમાં આંસુ આવ્યા છે –ઉદ્ધવને કહે છે-મારા ભગવાને મને યાદ કરેલો?
ઉદ્ધવજી કહે છે-વિદુરજી તમે ભાગ્યશાળી છો,પરમાત્માએ તમારો સ્વીકાર કર્યો છે. ભગવાને એક વખત નહિ પણ ત્રણ વખત તમને યાદ કરેલા, મૈત્રેયજીને તેમણે કહેલું –કે-મેં વિદુરજીના ઘરની ભાજી એક વખત ખાધેલી, હું તેના ઋણ માં છું, બધાને મેં આપ્યું છે,પણ વિદુરજીને કાંઇ આપ્યું નહિ, માટે જયારે તમને મારો વિદુર મળે ત્યારે –આ ભાગવતધર્મનું જ્ઞાન તેને આપજો.ગંગાકિનારે મૈત્રેયઋષિનો આશ્રમ છે-ત્યાં તમે જાવ.—આમ કહી ઉદ્ધવજીએ બદ્રીકાશ્રમ પ્રતિ પ્રયાણ કર્યું.ભગવાને –પરમધામ જવાના સમયે-મને યાદ કરેલો-એવું જાણીને,અને ઉદ્ધવજીના ચાલ્યા જવાથી-વિદુરજી-પ્રેમથી વિહવળ થઇ રડવા લાગ્યા.

પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૮૯

દુર્જનનો –સંયોગ- દુઃખ આપે છે, જયારે વૈષ્ણવનો –વિયોગ-દુઃખ આપે છે.
ઉદ્ધવજી બદ્રીકાશ્રમ પધાર્યા અને વિદુરજી –ગંગા કિનારે આવેલા મૈત્રેયઋષિના આશ્રમ તરફ જવા નીકળ્યા.યમુનાજીએ કૃપા કરી –નવધા ભક્તિનું દાન કર્યું, પણ જ્ઞાન ,વૈરાગ્ય વગર ભક્તિ દૃઢ થતી નથી,ગંગાજી જ્ઞાન- વૈરાગ્યનું દાન કરે છે.યમુનાજીને વંદન કરી વિદુરજી ગંગા કિનારે આવ્યા છે. ગંગા-કિનારાનો બહુ મોટો મહિમા છે.

ગંગાજીને વંદન કરી,સ્નાન કર્યું છે.ગંગા કિનારાના પથ્થરો ઉપર પગ મુકતાં પણ વિદુરજીને સંકોચ થાય છે. કેવાં કેવાં મહાત્માઓની ચરણરજ –આ પથ્થરો પર પડેલી હશે!! તે ચરણરજ પર મારાથી પગ કેમ મુકાય ? આ પથ્થરો કેટલા ભાગ્યશાળી છે !! પથ્થરોને જોતાં-વિદુરજીને પરમાત્મા યાદ આવે છે.પ્રત્યેક પદાર્થને જોતાં જેને પરમાત્મા યાદ આવે તો સમજવું કે આ છેલ્લો જન્મ છે. વિદુરજીનો આ છેલ્લો જન્મ છે.

દાસબોધના છેલ્લા પ્રકરણમાં રામદાસ સ્વામીએ –છેલ્લા જન્મના કેટલાંક લક્ષણો બતાવ્યા છે.
જેની બુદ્ધિમાંથી કામ નીકળી જાય, કે જેને બાલ્યાવસ્થાથી જ ભક્તિનો રંગ લાગે,કે જેને ચોવીસ કલાક ભક્તિ નો રંગ લાગેલો રહે-તેનો –તે છેલ્લો જન્મ છે,પણ જો કોઈ વખત ભગવતભાવ અને કોઈ વખત સંસારના ભાવ જાગે તો માનવું,કે હજુ જન્મ લેવાનો છે.

હરદ્વાર પાસે-કુશાવર્ત તીર્થમાં મૈત્રેયઋષિનો આશ્રમ છે. આશ્રમમાં આવી વિદુરજી- મૈત્રેયઋષિને સાષ્ટાંગ પ્રણામ કરે છે.મૈત્રેયઋષિએ તેમનું સ્વાગત કર્યું અને કહે છે-કે- વિદુરજી તમને હું ઓળખું છું.આપ ભલે મને વંદન કરો,પણ તમે મહાન છો.એક દિવસ એવો આવે છે-કે-જીવ તમારી પાસે હાથ જોડીને આવે છે. તમે યમરાજાનો અવતાર છે.માંડવ્યઋષિના શાપથી તમારો આ દાસીપુત્ર તરીકે શુદ્રને ત્યાં જન્મ થયો છે.

માંડવ્યઋષિની કથા એવી છે કે-એક વખત કેટલાક ચોરો-રાજાના ખજાનામાંથી ચોરી કરી નાઠા. પાછળ સૈનિકો પડ્યા,એટલે ડરથી, રસ્તામાં આવતા માંડવ્યઋષિના આશ્રમમાં બધું ઝવેરાત ફેંકી –નાસી ગયા. સૈનિકો માંડવ્યઋષિને પકડી રાજા પાસે લાવ્યા-રાજાએ માંડવ્યઋષિને શૂળી પર ચઢાવવાની આજ્ઞા કરી. માંડવ્યઋષિ શૂળીની અણી પર ગાયત્રી મંત્રનો જાપ કરે છે, ચોવીસ કલાક થયા પણ ઋષિના શરીરમાં
શૂળીનો પ્રવેશ થયો નથી. ઋષિનું દિવ્ય તેજ જોઈ રાજા ને લાગ્યું કે –આ કોઈ ચોર નથી પણ પવિત્ર તપસ્વી મહાત્મા લાગે છે.ઋષિ ને શૂળી પર થી નીચે ઉતરાવ્યા.સઘળી હકીકત જાણી,રાજાને દુઃખ થયું, અને ઋષિની માફી માંગે છે.માંડવ્યઋષિ કહે છે-રાજન,તને ક્ષમા આપીશ –પણ યમરાજને હું માફ નહિ કરું. મેં પાપ નથી કર્યું તો મને આવી સજા કેમ ?

માંડવ્યઋષિ યમરાજના દરબારમાં આવી યમરાજને પૂછે છે-મને કયા પાપની સજા કરવામાં આવી છે ?
યમરાજાએ જોયું તો ઋષિના નામે કોઈ પાપ જમા ના મળે. યમરાજ ગભરાણા છે.યમરાજાએ વિચાર્યું-કે-ભૂલ થઇ છે-એમ કહીશ તો શાપ આપશે, એટલે કહ્યું છે કે-તમે ત્રણ વર્ષના હતા-ત્યારે એક પતંગિયાને કાંટો ભોંકેલો-તેની આ સજા છે.

માંડવ્યઋષિ કહે છે-શાસ્ત્રમાં આજ્ઞા છે-કે કોઈ મનુષ્ય અજ્ઞાનાવસ્થામાં કાંઇ પાપ કરે તો તેની સજા જાગૃત અવસ્થામાં નહિ,સ્વપ્નાવસ્થામાં કરવામાં આવે છે. હું બાળક હતો ત્યારે અજ્ઞાન હતો, અને કરેલા પાપની સજા સ્વપ્નામાં કરવી જોઈતી હતી,તમે ગેરવાજબી પણે ખોટી સજા કરી છે, ધર્મરાજાના પવિત્ર આસન પર બેસવા તમે લાયક નથી, તેથી હું તમને શાપ આપું છું-કે –જાઓ, શૂદ્રયોનિમાં તમારો જન્મ થાઓ.
આ પ્રમાણે માંડવ્યઋષિના શાપ થી –યમરાજા –વિદુર તરીકે દાસીને ઘેર જન્મ્યા.

વિદુરજી વિચારે છે-એકવાર મારી ભૂલ થઇ અને દેવનો મનુષ્ય બન્યો,હવે હું અસાવધ રહીશ તો પશુ બનીશ. હવે મારા હાથે કોઈ પુણ્ય ના થાય તો વાંધો નહિ-પણ પાપ તો ના જ થાય. પાપ ના કરે એ જ મહાપુણ્ય છે.
પીપા ભગતે કહ્યું છે-પીપા પાપ ના કીજીએ, તો પુણ્ય કિયા સો બાર.

તે પછી-વિદુરજી-મૈત્રેયજીને અનેક પ્રશ્નો પૂછે છે.
ભગવાન અકર્તા હોવા છતાં-કલ્પ ના આરંભમાં આ સૃષ્ટિની રચના તેમણે કેવી રીતે કરી ?
સંસારના લોકો સુખ માટે પ્રયત્ન કરે છે પણ ના તેમને સુખ મળે છે-કે ના તેમના દુઃખ દૂર થાય છે.
આનો જવાબ મળે એવી કથા કહો. તેમજ ભગવાનની લીલા ઓનું વર્ણન કરો.

પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૯૦

મૈત્રેયજીએ કહ્યું-સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિની કથા (સર્ગ સિધ્ધાંત) –ભાગવતમાં વારંવાર આવે છે.
તત્વ દૃષ્ટિથી જગત (સૃષ્ટિ) ખોટું છે. તેથી જગતનો બહુ વિચાર આપણા ઋષિઓએ કરેલો નથી. પણ જગત (સૃષ્ટિ) જેણે બનાવ્યું છે,જેના આધારે જગત રહેલું છે –તે પરમાત્માનો વારંવાર –બહુ વિચાર કર્યો છે.

નિરાકાર –પરમાત્માને રમવાની “ઈચ્છા” થઇ. પરમાત્માને “માયા” નો સ્પર્શ થયો.
એટલે “સંકલ્પ” થયો. કે-હું એકમાંથી અનેક થાઉં-ત્યારે-'પ્રકૃતિ અને પુરુષ'નું જોડું ઉત્પન્ન થયું.
'પ્રકૃતિ-પુરુષ' માંથી-મહત્ તત્વ (બુદ્ધિ). અને 'મહત્ તત્વ' માંથી 'અહંકાર' ઉત્પન્ન થયો.
અહંકારના ત્રણ પ્રકાર છે-વૈકારીક (સાત્વિક)—ભૂતાદિ (તામસિક)—તેજસ (રાજસિક).
પાંચ તન્માત્રાઓમાંથી પંચમહાભૂતોની ઉત્પત્તિ થઇ.પણ આ બધાં તત્વો કંઈ –ક્રિયા- કરી શક્યાં નહિ.
એટલે તે એક એક તત્વમાં પ્રભુ એ પ્રવેશ કર્યો.
(પાંચ તન્માત્રાઓ=રૂપ-રસ-ગંધ-સ્પર્શ-શબ્દ---પંચમહાભૂત=આકાશ-વાયુ-પૃથ્વી-તેજ-જળ)
(આ જ વસ્તુને વધુ સરળતાથી –ઉદાહરણથી સમજાવવા ભાગવતમાં કહે છે!!!?)
ભગવાનની- નાભિમાંથી કમળ ઉત્પન્ન થયું. તેમાંથી બ્રહ્મા પ્રગટ્યા. બ્રહ્માજી એ કમળનું મૂળ(મુખ) શોધવા પ્રયત્ન કર્યો.ત્યાં ચતુર્ભુજ નારાયણના દર્શન થયાં. ભગવાને –બ્રહ્માજીને કહ્યું-તમે સૃષ્ટિની રચના કરો.
બ્રહ્માજીએ કહ્યું-હું રચના કરું-પણ રચના થયા બાદ –મેં આ રચના કરી છે-એવું મને અભિમાન –ના આવે તેવું વરદાન આપો.પ્રભુએ વરદાન આપ્યું.

બ્રહ્માજીએ સર્વ પ્રથમ ઋષિઓને (સનત્કુમારો?) ઉત્પન્ન કર્યા ને તે -ઋષિઓ ને-કહ્યું-તમે પ્રજા ઉત્પન્ન કરો.
પણ ઋષિઓ કહે છે-અમને તો ધ્યાનમાં આનંદ આવે છે.
બ્રહ્માજી વિચારે છે-આ સંસાર કેવી રીતે આગળ વધે ? મારે જગતમાં કંઈ આકર્ષણ રાખવું જોઈશે.
આથી તેમણે –કામ-ની રચના કરી.(કામને ઉત્પન્ન કર્યો).
કામ –આમ તેમ જોવા લાગ્યો-અને ઋષિઓના હાથમાંથી માળા પડી ગઈ.
બ્રહ્માજી હસવા લાગ્યા-હવે કોઈને કહેવું પડશે નહિ કે પ્રજા ઉત્પન્ન કરો.
આ –કામ- ને લીધે- મોહ ઉત્પન્ન થયો.
બ્રહ્માજીના જમણા અંગમાંથી –સ્વયંભુ મનુ (મન?) ને ડાબા અંગમાંથી –શતરૂપા(માયા?) રાણી-પ્રગટ થયા.
(ભાગવતમાં જે-જે-નામ આપવામાં આવ્યા છે-તે તે ઘણું બધું કહી જાય છે-જરા વિચાર કરવો પડે)
બ્રહ્માજીએ તેમને કહ્યું-તમે મૈથુન ધર્મ(કામ) થી પ્રજા ઉત્પન્ન કરો.

ધરતી(પૃથ્વી) –તે વખતે પાણીની અંદર ડૂબેલી હતી. (દૈત્યો પૃથ્વીને રસાતાળ લોકમાં લઇ ગયા હતા).
મનુ મહારાજ બોલ્યા-હું પ્રજા ઉત્પન્ન કરું,પણ તે પ્રજાને રાખું ક્યાં ?
એટલે બ્રહ્માજીએ પરમાત્માનું ધ્યાન કર્યું.
બ્રહ્માજીને તે વખતે –છીંક- આવી. અને નાસિકામાંથી –વરાહ ભગવાન (પહેલો અવતાર) પ્રગટ થાય છે.
વરાહ ભગવાન પાતાળમાં ગયા છે અને ધરતી (પૃથ્વી) ને બહાર લઇ આવ્યા છે.
રસ્તામાં હિરણ્યાક્ષ નામનો રાક્ષસ મળ્યો-તેને વરાહ ભગવાને માર્યો છે.અને પૃથ્વીનું રાજ્ય-મનુ મહારાજ ને અર્પણ કર્યું. અને કહ્યું-કે-તમે- ધર્મ-થી ધરતીનું પાલન કરો.
વરાહ નારાયણ –વૈકુંઠ લોકમાં પધાર્યા છે.

વિદુરજી કહે છે-આપે બહુ સંક્ષેપમાં કથા સંભળાવી. આ કથા વિસ્તારપૂર્વક સાંભળવાની ઈચ્છા છે. આ કથાનું રહસ્ય કહો.આ હિરણ્યાક્ષ કોણ હતો ?ધરતી રસાતાળમાં કેમ ડૂબી હતી ? વરાહ નારાયણનું ચરિત્ર મને સંભળાવો.મૈત્રેયજી-વિદુરજીને અને શુકદેવજી –પરીક્ષિત ને –આ દિવ્ય કથા સંભળાવે છે.
એક અધ્યાયમાં હિરણ્યાક્ષના પૂર્વ જન્મની કથા છે.
તે પછી ચાર અધ્યાયમાં વરાહ નારાયણના ચરિત્રનું વર્ણન કર્યું છે.

પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૯૧

કશ્યપ- અગ્નિહોત્રી તપસ્વી ઋષિ છે. અને હંમેશા યજ્ઞશાળામાં અગ્નિ સમક્ષ વિરાજતા હતા. દિતિ-કશ્યપઋષિનાં ધર્મપત્ની છે.એક વખત –સાયંકાળે-શણગાર સજી –દિતિ –કામાતુર બની-કશ્યપઋષિ જોડે આવ્યા છે.કશ્યપઋષિ કહે છે-દેવી આ સમય-કામાધીન-થવા માટે- યોગ્ય નથી. જાવ જઈને ભગવાન પાસે દીવો કરો.
મનુષ્ય હૈયામાં અંધારું છે. વાસના એ અંધારું છે.સ્વાર્થ એ અંધારું છે.કપટ એ અંધારું છે. પ્રભુ પાસે દીવો કરશો-તો હૈયામાં અજવાળું થશે. અંતરમાં પ્રકાશ કરવાનો છે.

આગળ દશમ સ્કંધમાં લાલાની કથા આવશે.-
ગોપીઓ યશોદા આગળ –લાલાની ફરિયાદ કરે છે-કે કનૈયો અમારું માખણ ખાઈ જાય છે.
યશોદા કહે છે-તમે અંધારામાં માખણ રાખો,જેથી કનૈયો દેખે નહિ.
ત્યારે ગોપીઓ કહે છે-કે-અમે અંધારામાં માખણ રાખ્યું હતું-પણ-કનૈયો આવે ત્યારે અજવાળું થાય છે.
એનું શ્રીઅંગ દીવા જેવું છે.તેજોમય છે.
ઈશ્વર સ્વયં-પ્રકાશ છે.ઈશ્વરને દીવાની જરૂર નથી-દીવાની જરૂર મનુષ્યને છે.

સાયંકાળે –સૂર્ય અસ્તમાં જવાની તૈયારીમાં હોય છે.-તે દુર્બળ હોય છે. ચંદ્ર ઉદયની તૈયારીમાં છે-તેથી તે પણ દુર્બળ હોય છે.સૂર્ય –બુદ્ધિ- ના માલિક છે.અને ચંદ્ર –મન- ના માલિક છે. એટલે કે-
સાયંકાળે –મન-બુદ્ધિ-ના –બળ- ઓછાં હોય છે.ત્યારે -કામ –મન-બુદ્ધિમાં પ્રવેશ કરે છે.
બ્રાહ્મણો- સાયંકાળે-સંધ્યા કરે.વૈષ્ણવો-ઠાકોરજી પાસે દીવો કરી –પ્રભુના નામનું કિર્તન કરે.
શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે-કે સૌભાગ્યવતી સ્ત્રીમાં લક્ષ્મીનો અંશ છે. સાયંકાળે લક્ષ્મી નારાયણ ઘેર આવે છે.
એટલે સૌભાગ્યવતી સ્ત્રી-કોઈ દિવસ સૂર્યના અસ્ત પછી બહાર ફરે નહિ. સાયંકાળે તુલસીની પૂજા કરો,દીવો કરો.ધુપદીપ કરો.

કશ્યપઋષિ દિતિને સમજાવે છે કે--દેવી, અત્યારે પ્રદોષ કાળ છે. પ્રદોષ કાળમાં શિવ પૂજન થાય છે. ભગવાન શંકર –આ સમયે-જીવમાત્રને નિહાળવા જગતમાં ભ્રમણ કરે છે. સાયંકાળે સ્ત્રીસંગથી શંકરનું અપમાન થાય –તેથી અનર્થ થાય.દિતિ કહે છે-કે મને તો ક્યાંય શંકર દેખાતા નથી.
કશ્યપ કહે છે-દેવી તમે કામાંધ છો-એટલે તમને શંકર દેખાતા નથી.

એક ભક્તે શંકરદાદાને ને પૂછ્યું-તમે શરીર પર ભસ્મ કેમ ધારણ કરો છો?
શિવજીએ કહ્યું-હું સમજુ છું કે શરીર એ ભસ્મ છે.(ભસ્માન્તમ શરીરમ)
ભસ્મ ધરી શિવજી –જગતને વૈરાગ્યનો બોધ કરે છે. શરીર રાજાનું હોય કે રંકનું હોય-તેની ભસ્મ બનવાની છે.
સ્મશાનની ભસ્મ –શરીરની નશ્વરતાનો ખ્યાલ આપે છે.

ગૃહસ્થાશ્રમ વિલાસ માટે નથી-પણ વિવેકથી કામસુખ ભોગવી –કામનો નાશ કરવા માટે છે, ગૃહસ્થાશ્રમ, નિયમથી કામનો વિનાશ કરવા માટે છે. કામ એવો દુષ્ટ છે-કે એક વાર હૃદયમાં ઘર કરી ગયો પછી તે જલ્દી નીકળતો નથી.કોઇ જ ડહાપણ પછી ચાલતું નથી.
કામ -દૂરથી જુએ છે-કે કોના હૃદયમાં શું છે ? જેના હૃદયમાં રામ હોય તો કામ ત્યાં આવી શકતો નથી.
માટે જીવન એવું સાદું અને પવિત્ર ગાળો કે –કામને મન-બુદ્ધિમાં પ્રવેશ કરવાનો અવસર જ ન મળે.

આ શરીર કેવું છે? તેની જરા કલ્પના કરો-વિચારો ......તો કદાચ શરીરસુખ ભોગવવામાં ધિક્કાર છૂટે –વૈરાગ્ય આવે.આ શરીરમાં આડાંઅવળાં હાડકાં ગોઠવી દીધેલા છે,તેને નસોથી બાંધ્યા છે,તેના પર માંસના લોચા મારીને ઉપર ચામડી મઢી દીધી છે.ઉપર ચામડી છે-એટલે અંદરનો મસાલો દેખાતો નથી,જો ચામડી કાઢી નાખવામાં આવે તો શરીર જોવાની ઈચ્છા પણ થતી નથી.જોતાં જ ધૃણા થાય છે.
રસ્તામાં કોઈ હાડકાંનો ટુકડો જોવામાં આવે –તો તેને કોઈ અડકતું પણ નથી, પણ દેહમાં રહેલા હાડકાંને આપણે પ્રેમ કરીએ છીએ.આ આપણે સમજી શકતા નથી –એના જેવી મૂર્ખતા બીજી કઈ હોઈ શકે ?

શરીરનું સુખ એ આપણું સુખ નથી, આત્માથી શરીર જુદું છે. શરીરમાંથી પ્રાણ નીકળી ગયા પછી –તેને જોતાં બીક લાગે છે.શંકરાચાર્યે –ચર્પટ-પંજરીકા સ્તોત્ર (ભજગોવિંદ સ્તોત્ર) માં કહ્યું છે-
નારી-સ્તન ભર નાભિ-નિવેશમ, મિથ્યા માયા મોહાવેશમ,
એતાન્માંસ વસાદિ વિકારમ, મનસિ વિચારય વારંવારમ-
ભજ ગોવિન્દમ-ભજ ગોવિન્દમ મૂઢમતે....(નારીનાં સ્તનો અને નાભિ-નિવેશમાં મિથ્યા મોહ ના કર.એ તો માંસ મેદનો વિકાર જ છે. મનમાં આનો વારંવાર વિચાર કર.)
ભાગવતમાં તો એક જગ્યાએ કહ્યું છે-આ શરીર એ-શિયાળ-કુતરાંનું ભોજન છે. અગ્નિસંસ્કાર ના થાય તો-શિયાળ-કુતરાં તેને ખાય છે.એવા શરીર પર નો મોહ છોડો.

દિતિ- એટલે –ભેદ બુદ્ધિ- સર્વમાં નારાયણ છે-એવો અભેદ- ભાવ રાખે તો પાપ થાય નહિ.
દિતિએ કશ્યપનું માન્યું નહિ. દિતિ દુરાગ્રહી છે. (પિતા દક્ષની જેમ).
કશ્યપ દિતિના દુરાગ્રહ ને વશ થયા. દિતિ સગર્ભા થયા છે.
પાછળથી દિતિને પોતાની ભૂલ સમજાઈ,પસ્તાયાં છે,પશ્ચાતાપ થયો, શિવજીની પૂજા કરી ક્ષમા માગી છે.

કશ્યપે –દિતિને કહ્યું-અપવિત્ર સમયે તમારા પેટમાં ગર્ભ રહ્યો છે.તેથી તમારાં ગર્ભમાંથી બે રાક્ષસોનો જન્મ થશે.પોતાના પેટેથી રાક્ષસો અવતરશે –એવું જાણી દિતિ ગભરાઈ ગઈ છે.
કશ્યપ કહે છે-તારાં બાળકો જગતને રડાવશે. તે વખતે પરમાત્મા અવતાર ધારણ કરી તેને મારશે.
દિતિ કહે છે-તો તો મારા પુત્રો ભાગ્યશાળી થશે-પ્રભુ ભલે મારા બાળકોને મારશે-પણ તેમને પ્રભુના દર્શન તો થશે ને !!
કશ્યપે આશ્વાસન આપતા કહ્યું-તારા બે બાળકો ભલે

જગતને રડાવશે-પણ તારા પુત્રનો પુત્ર –મહાન ભગવદભક્ત થશે.મહાન વૈષ્ણવ થશે અને પ્રહલાદના નામ થી ઓળખાશે.......દિતિને સંતોષ થયો છે.

એકલો-માત્ર- ઠાકોરજીની સેવા-સ્મરણ કરે-તે સાધારણ વૈષ્ણવ. પરંતુ-જેના સંગમાં આવ્યા પછી-સંગમાં આવેલાનો સ્વભાવ સુધરે-ઈશ્વરની સેવા-સ્મરણ કરવવાની ઈચ્છા થાય, સત્કર્મની ઈચ્છા થાય-
ભક્તિનો રંગ લાગે તે –મહાન વૈષ્ણવ.પ્રહલાદ મહાન વૈષ્ણવ છે.

પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૯૨

દિતિને ગર્ભ રહ્યો છે. પુત્રો દેવોને દુઃખ આપશે-એટલે સો વર્ષ સુધી દિતિએ ગર્ભ ધારણ કરી રાખ્યો. સૂર્ય-ચંદ્રનું તેજ ઘટવા લાગ્યું.દેવો ગભરાયા. દેવોને શંકા ગઈ-કે આ દિતિના પેટમાં કોઈ રાક્ષસો તો આવ્યા નથી ને ? દેવો બ્રહ્મલોકમાં બ્રહ્માજી પાસે આવ્યા છે.અને પૂછ્યું –દિતિના ગર્ભમાં વિરાજેલા –એ છે કોણ ?
બ્રહ્માજી દેવોને –દિતિના પેટમાં કોણ છે –તેની કથા સંભળાવે છે.

“એક વાર મારા માનસપુત્રો સનત-સનકાદિક (ચાર) મારી પાસે આવ્યા. તેઓને પ્રવૃત્તિ ધર્મ ગમેલો નહિ.એ નિવૃત્તિ ધર્મના આચાર્ય થયા છે. તેઓએ કહ્યું-અમે આખું જગત જોઈ લીધું. મેં કહ્યું-તમે વૈકુંઠ લોકના દર્શન કર્યા ? તો- તે કહે છે-ના –વૈકુંઠલોકના દર્શન અમે કર્યા નથી. મેં તેમને કહ્યું-પરમાત્માનું ધામ આનંદમય છે. જોવાલાયક તો તે પરમાત્માનું –વૈકુંઠધામ છે. વૈકુંઠલોકના દર્શન –ના કરે તેનું જીવન વૃથા છે.
તેથી તેઓ વૈકુંઠલોકના દર્શન કરવા જાય છે. (ઈશ્વરના દર્શન કરવા જાય છે)

અંતઃકરણ –ચતુષ્ટ્ય- શુદ્ધ થાય ત્યારે જ ઈશ્વરના દર્શન થાય છે.
એક જ અંતઃકરણ ચાર કામ કરે છે. તેથી તેના ચાર ભેદ માન્યા છે.

અંતઃકરણ –જયારે -સંકલ્પ-વિકલ્પ કરે છે-ત્યારે –તેને –મન -કહે છે.
જયારે-તે-કોઈ વિષય નો નિર્ણય કરે છે-ત્યારે તેને –બુદ્ધિ-કહે છે.
જયારે-તે-સત્ય પરમાત્મા નું ચિંતન કરે છે-ત્યારે –તેને –ચિત્ત- કહે છે.
અને જયારે તેનામાં ક્રિયાનું અભિમાન જાગે છે-ત્યારે-તેને-અહંકાર કહે છે.

મન-બુદ્ધિ-ચિત્ત અને અહંકાર –આ ચારેને શુદ્ધ કરો-તો પરમાત્મા ના દર્શન થાય છે.આ ચારેની શુદ્ધિ-બ્રહ્મચર્ય -વગર થતી નથી.સનતકુમારો બ્રહ્મચર્યનો અવતાર છે. બ્રહ્મચર્ય ત્યારે સિદ્ધ થાય જયારે –બ્રહ્મનિષ્ઠા-સિદ્ધ થાય.સનતકુમારો-મહાજ્ઞાની છે-છતાં પોતાને બાળક જેવા અજ્ઞાની માને છે. જ્ઞાનમાં અભિમાન ના આવે તેના માટે આવો ભાવ જરૂરી છે.

સનતકુમારો આદિનારાયણના દર્શન કરવા વૈકુંઠમાં જાય છે. એ પછી તો વૈકુંઠનું વર્ણન કરેલું છે.
રામાનુજાચાર્યની આજ્ઞા પ્રમાણે-દક્ષિણમાં કાવેરી નદીના કાંઠે –રંગનાથનું મંદિર –આ વૈકુંઠના વર્ણન ને અનુસરીને બનાવ્યું છે.બાકી તો ભૂ-વૈકુંઠ (જમીન પરના વૈકુંઠ)માં બદ્રીનારાયણનું મંદિર-બાલાજીનું મંદિર-શ્રીરંગમનું મંદિર અને પંઢરપુરને પણ- વૈકુંઠ ગણવામાં આવે છે.

આદિનારાયણનું સ્મરણ કરતાં કરતાં સનતકુમારો વૈકુંઠલોકના છ દરવાજાઓ ઓળંગીને સાતમા દરવાજે આવ્યા. સનતકુમારોને પ્રભુના દર્શનની તીવ્ર આતુરતા છે. સાતમે દરવાજે ભગવાનના દ્વારપાળો જય-વિજય ઉભા હતા –તેમણે અટકાવ્યા.સનતકુમારોએ કહ્યું-લક્ષ્મી-મા અને નારાયણ-પિતાને મળવા જઈએ છીએ.અમને કોઈને પૂછવાની શી જરૂર ? જય-વિજયને પૂછ્યા વગર જ સનતકુમારો અંદર જવા લાગ્યા.
જય-વિજયને આ ઠીક લાગ્યું નહિ,તેમણે લાકડી આડી ધરી. કહ્યું-મહારાજ,ઉભા રહો,અંદરથી હુકમ
આવશે –તે પછી જવા દઈશું.

સનતકુમારોને દર્શનની આતુરતા છે-અને જય-વિજય વિઘ્ન કરે છે.
કામાનુજ (કામનો અનુજ-નાનો ભાઈ)-ક્રોધ-સનતકુમારોને ક્રોધ આવ્યો છે. સનતકુમારો જ્ઞાની છે,જ્ઞાનીઓને બહુ માન મળે-એટલે કોઈનું અપમાન સહન કરી શકતા નથી. એમને ક્રોધ આવી જાય છે. કામ પર વિજય મેળવ્યો પણ ક્રોધને આધીન થયા છે.અતિ સાવધ રહે તે કામને મારી શકે-પણ કામના નાના ભાઈ ક્રોધને મારવો મુશ્કેલ છે.

છ દરવાજા ઓળંગી જ્ઞાની પુરુષો જઈ શકે છે-પણ સાતમે દરવાજે જય-વિજય તેમને અટકાવે છે.
સાત પ્રકારનાં યોગનાં અંગો એ વૈકુંઠના સાત દરવાજા છે.
યોગ ના સાત અંગો-યમ,નિયમ,આસન,પ્રાણાયામ,પ્રત્યાહાર---ધ્યાન અને ધારણા.(છેલ્લું-અંગ- સમાધિ)
પ્રથમ પાંચ ને –બહિરંગ યોગ કહે છે-અને પછીના ત્રણ ને અંતરંગ યોગ કહે છે.
આ સાત દરવાજા વટાવ્યા પછી-બ્રહ્મ-સાક્ષાત્કાર થાય છે.પરમાત્માના દર્શન થાય છે.
(સમાધિ-યોગનું છેલ્લું અંગ)

ધારણામાં સર્વાંગ નું ચિંતન હોય છે.જયારે ધ્યાનમાં એક અંગનું ચિંતન હોય છે.
જય-વિજય એ કીર્તિ-પ્રતિષ્ઠા(સિદ્ધિ-પ્રસિદ્ધિ) નું સ્વરૂપ છે.
એક-કે-સર્વાંગનું ચિંતન કરવા જતાં સિદ્ધી-પ્રસિદ્ધિ અટકાવે છે.
બદ્રીનારાયણ જતાં-વિષ્ણુપ્રયાગ આવે છે,ત્યાંથી આગળ ચાલો એટલે જય-વિજય નામના પહાડો આવે છે. તે ઓળંગો એટલે-બદ્રીનાથ ભગવાન ના દર્શન થાય છે. જય-વિજયના પહાડો ઓળંગવા કઠણ છે. સાંકડી કેડી પર ચાલવાનું હોય છે.જરા પગ લપસે તો છેલ્લો વરઘોડો જ નીકળે છે.

પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૯૩

જય-વિજય એટલે કીર્તિ-પ્રતિષ્ઠાનો મોહ. કદાચ પૈસાનો મોહ છૂટી શકે છે-ને અતિસાવધ રહેવાથી કામને જીતી શકાય છે.પણ દ્રવ્યત્યાગ અને કામત્યાગ કર્યા પછી –કેટલાંક મહાત્માઓને-માયા-એ- કીર્તિમાં ફસાવે છે.
સાધુ મહાત્માઓને થાય છે-કે મારા પાછળ મારો આશ્રમ ચાલે,લોકો મને યાદ કરે.


મોટા મોટા રાજાઓને જગત ભૂલી ગયું છે,તો મારી પાછળ મારું નામ રહે તે -આશા રાખવી વ્યર્થ છે.મઠ-મંદિર અને આશ્રમની આસક્તિ –એ ભક્તિમાં વિઘ્ન કરનારી છે.જ્ઞાની પુરુષો પરમાત્માના દ્વાર સુધી પહોંચે છે-પણ જો કીર્તિમાં ફસાય તો ત્યાંથી નીચે ગબડી પડે છે.
મનુષ્યને પણ કીર્તિ-પ્રતિષ્ઠા નો મોહ છૂટતો નથી. ઘરનું નામ આપે છે-અનિલનિવાસ. પણ અનિલભાઈ તેમાં કેટલા દિવસ રહેવાના? ઘરને ઠાકોરજીનું નામ આપો.

ચેલાઓ વખાણ કરે એટલે-ગુરુને લાગે કે હું બ્રહ્મ રૂપ થઇ ગયો છું. પછી સેવા-સ્મરણમાં ઉપેક્ષા જાગે-અને પતન થાય છે.યોગીઓને સિદ્ધિ મળે-એટલે તેનો ઉપયોગ કરવાનું મન થાય છે. સિદ્ધિના ઉપયોગથી પ્રસિદ્ધિ વધે-એટલે પતન થાય છે.ક્રોધ કરવાથી સનતકુમારોને ભગવાનના સાતમાં દરવાજેથી પાછા વળવું પડ્યું.
સનતકુમારોનો ક્રોધ સાત્વિક છે-(દ્વારપાળો ભગવદદર્શનમાં વિઘ્ન કરે છે-તેથી ક્રોધ આવ્યો છે)
એટલે ભગવાન અનુગ્રહ કરીને બહાર આવીને દર્શન દીધાં.પરંતુ સનતકુમારો ભગવાનના મહેલમાં દાખલ થઇ શક્યા નહિ.કર્મમાર્ગમાં વિઘ્ન કરનાર-કામ-છે.-કશ્યપ-દિતિને કામે વિઘ્ન કર્યું.
ભક્તિમાર્ગ માં વિઘ્ન કરનાર લોભ છે. જ્ઞાનમાર્ગમાં વિઘ્ન કરનાર ક્રોધ છે.-સનતકુમારોને ક્રોધે વિઘ્ન કર્યું.

એકનાથજી મહારાજે-ભાવાર્થ રામાયણમાં લખ્યું છે-કે-કામી-લોભી-ને તત્કાળ કદાચ થોડો લાભ થાય છે.કામી,કામસુખ ભોગવે છે અને લોભી પૈસા ભેગા કરે છે-પણ ક્રોધ કરનાર ને તો કાંઇ મળતું નથી-માટે ક્રોધ છોડવો જોઈએ.ગીતામાં પણ કહ્યું છે-પુરુષનો નાશ કરનાર ત્રણ નરકના દ્વાર છે-માટે એ ત્રણ કામ,ક્રોધ અને લોભનો તરત ત્યાગ કરવો જોઈએ (ગીતા-૧૬-૨૧)
(ક્રોધ ની કોઈ વ્યાખ્યા નથી. ક્રોધ એ –કામ અને લોભની એક સાઈડ-નિપજ-By product છે. કામ- એટલે જે પોતાની પાસે નથી તે પામવાની ઈચ્છા.- અને- લોભ -એટલે પોતાની પાસે જે છે તે નહિ ગુમાવવાની ઈચ્છા. આ બંને 'ઈચ્છા' પૂરી ન થાય એટલે ક્રોધ આવે છે)

ભક્તિમાર્ગમાં લોભ વિઘ્ન કરે છે.ઘણા બાબાનો શુટ બનાવવો હોય તો-સો રૂપિયે વારનું કાપડ લાવે –અને ઠાકોરજીના વાઘા માટે દશ રૂપિયે વારનું કપડું લાવે.ઠાકોરજી માટે ફૂલ લેવા નીકળે –અને ગુલાબ મોંઘુ હોય તો ચાર આનાના કરેણના ફૂલ લાવે-પણ જો ઘરવાળીએ કીધું હોય –કે આજે મારી માટે સારી વેણી લાવજો-તો-ગમે તેટલાં રૂપિયા ખર્ચી વેણી લઇ આવે.સત્યનારાયણની કથામાં પાંચસોનું પીતાંબર પહેરી બેસે-અને જયારે ઠાકોરજીને પીતાંબર પહેરાવવાનું આવે ત્યારે કહેશે-કે-પેલું નાડું લાવ્યા હતા તે ક્યાં ગયું ?નાડું (નાડાછડી) લાવજો. ભગવાન કહે છે-બેટા,હમ સબ સમજતે હૈ.હું પણ તને એક દિવસ લંગોટી પહેરાવીશ.
મેં પણ તારા માટે લંગોટી પહેરવા કંદોરાનું નાડું તૈયાર રાખ્યું છે.
આવું બધું ના કરો. લોભ રાખ્યા વગર-ભગવાનને સારામાં સારી વસ્તુ અર્પણ કરો.
૨૫૨- ભક્તોની વાર્તાઓમાં –જમનાદાસ ભક્તનું એક દ્રષ્ટાંત આવે છે.
જમનાદાસ ભક્ત એક વખત ઠાકોરજી માટે બજારમાં ફૂલ લેવા નીકળ્યા. ફૂલવાળાની દુકાને એક સારું કમળનું ફૂલ જોયું .અને જમનાદાસજી એ વિચાર્યું કે આ સુંદર કમળ જ ઠાકોરજી માટે લઇ જઈશ.
બરોબર એજ વખતે એક યવનરાજા ત્યાં આવે છે-તેને પોતાની રખાત વેશ્યા માટે ફૂલ જોઈતું હતું.
જમનાદાસ માળીને ફૂલની કિંમત પૂછે છે. માળી પાંચ રૂપિયા કિંમત જણાવે છે. તે જ વખતે યવન રાજા વચ્ચે કુદી પડે છે.અને કહે-કે હું દશ રૂપિયા આપવા તૈયાર છું.

જમનાદાસ માળીને કહે છે-કે હું પચીસ રૂપિયા આપવા તૈયાર છું. પછી તો ફૂલ –લેવા હરીફાઈ ચાલે છે.જમનાદાસની છેવટની બોલી-એક લાખ થઇ ગઈ. યવન રાજા વિચારે છે કે-એક લાખ રૂપિયા હશે તો બીજી સ્ત્રી મળશે. ત્યારે જમનાદાસજીને મન તો ઠાકોરજી સર્વસ્વ હતા.તેમનો પ્રેમ સાચો-શુદ્ધ હતો. યવન રાજાને તો વેશ્યા તરફ સાચો પ્રેમ નહોતો-તે તો મોહ હતો.પોતાની સઘળી મિલકત વેચીને –એક લાખ રૂપિયા કિંમત આપી-ફૂલ ખરીદી-ઠાકોરજીની સેવામાં અર્પણ કરે છે.
ઠાકોરજીના માથા પરથી આજે મુગુટ નીચે પડી જાય છે. ભગવાન તે દ્વારા બતાવે છે-કે-ભક્તના આ કમળનું વજન મારાથી સહન થતું નથી.

સનતકુમારોએ ક્રોધમાં –જય-વિજયને શાપ આપ્યો છે. કહે છે-ભગવાન સર્વમાં સમભાવ રાખે છે. પણ તમારા માં વિષમતા છે. અમને સાધારણ બાળકો સમજીને અટકાવો છો. અમારી લાયકાત ના હોત તો અમે અહીં સુધી કેવી રીતે આવી શક્યા હોત ? વિષમતા તો રાક્ષસો કરે છે. માટે જાવ તમે રાક્ષસો થાવ.
દૈત્યકુળમાં તમારે ત્રણ વખત જન્મ લેવા પડશે.

ભાગવત રહસ્ય-૯૪

સનતકુમારો(સનકાદિ) ઋષિઓએ જય-વિજયને શાપ આપ્યો. ભગવાને વિચાર્યું-કે-મારા દ્વારે આવી પાપ કર્યું-તેથી તેઓ મારા ધામમાં આવવા માટે લાયક નથી. (ભગવાન પ્રથમ પરીક્ષા કરે છે.પછી જ વૈકુંઠમાં આવવા દે છે.) પણ ભગવાન અનુગ્રહ કરીને –બહાર આવી સનકાદિને દર્શન આપે છે. છતાં એમની નજર ધરતી પર છે. નજર આપતા નથી.સનતકુમારો વંદન કરે છે-પણ ઠાકોરજી નજર આપતા નથી.

જેનાં કપડાં મેલાં હોય-જેનું ચારિત્ર્ય સારું ના હોય તો તેની સામે આપણને પણ જોવાની ઈચ્છા થતી નથી.
ભગવાન નજર એટલા માટે નથી આપતા કે-મારો કહેવડાવે છે-અને પાપ છોડતો નથી. મારો પટ્ટો (કંઠી) ગળામાં રાખે છે,વૈષ્ણવ છે-તેમ કહેવડાવે છે-અને ક્રોધ કરે છે-તને જોતાં મને શરમ આવે છે.
બાકી-જો- અગર ખુદા નજર દે-તો-સબ સુરત ખુદા કી હૈ...........

સનતકુમારો એ જોયું-કે પ્રભુ આજ હસતા નથી-નજર આપતા નથી. પોતાના દોષ (સ્વ-દોષ) નું ભાન થયું. પરમાત્માને વંદન કરી કહ્યુંકે- અમારા અપરાધની ક્ષમા કરો,તમારાં પાર્ષદોને અમે સજા કરી છે-હવે તમે અમને સજા કરો.‘ જબ લગ નહિ દીનતા,તબ લગ ગિરિધર કૌન ? કૃપા ભઈ તબ જાનિએ, જબ દિખે અપનો દોષ ‘
સનકાદિને સ્વ-દોષ નું ભાન થયું. વિચારે છે-કે પ્રભુ હજી તેમના ધામમાં બોલાવતા નથી,નજર આપતા નથી, અમારે વધુ તપશ્ચર્યા કરવાની જરૂર છે-હજુ ક્રોધ અમારામાંથી ગયો નથી.---સનકાદિ ત્યાંથી પાછા બ્રહ્મલોક માં પધારે છે.

ભાગવત ઉપર ઉત્તમ ટીકા –શ્રીધર સ્વામી ની છે.ગંગાકિનારે માધવરાયના ચરણમાં બેસીને શ્રીધરસ્વામીએ ટીકા લખી છે. ટીકા પર માધવરાયે સહી કરી છે.“શ્રીધરસ્વામીએ –જે- લખ્યું છે તે બધું મને માન્ય છે.”
આ પ્રસંગ પર શ્રીધરસ્વામીએ બહુ વિચાર કર્યો છે. કહ્યું છે-કે-
--જે સતત બ્રહ્મચિંતન કરે –તેને ક્રોધ આવે નહિ-સનતકુમારોને ક્રોધ આવે તે અનુચિત છે.(યોગ્ય નથી)
--પ્રભુના પાર્ષદો માં પ્રભુ જેવા જ ગુણો હોય છે-પણ જય-વિજય માં સનતકુમારો ને ઓળખી નહિ શકવાનું અજ્ઞાન અને તેમને અટકાવવા -તે અનુચિત છે.
--વૈકુંઠમાં આવનારનું પતન થતું નથી, પણ જય-વિજય નું વૈકુંઠમાંથી પતન થવું તે અનુચિત છે.
--જય-વિજય એ પ્રભુના આશ્રિત છે,આશ્રિતનો ભગવાન ત્યાગ કરે –તે ભગવાન માટે –અનુચિત છે.
આ ચારેય યોગ્ય નથી.

પણ પછી વિચાર કરીને ટીકામાં લખ્યું છે-કે-ના-ના- આ બધું જ બરાબર છે –યોગ્ય છે.
પરમાત્માની લીલા-માનવનું આકર્ષણ કરવા માટે છે. ઘણા સમયથી વૈકુંઠમાં નારાયણ આરામ કરતા હતા. તેમને કુસ્તી કરવાની ઈચ્છા થઇ. ભગવાન જોડે –વૈકુંઠમાં કોણ કુસ્તી કરી શકે ?
ભગવાને વિચાર્યું-કે-મારા પાર્ષદો –પૃથ્વી પર જાય તો –તેમની સાથે હું કુસ્તી કરી શકું.
તેથી ભગવદ-ઈચ્છાથી જય-વિજયમાં અજ્ઞાન આવ્યું છે.
સનતકુમારોને ક્રોધ આવે નહિ.પણ ભગવદ-ઇચ્છાથી –તેઓમાં ક્રોધ આવ્યો છે.
જયવિજયનું વૈકુંઠમાંથી પતન થયું નથી- ત્રણ જન્મ પછી –ફરી તેમનો વૈકુંઠ વાસ થયો છે.
આ બધું જ ભગવદ-ઈચ્છાથી થયું છે. ભગવાનને અવતાર લેવાની –ઈચ્છા-થાય –એટલે ભગવાન આવું-કારણ- ઉભું કરે છે.ભગવાન આપણા માટે લીલા કરે છે. લીલાની કથાઓ આપણું કલ્યાણ કરવા માટે છે.

જય-વિજયને સાંત્વના આપી પ્રભુ કહે છે-કે-
તમારાં ત્રણ અવતારો થશે-(૧) હિરણ્યાક્ષ-હિરણ્યકશિપુ (૨) રાવણ-કુંભકર્ણ (૩) શિશુપાલ-દંતવક્ત્ર
અને તમારો ઉદ્ધાર કરવા-હું પણ અવતાર લઈશ.
સનતકુમારોના શાપથી-જય-વિજય, -અનુક્રમે- હિરણ્યાક્ષ-હિરણ્યકશિપુ –તરીકે અવતર્યા છે.

શુકદેવજી વર્ણન કરે છે-સનકુમારોએ જય-વિજયને શાપ આપ્યો.તે જ સમયે કશ્યપ-દિતિનો સંબંધ થયો છે. દિતિના ગર્ભમાં જય-વિજય આવ્યા છે. દિતિને બે બાળકોનો જન્મ થયો છે-તેમના નામ રાખ્યા છે- હિરણ્યાક્ષ-હિરણ્યકશિપુ.કુસમયે કરેલા કામોપભોગથી દિતિ-કશ્યપને ત્યાં રાક્ષસોનો જન્મ થયો છે.
મહાપ્રભુજીએ –આ ચરિત્રની સમાપ્તિ કરતાં કશ્યપ પર ત્રણ દોષો નાંખેલા છે-
કર્મત્યાગ-મૌનત્યાગ-સ્થાનત્યાગ.

- પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૯૫

ભાગવતમાં વ્યાસજીએ લખ્યું છે-કે- હિરણ્યાક્ષ અને હિરણ્યકશિપુ - રોજ ચાર-ચાર હાથ વધતા.આમ ખરેખર બને તો વિચાર કરો-કે- માતા-પિતાની શું સ્થિતિ થાય ?રોજ નવાં કપડાં જોઈએ,રોજ નવાં બારીબારણાં જોઈએ.પણ ભાગવતની આ સમાધિ ભાષા છે,કે જે મુખ્ય ભાષા છે.- લૌકિક ભાષા અહીં ગૌણ છે.
અહીં લોભનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે. રોજ ચાર-ચાર હાથ વધતા એટલે કે લોભ રોજ ને રોજ વધતો જાય છે. લાભ-થી લોભ-વધે છે.

હિરણ્ય-એટલે સોનું –અને અક્ષ એટલે-આંખો. જેની આંખમાં સોનું –ભર્યું છે –જેને સોનું જ દેખાય છે-તે હિરણ્યાક્ષ.હિરણ્યાક્ષ –એ સંગ્રહવૃત્તિ- લોભ છે. તેણે ભેગું કર્યું –અને હિરણ્યકશિપુ એ ભોગવ્યું. એટલે તેનો ભોગવૃત્તિ –લોભ છે.આ લોભ ને જીતવો –એ-બહુ મુશ્કેલ કામ છે.
ભગવાનને આ લોભ –(હિરણ્યાક્ષ અને હિરણ્યકશિપુ) ને મારવા બે અવતાર લેવા પડ્યા છે.
હિરણ્યાક્ષને મારવા-વરાહ અવતાર અને હિરણ્યકશિપુને મારવા નૃસિંહ અવતાર.

કામ (રાવણ-કુંભકર્ણ) ને મારવા –એક જ રામજી નો અવતાર.અને
ક્રોધ (શિશુપાલ-દંતવક્ત્ર) ને મારવા –એક જ કૃષ્ણાવતાર.

લોભ –જેમ જેમ વધે તેમ તેમ –ભોગ- વધે છે. ભોગ વધે તેમ પાપ વધે છે.જ્યારથી લોકો એમ માનવા લાગ્યા કે-કેવળ પૈસાથી જ સુખ મળે છે-ત્યારથી જગતમાં પાપ બહુ વધી ગયું છે.પૈસાથી થોડી સગવડતા મળે છે,પણ શાંતિ મળતી નથી. શાંતિ –સંતોષથી મળે છે.આ પૃથ્વીની –બધી જ સંપત્તિ અને ભોગસામગ્રી –કોઈ એક જ વ્યક્તિને આપવામાં આવે તો –પણ તેને શાંતિ મળશે નહિ.

કામ –વૃદ્ધાવસ્થામાં શરીર ક્ષીણ થાય - કામ જાય અને ડહાપણ આવે-–એમાં શું ગઢ જીત્યો ?
(યુવાનીમાં કામ જીતવાનો છે)
ક્રોધ- વૃદ્ધાવસ્થામાં –ડોસાને કોઈ ગણકારે નહિ-પછી ક્રોધ જાય એમાં શું નવાઈ ? પણ
લોભ-તો વૃદ્ધાવસ્થામાં યે છૂટતો નથી, સંતોષ થતો નથી.
લોભ સંતોષથી મરે છે. પ્રાપ્ત સ્થિતિમાં સંતોષ હશે તો લોભ મરશે.

વિચારો-કે-દુનિયાના ઘણા જીવો કરતાં આપણે સુખી છીએ. ઘણા જીવોને તો ભોજનના પણ સાંસાં હોય છે.
ઈશ્વરે આપણી લાયકાત કરતાં વધારે સુખ સંપત્તિ આપ્યાં છે-એમ માનશો તો સંતોષ થશે અને શાંતિ આવશે.

વરાહ ભગવાન –એ સંતોષનો અવતાર છે-યજ્ઞ (સત્કર્મ)નો અવતાર છે.(યજ્ઞાવતાર)
સત્કર્મ ને –યજ્ઞ- કહે છે (ગીતા).જે દિવસે તમારે હાથે સત્કર્મ થાય-શ્રેષ્ઠ કર્મ થાય-તે દિવસ –યજ્ઞ-નો-કે- શ્રેષ્ઠ દિવસ છે.વરાહ=વર+અહ-જ્યાં-વર=શ્રેષ્ઠ અને અહ=દિવસ.
શ્રેષ્ઠ દિવસ એ સત્કર્મનો(યજ્ઞનો) દિવસ છે. સત્કર્મમાં(યજ્ઞમાં)- વિઘ્ન –કરનારો-હિરણ્યાક્ષ-લોભ- છે.
મનુષ્યના હાથે સત્કર્મ થતું નથી-કારણ તેને એમ લાગે છે-કે-પ્રભુએ મને બહુ ઓછું આપ્યું છે.
(બહુ મેળવવાનો લોભ છે-સંતોષ નથી)

વરાહ ભગવાને-પૃથ્વી-જે સમુદ્રમાં ડૂબેલી હતી-તેને સમુદ્રમાંથી બહાર કાઢી. પરંતુ પૃથ્વીને પોતાની પાસે રાખી નથી.પૃથ્વી-મનુને-એટલે –મનુષ્યોને –સોંપી. જે પોતાની પાસે આવ્યું તે બીજાને આપી દીધું.
વરાહ નારાયણ –એ સંતોષનું સ્વરૂપ છે. (હિરણ્યાક્ષ લોભનું સ્વરૂપ છે)
વરાહ ભગવાન યજ્ઞાવતાર છે-યજ્ઞના દ્રષ્ટાંત રૂપ છે. યજ્ઞ (સત્કર્મ) કરવાથી-લોભ વગેરેનો નાશ થઇ-મનશુદ્ધિ- ચિત્તશુદ્ધિ થાય છે.ચિત્તશુદ્ધિ થાય એટલે જ્ઞાન-બ્રહ્મવિદ્યા-કપિલમુનિ પ્રાપ્ત થાય. કપિલમુનિ-નો જ્ઞાનાવતાર છે.

હિરણ્યાક્ષ-એક વખત પાતાળમાં ગયો-અને વરુણ જોડે લડવાની તૈયારી કરી.(વરુણ –જળના દેવ છે)
વરુણે કહ્યું-તું વરાહ નારાયણ સાથે યુદ્ધ કર. એટલે હિરણ્યાક્ષ –વરાહ નારાયણ જોડે યુદ્ધ કરવા આવ્યો.
મુષ્ટિપ્રહાર કરી વરાહ ભગવાને હિરણ્યાક્ષનો વધ કર્યો. અને પૃથ્વીની સ્થાપના જળમાં કરી. પૃથ્વીનું રાજ્ય મનુ મહારાજને આપીને કહ્યું-ધર્મથી પૃથ્વીનું પાલન કરો.વરાહ નારાયણ બદ્રીનારાયણના સ્વરૂપમાં લીન થયા છે.સમાજ ને સુખી કરવો-એ-મનુષ્ય માત્રનો ધર્મ છે-આ આદર્શ વરાહ ભગવાને પોતાના આચરણથી શીખવ્યો છે.

- પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૯૬


ત્રીજા સ્કંધના પ્રકરણોના બે વિભાગ છે. પૂર્વમીમાંસા અને ઉત્તર મીમાંસા.
પૂર્વમીમાંસામાં વરાહ નારાયણના અવતારની કથા કહી. ઉત્તરમીમાંસામાં કપિલ નારાયણ ના ચરિત્રનું વર્ણન છે.વરાહ એ યજ્ઞાવતાર છે-જયારે કપિલ એ જ્ઞાનાવતાર છે.
જે યજ્ઞ (સત્કર્મ) કરે છે,તેનું અજ્ઞાન દૂર થાય છે. અજ્ઞાન દૂર થાય એટલે જ્ઞાન આપોઆપ પ્રગટ થાય છે.વાદળાં જેમ સૂર્યને ઢાંકે છે,તેમ અજ્ઞાન-જ્ઞાનને ઢાંકે છે.વાદળ દૂર થાય એટલે સૂર્ય દેખાય છે.તેમ અજ્ઞાન દૂર થતાં જ્ઞાન દેખાય છે.

યજ્ઞમાં -આહુતિ આપવામાં આવે-તો જ યજ્ઞ થાય(કહેવાય) એવું નથી. પણ-સત્કર્મ--જેવા કે –પરોપકારમાં શરીરને ઘસાવો-તે યજ્ઞ છે,કાયા,વાણી,મનથી કોઈને દુભાવવું નહિ તે યજ્ઞ છે,સદા પ્રસન્ન રહેવું તે યજ્ઞ છે,બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું તે યજ્ઞ છે, મૌન રાખી ભગવદસ્મરણ કરવું તે પણ યજ્ઞ છે. સત્કર્મ કરતાં-ચિત્ત શુદ્ધ થાય-તો જ્ઞાન અંદરથી સ્ફુરણ પામે છે. અને અંદરથી આવતું આ જ્ઞાન કદી ભૂલાતું નથી-ટકે છે. જ્ઞાન તો પુસ્તકો દ્વારા પણ મળે છે, પણ પુસ્તકો વાંચવાનું બંધ કરો-ત્યારે જ્ઞાન ભૂલાઈ જાય છે.

માનવ શરીર –એક –ઘડો છે.જેને ઇન્દ્રિયો રૂપી નવ કાણાં પડેલા છે. ઘડામાં કાણાં હોય તો ઘડો ભરાય નહિ. એક એક ઇન્દ્રિયોરૂપી કાણા માંથી જ્ઞાન વહી જાય છે. આમ ના થાય તે માટે-ઇન્દ્રિયોને સત્કર્માં પરોવી,પ્રભુ માર્ગે વાળો.જ્ઞાન મેળવવું-કદાચ સહેલું હશે-પણ ટકાવવું અઘરું છે.સમજણ આવે છે-પણ સમજણમાં સ્થિરતા આવતી નથી.અનેક વાર વિકાર વાસનાના આવેગમાં જ્ઞાન વહી જાય છે. 

કોણ નથી જાણતું-કે –હંમેશાં સત્ય બોલવું જોઈએ ? દુકાનદાર પણ સમજે છે-કે સત્ય બોલવું એ ધર્મ છે. પણ જ્યાં- કોઈ ઘરાક આવ્યો-અને લાગે કે થોડું જુઠ્ઠું બોલવાથી ફાયદો થાય એવો છે-તો દુકાનદાર વિચારે છે-કે-ભલે પાપ લાગે-થોડું જુઠ્ઠું બોલી ફાયદો કરી લેવા દે-મંદિરમાં એક રાજભોગ કરીશું, એટલે પાપ બળી જશે !!! પણ-એમ કંઈ પાપ બળતા નથી.

જ્ઞાનીઓ ઈન્દ્રિયોને વિષયમાં જતી અટકાવે છે,ત્યારે વૈષ્ણવો (ભક્તો) ઈન્દ્રિયોને પ્રભુના માર્ગમાં વાળે છે.
જ્ઞાન ટકતું નથી-તેનું એક કારણ છે-મનુષ્યનું જીવન વિલાસી બન્યું છે, જ્ઞાન બધું પુસ્તકમાં રહ્યું છે-મસ્તકમાં રહ્યું નથી.પુસ્તક વાંચીને મેળવેલું જ્ઞાન –શાંતિ નહિ આપે. અંદરથી પ્રગટ થયેલું જ્ઞાન શાંતિ આપે છે.
પુસ્તકો માં શું છે-તે જાણવા કરતાં-મારા મન માં શું છે તે જાણવું અતિ ઉત્તમ છે.

પુસ્તકોની પાછળ પડે તે વિદ્વાન અને પ્રભુના પ્રેમમાં –પરમાત્માની પાછળ પડે તે સંત.
વિદ્વાન શાસ્ત્ર પાછળ દોડે છે-જયારે શાસ્ત્ર સંતની પાછળ દોડે છે.
શાસ્ત્રો વાંચીને જે બોલે છે તે વિદ્વાન-જયારે-પ્રભુને રિઝાવીને-તેના પ્રેમમાં પાગલ થયેલા- જે બોલે તે સંત.
સંત-પોતાની અંદરની –પ્રેમની-ભક્તિની-પોથી વાંચી-પ્રભુ પ્રેરણાથી બોલે છે.

મીરાંબાઈના જીવનચરિત્રમાં –ક્યાંય લખ્યું નથી-કે તેમના કોઈ ગુરુ છે-કે-તે કોઈના ઘેર શાસ્ત્રો ભણવા ગયા છે. તેમ છતાં –મીરાંબાઈ ના મુખમાંથી જે શબ્દ નીકળે છે-એની પાછળ શાસ્ત્રો દોડે છે.મીરાંબાઈના ભજન માં જે શક્તિ છે-તે કોઈ સામાન્ય મનુષ્યના ભજનમાં આવે નહિ. મીરાંબાઈ –પ્રભુના પ્રેમમાં તરબોળ થઇ બોલ્યાં છે.તુકારામ મહારાજ પણ કોઈને ઘેર શાસ્ત્રો ભણવા ગયા નથી.

ગીતાજી માં ભગવાન કહે છે-અર્જુન,જ્ઞાન તારામાં જ છે,(જ્ઞાન બહારથી આવતું નથી,જ્ઞાન અંદરથી પ્રગટ થાય છે, હૃદયમાં સાત્વિક ભાવ જાગે-મન શુદ્ધ થાય –એટલે –હૃદયમાંથી જ્ઞાન આપોઆપ પ્રગટ થાય છે.)
“પરમ શ્રદ્ધાવાન,જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે તત્પર,અને જીતેન્દ્રિય –પુરુષ –જ્ઞાનને- પ્રાપ્ત થાય છે,જેથી-શાંતિમળે છે”(ગીતા-૪-૩૯)

આમ –પૂર્વમીમાંસામાં –સત્કર્મ કરવાની આજ્ઞા કરી, હવે સંયમથી જ્ઞાન ને કેવી રીતે સંપાદન કરવું તે ઉત્તરમીમાંસામાં કપિલમુનિ જે ભગવાનનો જ્ઞાનાવતાર છે-તેના દ્વારા બતાવે છે.
ભાગવતમાં જ્ઞાન વિષેનું –આ અગત્યનું પ્રકરણ છે-જેને કપિલ ગીતા પણ કહે છે.

સ્વયંભુવ-મનુ અને રાણી શતરૂપાને ત્યાં –પાંચ સંતાનો થયાં.
બે પુત્રો-પ્રિયવ્રત અને ઉત્તાનપાદ.અને ત્રણ પુત્રીઓ-આકુતિ,દેવહુતિ,અને પ્રસૂતિ.
તેમાં –આકુતિ-રુચિ ને,દેવહુતિ –કર્દમ ને અને પ્રસૂતિ –દક્ષને પરણાવેલી.
દેવહુતિનું લગ્ન કર્દમઋષિ જોડે થયેલું, તેમને ત્યાં કપિલ ભગવાન પધારેલા.

- પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૯૭

વિદુરજી –મૈત્રેયજીને કહે છે-કે-આપ કર્દમ અને દેવહુતિના વંશની કથા કહો. કપિલ ભગવાનની કથા સાંભળવાની ઈચ્છા છે.
મૈત્રેયજી કહે છે-કે-કર્દમઋષિ જીતેન્દ્રિય છે, એટલે કપિલ ભગવાન (બ્રહ્મ-જ્ઞાન) તેમને ત્યાં પ્રગટ થયા છે.કર્દંમ=ઇન્દ્રિયોનું દમન કરનાર-ઇન્દ્રિયોનો નિગ્રહ કરનાર.
ઇન્દ્રિયોના નિગ્રહથી શરીરમાં સત્વ-ગુણની વૃદ્ધિ થાય અને સત્વ-ગુણની વૃદ્ધિ થાય એટલે આપોઆપ જ્ઞાનનો ઝરો ફૂટે છે.

સત્વ-ગુણની વૃદ્ધિ-સંયમથી,શુદ્ધ આચારથી,શુદ્ધ વિચારથી,શુદ્ધ આહા થી,ઇન્દ્રિયોના નિગ્રહથી થાય છે.
લૂલી (જીભ) માગે-તે તેને આપશો નહિ.(ઇન્દ્રિય નિગ્રહ).
લૂલીને ખાતરી થઇ જાય –કે હું માગું તે મળવાનું નથી- તો તે શાંત થઇ જાય છે.
આ લૂલીમાં એકે ય હાડકું નથી-છતાં પણ એ બધાને નચાવે છે.

ઇન્દ્રિયો-તો નોકર છે,અને તમે માલિક છો. જો માલિક નોકરને આધીન રહે તો તેનું પતન થાય છે.
ઈન્દ્રિયોને જ્યાં જવું હોય ત્યાં તમારે જવાનું નથી-તમારે જ્યાં જવું હોય ત્યાં ઇન્દ્રિયોને લઇ જાવ.
માનવ નો શત્રુ કોણ ? એના જવાબમાં શંકરાચાર્યજી કહે છે-પોતાની ઇન્દ્રિયો-એ-જ-પોતાનો શત્રુ છે.

કર્દમઋષિ-સરસ્વતી નદીના કિનારે આખો દિવસ તપ કરે છે. સરસ્વતીનો કિનારો એ સત્કર્મનો કિનારો છે.
તેઓ આદિનારાયણનું ધ્યાન કરે છે,શરીર –પ્રાણ –મન ને સતત –સત્કર્મમાં પરોવી રાખે છે. એક પળ નવરા બેસતા નથી.એવો કાર્યક્રમ નક્કી કર્યો છે-કોઈ વિષયમાં મન જાય નહિ. દુઃખ સહન કરીને જેણે તપ કર્યું છે,તેઓ જ જગતમાં મહાન થયા છે.બુધ્ધિપૂર્વક જે –દુઃખ સહન કરે –તેના પાપ બળે છે. તેના પર ભગવાન પ્રસન્ન થાય છે-ભગવાન તેના ત્યાં પધારે છે.

આજકાલ લોકો, એક-બીજા સાથે- ગપ્પાં માર્યામાં સમય વિતાવી દે છે.પણ સમયનો નાશ એ સર્વસ્વનો નાશ છે.ભગવાન સર્વ રીતે ઉદાર છે-પણ સમય આપવામાં ઉદાર નથી. ભગવાન અતિશય સંપત્તિ આપે છે,પણ અતિશય સમય આપતા નથી.કોઈ કહે કે-ભગવાન બે લાખ રૂપિયા આપું-મારું આયુષ્ય –બે –દિવસ વધારી આપો-તો ભગવાન આયુષ્ય વધારશે ?
લક્ષ્યને લક્ષમાં રાખો-તો જીવન સફળ થશે. લક્ષ્ય વગરનો આદમી સઢ વગરના વહાણ જેવો છે.

સિદ્ધપુર પાસે કર્દમઋષિનો આશ્રમ છે.કર્દમઋષિ અતિશય દુઃખ સહન કરીને તપશ્ચર્યા કરે છે, શરીરમાં હાડકાં જ જાણે બાકી રહ્યા છે.ઋષિની તપશ્ચર્યા જોઈ પ્રભુ પ્રસન્ન થયા.”મારા માટે બહુ દુઃખ સહન કર્યું” આંખ માંથી હર્ષના આંસુ નીકળ્યા છે.આ આંસુનું થયું-બિંદુ સરોવર.
સિદ્ધપુરમાં બિંદુ સરોવર-કચ્છમાં નારાયણ સરોવર-દક્ષિણમાં ઋષ્યક પર્વત પાસે, પંપા સરોવર-અને
ઉત્તરમાં માન સરોવર.વ્રજ માં પ્રેમ સરોવર છે. ત્યાં રાધાકૃષ્ણનું પ્રથમ વાર મિલન થયેલું.
મિલન-દર્શનનો એટલો આનંદ થયો કે-આંખમાંથી પ્રેમ આંસુ-રૂપે બહાર આવ્યો.અને તેનું થયું પ્રેમ સરોવર.
આ સરોવરોનો મહિમા છે.

કર્દમ –પ્રભુને કહે છે-કે-તમારાં દર્શન કરવાથી મારી આંખ સફળ થઇ છે. આમ સદાય તમારું દર્શન રહે. તપ માં મને આનંદ આવે છે.મને સંસારસુખની કામના નથી,પરંતુ બ્રહ્માજીએ મને લગ્ન કરવાની આજ્ઞા કરી છે, મારે પત્ની જોઈતી નથી,પણ મારે ઘરમાં સત્સંગ જોઈએ છે.મને એવી સ્ત્રી આપજો કે ભક્તિમાં સાથ આપે,મારા મનમાં કદાચ પણ પાપ આવે તો મને પાપ કરતાં અટકાવે.

પરમાત્માએ સ્મિત કર્યું અને કહ્યું-મેં બધી તૈયારી રાખી છે.બે દિવસ પછી-મનુ મહારાજ તમારી પાસે આવશે અને પોતાની પુત્રી-દેવહુતિ તમને આપશે. દેવહુતિ બહુ લાયક છે,તમારો ગૃહસ્થાશ્રમ જગતને આદર્શરૂપ થશે.પરમાત્માએ આજ્ઞા કરી છે-કે-મનુ મહારાજ કન્યા લઈને આવે ત્યારે બહુ નખરાં કરતા નહિ.
(આજકાલ લોકો નખરાં બહુ કરે છે-કે-મારે પરણવું નથી.)
પતિ પત્ની પવિત્ર જીવન ગાળે તો –ભગવાનને ઈચ્છા થાય કે –હું તેમને ત્યાં જન્મ લઉં.
“હું તમારે ત્યાં પુત્ર તરીકે આવીશ-જગતને મારે સાંખ્ય શાસ્ત્ર નો ઉપદેશ કરવાનો છે.”
એવું કહી હરિ અંતર્ધ્યાન થયા.

આ બાજુ-નારદજી ફરતા ફરતા મનુ મહારાજ પાસે આવ્યા. મનુ મહારાજને ચિતા માં જોઈ પૂછ્યું-આપ શાની ચિંતા કરો છો? મનુ મહારાજ કહે છે- મારી પુત્રી મોટી થઇ છે -તેના વિવાહની ચિંતા છે. નારદજીએ કહ્યું-દેવહુતિને બોલાવો.તેના હાથની રેખા જોઈ-નારદજી એ કહ્યું-કે આ કોઈ રાજાની રાણી થશે નહિ,પણ કોઈ તપસ્વી ઋષિની પત્ની થશે.

મનુ મહારાજ કહે છે-મારી પુત્રીની પણ એવીજ ઈચ્છા છે કે-કોઈ તપસ્વી પુરુષ જોડે તેનું લગ્ન થાય. રાજ મહેલનું આ વિલાસી જીવન તેને જરા ય ગમતું નથી.રોજ સવારે વહેલી ઉઠી,જપ-ધ્યાન કરે છે.
નારદજીએ કહ્યું-કે –તો તો તમે કર્દમઋષિને કન્યાદાન કરો. તે મહાન તપસ્વી છે.
મનુ મહારાજ કહે-પણ તેઓ રાજ કન્યા સાથે લગ્ન કરશે ?
નારદજી કહે છે-મેં સાંભળું છે-કે તેમણે લગ્ન કરવાની ઈચ્છા છે,એટલે કરશે.

પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૯૮

મનુ મહારાજ-રાણી શતરૂપા અને દેવહુતિ સાથે-કર્દમઋષિના આશ્રમમાં આવે છે. કર્દમઋષિ ઉભા થયા છે-સ્વાગત કરે છે.વિચારે છે-પ્રભુએ કહ્યું હતું તેમ –મનુ મહારાજની પાછળ ઉભેલી જે કન્યા છે-તે મારી પત્ની થવાની છે, પ્રભુએ બહુ વખાણ કર્યા છે,પણ હું કન્યાની પરીક્ષા કરું.
કર્દમ વિવેકથી કન્યાની પરીક્ષા કરે છે.કર્દમઋષિએએ ત્રણ આસનો પાથર્યા છે,તેના ઉપર બેસવા બધાને કહે છે. મનુ-શતરૂપા આસન પર બેસે છે-પણ દેવહુતિ આસન પર બેસતા નથી. કર્દમઋષિએ કહ્યું-આ ત્રીજું આસન –દેવી-તમારા માટે છે.

દેવહુતિ બહુ ભણેલાં ન હતાં,પણ સુશીલ છે, સ્ત્રીધર્મને જાણે છે. દેવહુતિએ વિચાર કર્યો-કે-ભવિષ્યમાં આ મારા પતિ થવાના છે,પતિએ પાથરેલા આસન પર બેસું તો પાપ લાગશે, અને જો આસન પર ના બેસું તો આસન આપનારનું અપમાન થશે.તેથી દેવહુતિ –જમણો હાથ આસન પર રાખી,આસનની બાજુમાં બેસે છે. જમણો હાથ આસન પર રાખી –બતાવ્યું –કે-મેં આસનનો સ્વીકાર કર્યો છે,પણ તમે પાથરેલા આસન પર બેસું તે –મારો ધર્મ નથી.

આજકાલ છોકરાઓની પરીક્ષા કરવાની રીત જુદી છે, એવું પણ બને કે છોકરીઓ છોકરાની પરીક્ષા કરે છે. ગમે તે હોય-પણ પ્રશ્નો પૂછવાથી-કે વાતો કરવાથી શું પરીક્ષા થાય છે ? પરીક્ષા શીલની થાય છે. કે સુશીલતા કેટલી છે ?

કર્દમ વિચારે છે-છોકરી છે તો લાયક.લગ્ન કરવામાં હરકત નથી.
મનુ મહારાજે કહ્યું-કે આ કન્યા હું આપને અર્પણ કરવા આવ્યો છું. કર્દમઋષિ એકદમ સરળ છે.તે છળકપટ જાણતા નથી.કર્દમઋષિએ સ્પષ્ટ કહ્યું છે-લગ્ન કરવાની મને ઈચ્છા છે.પણ લગ્ન પહેલાં હું એક પ્રતિજ્ઞા કરવાનો છું. એક પુત્ર ના થાય ત્યાં સુધી હું લૌકિક સંબંધ રાખીશ.એક પુત્ર થાય પછી હું સંન્યાસ લઈશ.મારે ભોગ પત્ની નહિ,ધર્મપત્ની જોઈએ છે.

લગ્નની વિધિ માં –કન્યાદાનના મંત્ર માં લખ્યું છે-કે-વંશનું રક્ષણ કરવા –એક-પુત્ર માટે હું કન્યા અર્પણ કરું છું.
માટે...શાસ્ત્રમાં પહેલા –એક-પુત્ર ને –જ-ધર્મ પુત્ર કહ્યો છે. બીજા પુત્રો-સંતાનો-થાય તેને કામજ પુત્રો ગણવા.
કામાચરણ માટે નહિ પણ ધર્માચરણ માટે લગ્ન છે.

પતિ-એ –પત્નીમાં –પુત્રરૂપે જન્મે છે. એક પુત્ર થાય પછી-પત્ની માતા –જેવી-બને છે. (સંસ્કૃતમાં તેથી પત્ની ને –જાયા-કહે છે.)તેથી એક પુત્ર થયા પછી –પતિપત્ની તરીકેનો લૌકિક સંબંધ રાખવો નહિ.
કામ-એ-ઈશ્વરની જેમ –વ્યાપક-થવા માગે છે. સ્ત્રીમાં જ્યાં સુંદરતા દેખાય છે-કે-કામ ઉત્પન્ન થાય છે.
આ-કામ-ને –એક જ-સ્ત્રીમાં સંકુચિત કરી-કામનો નાશ કરવા માટે લગ્ન હોય છે.

લગ્નના દિવસે –વર કન્યામાં –લક્ષ્મી નારાયણની ભાવના કરવા માં આવે છે.
લગ્ન વખતે બ્રાહ્મણ બોલે છે-શુભ લગ્ન સાવધાન-વર કન્યા સાવધાન.
લગ્નમાં –આ-સાવધાન શબ્દનો ઉચ્ચાર કરવામાં આવે છે,
કારણ બધા જાણે છે કે,લગ્ન પછી આ કંઈ સાવધાન રહેવાનો નથી.
આ ચેતવણી છે. લગ્ન પહેલાં જ જે સાવધાન થાય અને લગ્ન પછી જે સાવધ રહે –તે જીત્યો.

રામદાસ સ્વામી-લગ્ન પહેલાં સાવધાન થયા હતા.લગ્ન મંડપમાં-જેવા-ગોર મહારાજ સાવધાન બોલ્યા-કેરામદાસ સ્વામી સાવધ થઇ ગયા-અને લગ્ન મંડપમાંથી નાસી ગયા. (લગ્ન થતાં પહેલાં જ).
લગ્ન કર્યા પછી –પણ -માનવી-સાવધાન રહે તો-લગ્ન એ પુણ્ય છે. ગાફેલ રહે તો પાપ છે.
કામસુખ ભોગવ્યા પછી મનુષ્ય વિવેક રાખે તો-તે કામનો ત્યાગ કરી શકે છે.

ઋષિઓએ સ્ત્રીને ધર્મપત્ની માની છે. સ્ત્રી એ ભોગનું સાધન નથી,પણ ધર્મનું સાધન છે.
ભોગની પાછળ રોગ ઉભા જ છે. ભોગ વગર રોગ થાય જ નહિ. હા,કેટલાક રોગ,પૂર્વજન્મના પાપથી થાય છે, પણ મોટા ભાગના રોગો આ જન્મના ભોગવિલાસથી થાય છે. ભોગ વધે એટલે આયુષ્યનો ક્ષય થાય છે.
ભોગો ભોગવાતા નથી- પણ આપણે જ-ભોગવાઈ જઈએ છીએ.

હાલના વરરાજાઓ –ઘોડાની બગી-કે મોટરમાં બેસવા લાગ્યા છે. તેમને ઘોડા પરથી પડી જવાની બીક લાગે છે.એક ઘોડો પાડી નાખશે –તેની બીક લાગે છે –તો અગિયાર ઘોડાઓ શું દશા કરશે ? ૧૧ ઘોડાઓ ૧૧ ઇન્દ્રિયો છે.આ અગિયાર ઇન્દ્રિયોને કાબુમાં રાખવા લગ્ન છે. જીતેન્દ્રિય થવા માટે લગ્ન છે.

કર્દમઋષિ કહે છે-મારું લગ્ન એક સતપુત્ર ને માટે છે-પછી હું સંન્યાસ લઈશ. આ મારો નિયમ તમારી કન્યાને માન્ય છે ? દેવહુતિ એ કહ્યું-મને માન્ય છે.મારી ઈચ્છા પણ કોઈ જીતેન્દ્રિય પુરુષ મળે તેવી જ છે.
મનુ મહારાજે વિધિપૂર્વક કન્યાનું દાન કર્યું છે. દેવહુતિ અને કર્દમના લગ્ન થયાં. દેવહુતિ કર્દમના આશ્રમમાં વિરાજ્યાં છે.

‘આજસુધી હું રાજકન્યા હતી,પણ હવે હું ઋષિપત્ની થઇ છું. મારા પતિ તપસ્વી છે-તો મારે પણ તપસ્વીની બનવું જોઈએ.’ આમ સમજી-કિંમતી વસ્ત્રો-આભૂષણો ઉતારી નાખ્યા છે. પતિ પત્ની બંને એક આશ્રમમાં રહી તપશ્ચર્યા કરે છે.મૌન રાખે છે.બાર વર્ષ સુધી એક જ ઘરમાં સંયમથી નિર્વિકાર રહ્યા છે. સંયમ કેવો હોવો જોઈએ?તે કર્દમ પાસેથી શીખવા મળે છે.

પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૯૯

અગિયારસો વર્ષ પૂર્વે-દક્ષિણ દેશમાં વાચસ્પતિ મિશ્ર નામના ઋષિ થઇ ગયા. ષડશાસ્ત્રો પર તેમને લખેલી ટીકાઓ પ્રખ્યાત છે.તે ગ્રંથો લખે અને આખો દિવસ તપશ્ચર્યા કરે.લગ્ન થયેલું પણ ૩૬ વર્ષ સુધી જાણતા નહોતા કે –મારી પત્ની કોણ છે ? એક દિવસ બ્રહ્મસૂત્રના શાંકરભાષ્ય પર ટીકા લખતા હતા.એક લીટી બરાબર બેસતી નહોતી.દીવો થોડો મંદ થયો હતો એટલે બરોબર દેખાતું નથી.તે વખતે પત્ની આવી દીવાની વાટ સંકોરે છે. વાચસ્પતિની નજર તેમના પર પડી-તેઓ પૂછે છે-કે-દેવી તમે કોણ છો ? પત્નીએ યાદ દેવડાવ્યું-કે ૩૬ વર્ષ પહેલાં નાની ઉમરમાં આપણાં લગ્ન થયેલાં છે. હું તમારી પત્ની છું.

વાચસ્પતિને સઘળું જ્ઞાન થાય છે. કહે છે-કે-૩૬ વર્ષ સુધી કંઈ પણ બોલ્યા ચાલ્યા વગર,મારી આટલી સેવા કરી,તારા અનંત ઉપકાર છે. તારી કંઈ ઈચ્છા છે? પત્ની કહે છે-મારી કાંઇ ઈચ્છા નથી,જગતના કલ્યાણ માટે શાસ્ત્રોની ટીકા લખો છો, હું આપની સેવા કરી કૃતાર્થ થઇ.
વાચસ્પતિનું હૃદય ભરાયું. કાંઇ માગવા કહ્યું,છતાં પત્નીએ કંઇ માગ્યું નહિ.તેમણે પત્નીને તેનું નામ પૂછ્યું-
જવાબ મળ્યો-ભામતિ. વાચસ્પતિ કહે છે-આજે જે હું બ્રહ્મસૂત્રના શાંકરભાષ્ય પર ટીકા લખું છું-તેનું નામ –ભામતિ ટીકા-રહેશે.આજે પણ એ વેદાંતનો અદભૂત ગ્રંથ ગણાય છે.

આવો હતો ભારત વર્ષ. આવા પુરુષોને –સાચું જ્ઞાન –મળે છે.બાકી જ્ઞાન બજારમાં મળતું નથી.પુસ્તકોનો આજકાલ બહુ પ્રચાર થયો છે.પણ કોઈના મસ્તકમાં –સાચું જ્ઞાન જોવામાં મળતું નથી.
વાતો બધા જ્ઞાનની કરે છે.પણ પૂર્ણ સંયમ વગર જ્ઞાન આવે નહિ,પરમાત્મા(સત્ય) પ્રગટ થાય નહિ.

કર્દમ એ જીવાત્મા છે-અને દેવહુતિ તે નિષ્કામ બુદ્ધિ છે. નિષ્કામ બુદ્ધિ દેવને બોલાવી શકે છે.
દેવહુતિ પતિની સેવા કરે છે,પતિના મનમાં મન મેળવી દીધું છે. પતિ માગે તે પહેલાં જ વસ્તુ હાજર રાખે છે.
લગ્નનો અર્થ છે --તન-બે –પણ મન એક. ગૃહસ્થાશ્રમ –એ-અદ્વૈત (એક) નું પહેલું પગથિયું છે.
પતિ-પત્નીનો સ્વભાવ એક હોવો જોઈએ.મતભેદ હોય તો બંનેને શાંતિ મળતી નથી.
બંનેના મન એક હોય-બંનેનું લક્ષ્ય એક હોય-તો સંસાર દીપે છે....ગૃહસ્થાશ્રમ દિવ્ય બને છે.

અનેક વર્ષો સુધી આદિનારાયણ પરમાત્માનું ધ્યાન કર્યું છે. સેવા કરતાં કરતાં દેવહુતિનું શરીર બહુ દુર્બળ થયું છે, જાણે હાડકાં જ બાકી રહ્યાં છે. એક દિવસ કર્દમની નજર દેવહુતિ પર ગઈ, દેવહુતિને કહે છે-દેવી,તમને ધન્ય છે, સર્વને પોતાનું શરીર પ્રિય હોય છે,પણ મારી સેવા કરવામાં તમે શરીરનો મોહ ના રાખ્યો. મારા માટે તમે ઘણું સહન કર્યું, આજે હું પ્રસન્ન છું, તમારે જે માગવું હોય તે માગો. દેવહુતિ કહે છે-મને કોઈ પણ અપેક્ષા નથી. તમારાં જેવા સમર્થ –ભગવદપરાયણ પતિ મળ્યા પછી શું જોઈએ ?

છતાં કર્દમ આગ્રહ કરે છે-એટલે –દેવહુતિ કહે છે-કે-આપે મારી પાસે પ્રતિજ્ઞા કરી હતી-કે એક બાળક થાય પછી –સંન્યાસ લઈશ.મારા મનમાં એવી ભાવના છે કે –એક બાળક હોય તો સારું.કર્દમઋષિએ આજ્ઞા કરી કે તમે બિંદુ સરોવરમાં સ્નાન કરો. હાથમાં પાણી લીધુ અને સો વર્ષની તપશ્ચર્યાનું ફળ અર્પણ કર્યું.દેવહુતિનું શરીર બદલાય છે,અલૌકિક શરીરની પ્રાપ્તિ થઇ છે. સંકલ્પથી કર્દમ-ત્રણ માળનું વિમાન બનાવે છે, ને પોતે પણ કામદેવ જેવા સુંદર થઇ વિમાનમાં બેઠા. કર્દમ –દેવહુતિના કામ-શૃંગારનું બહુ વર્ણન કર્યું છે.

વક્તા તે શૃંગારનું વર્ણન કરે નહિ. કથા મનને પવિત્ર કરવા માટે છે. શૃંગાર-રસ મનને બગાડે છે.
કથામાં શાંત અને કરુણરસ પ્રધાન છે,શૃંગાર અને હાસ્યરસ ગૌણ છે. કથામાં કવચિત હાસ્ય અને વીર રસ આવે પણ શૃંગારરસ નહિ.કથામાં શૃંગારરસનું વર્ણન કરવાની મહાત્માઓએ આજ્ઞા આપી નથી.
રામદાસ સ્વામી એ દાસબોધ માં કથા કેવી રીતે કરવી તેનો એક અધ્યાય લખ્યો છે. કહ્યું છે-કે-
ગ્રંથ નો ગુહ્યાર્થ કહેવો પણ લૌકિકાર્થ ન કહેવો.
ભાગવતના બીજા સ્કંધના –સાતમાં અધ્યાયમાં કથા કેમ કરવી?-તે બ્રહ્માજીએ નારદજીને બતાવ્યું છે.


આ સો વર્ષમાં કર્દમ-દેવહુતિ ને ત્યાં –નવ કન્યાઓ થઇ.કહેવાનો મતલબ એવો છે-કે-
નવ કન્યાઓ એટલે નવધા ભક્તિ. નવધા ભક્તિ ના આવે ત્યાં સુધી કપિલ એટલે જ્ઞાન ના આવે.
(શ્રવણ-કિર્તન-સ્મરણ-પાદસેવન-અર્ચન-વંદન-દાસ્ય-સખ્ય અને આત્મનિવેદન –આ નવધા ભક્તિ છે.)
(જો કે-તત્વ દ્રષ્ટિએ –છેવટે જ્ઞાન અને ભક્તિમાં બહુ અંતર નથી. ભક્તિમાં પહેલાં –દાસોહમ-અને પછી-સોહમ થાય છે.)

પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૧૦૦

નવ કન્યાઓના જન્મ પછી કર્દમ સંન્યાસ લેવા તૈયાર થયા. દેવહુતિ ગભરાયા.
કર્દમ કહે છે-કે મેં તારા પિતાને કહ્યું હતું –કે સંન્યાસ લઈશ.હું કઈ નવી વાત કરતો નથી.દેવહુતિ કહે છે-નાથ,હું પણ ત્યાગ કરવા તૈયાર છું. પણ આપે પ્રતિજ્ઞા કરેલી કે –એક પુત્રના જન્મ પછી હું સંન્યાસ લઈશ.તો હજુ પુત્ર નો જન્મ થયો નથી, આ નવ કન્યાઓ અને મારી દેખભાળ કોણ રાખશે ?

કર્દમ કહે છે-કે-મને ભગવાને વચન આપ્યું છે-હું તારે ત્યાં પુત્ર રૂપે જન્મીશ.-પણ હજુ સુધી તે કેમ પધારતા નથી ? આપણે વિલાસી જીવન ગાળવા લાગ્યા તે સારું નથી. વિલાસી જીવથી ભગવાન દૂર રહે છે.
સરસ્વતીને કિનારે સાદું જીવન જીવી,કંદમૂળ ખાતા હતાં-તેવું સાત્વિક જીવન ગાળીએ તો જ ભગવાન પધારે.

કર્દમ-દેવહુતિએ વિમાનનો ત્યાગ કર્યો, વિલાસી જીવનનો અંત કર્યો. પછી અનેક વર્ષ સુધી પરમાત્માનું આરાધન કર્યું.તે પછી દેવહુતીના ગર્ભમાં સાક્ષાત નારાયણ પધાર્યા છે. પરમ પવિત્ર સમય પ્રાપ્ત થયો છે.
યોગીઓના અને સાધુઓના આચાર્ય પ્રગટ થવાના છે. કપિલ નારાયણનાં દર્શન કરવા બ્રહ્માદિક દેવો કર્દમ ના આશ્રમમાં આવ્યા છે.કારતક માસ,કૃષ્ણ પક્ષ અને પંચમીને દિવસે કપિલ ભગવાન પ્રગટ થયા છે.

બ્રહ્માજી એ કર્દમને ધન્યવાદ આપ્યા છે.તમારો ગૃહસ્થાશ્રમ સફળ થયો. બાળકના પગમાં કમળનું ચિહ્ન છે,તેથી માનુ છું –તે ભગવાનનો અવતાર છે.તમે જગત પિતાના પણ પિતા બન્યા છો.
તે- માતાને નિમિત્ત કરીને-જગતને તત્વજ્ઞાનનો ઉપદેશ કરશે. મા ને સદગતિ આપશે.
કર્દમ કહે છે-દીકરો આવ્યો તેથી આનંદ છે-પણ આ નવ કન્યાઓની ચિંતા થાય છે.
બ્રહ્મા નવ ઋષિઓને સાથે લાવેલા. એક એક ને એકેક કન્યા વળાવી છે.અત્રિ ને અનસુયા આપી,વશિષ્ઠ ને અરુંધતી આપી..વગેરે...કર્દમઋષિએ વિચાર કર્યો કે હવે માથેથી બોજો ઉતરી ગયો.પ્રભુની કૃપા અપાર છે.

કપિલ ધીરે ધીરે મોટા થયા. એક દિવસ પિતા –કર્દમ -પુત્ર પાસે આવી સંન્યાસ લેવાની આજ્ઞા માગે છે.
કપિલે કહ્યું-પિતાજી,તમારો વિચાર બહુ સુંદર છે.બહોત ગઈ અને થોડી રહી. સંન્યાસ લઇ તમે પરમાત્માનું ધ્યાન કરો. સંન્યાસ લીધા પછી –મારી મા નું –કે સંસારનું ચિંતન કરશો નહિ. હું મારી મા ને સાચવીશ. વૈરાગ્યથી સન્યાસી દીપે છે.

કર્દમઋષિએ- ગંગા કિનારે સંન્યાસ લીધો.પરમાત્મા માટે સંસાર ના સર્વ સુખોનો ત્યાગ-એ જ સંન્યાસ.
સંન્યાસની વિધિ બરાબર થાય તો જોનારને પણ વૈરાગ્ય આવે છે.
પ્રથમ પ્રાયશ્ચિત કરવું પડે છે. જે દિવસે સંન્યાસ લેવાનો હોય –તે દિવસે ગંગામાં ૧૦૮ વાર સ્નાન કરવું પડે છે.
છેલ્લા સ્નાન વખતે-શિખા (ચોટી), સૂત્ર (જનોઈ) અને વસ્ત્રનો પણ ત્યાગ કરવો પડે છે. લંગોટી પણ ફેંકી દઈ –નગ્ન અવસ્થામાં પાણીની બહાર આવવું પડે છે. તે પછી બહાર જે કોઈ કુટુંબીજનો આવ્યા હોય-તેમને વંદન કરવાં પડે છે. પત્નીમાં પણ માતૃભાવ રાખવો પડે છે.પત્ની તે વખતે –પતિને વસ્ત્ર આપે છે-પત્ની તે વખતે કહે છે-કે-તમે આજ થી વાસનારહિત થયા છો.તમને લંગોટીની જરુર નથી,પણ લોક લજ્જાના માટે તમે લંગોટી ધારણ કરો.તે લંગોટી પહેરીને પછી-દેવ,બ્રાહ્મણ,સૂર્ય,અગ્નિ,ગુરુ-આ બધાની સમક્ષ વિરજા હોમ કરવો પડે છે. વેદના મંત્રોથી અગ્નિમાં આહુતિ આપવી પડે છે. અગ્નિ,બ્રાહ્મણ,ગુરુ –સમક્ષ અનેક પ્રતિજ્ઞાઓ કરવી પડે છે.

“મને કોઈ ભોગ ભોગવવાની ઈચ્છા નથી,મારા મનમાં કોઈ વાસના રહી નથી. હું સંસાર સુખનો ત્યાગ કરું છું.
હું હવે ભગવદમય જીવન ગાળીશ....વગેરે” એક વાર જેનો ત્યાગ કર્યો- પછી તેનું ચિંતન ન થાય.
પાપ ના ,વાસનાના-સંસ્કાર અતિ દૃઢ હોય છે.મનુષ્ય કેટલીક વાર પાપ-તેના જુના સંસ્કારોને આધારે કરે છે.દુર્યોધન –મહાભારત માં બોલ્યો છે-‘જાનામિ ધર્મમ ન ચ મેં પ્રવૃત્તિ,જાનામિ અધર્મ ન ચ મેં નિવૃત્તિ--
કેનાપિ દેવેન હૃદિ સ્થિતેન યથા નિયુક્તોસિ તથા કરોમિ.’(હું ધર્મ શું છે –અને અધર્મ શું છે તે જાણું છું
પણ તે પ્રમાણે વર્તી શકતો નથી, હૃદયના જુના સંસ્કારો મને પાપ કરાવે છે)
અહીં દેવ શબ્દ નો અર્થ ઈશ્વર નથી પણ જુના સંસ્કારો (દૈવ) છે.

કર્દમઋષિ મન ને સમજાવે છે.મન ના માને તો તેને પરમાત્મા ના જપમાં રાખે છે. આદિ નારાયણ નું ચિંતન કરતાં કરતાં ભાગવતી મુક્તિ મળી છે.(પ્રભુ નું ધ્યાન કરતાં કરતાં ભક્ત પ્રભુ બને છે)

પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ

ભાગવત રહસ્ય-૧૦૧

હવે કપિલ ગીતાનો પ્રારંભ થાય છે. આ દિવ્ય પ્રસંગ છે.દીકરો મા ને ઉપદેશ આપે છે.ભાગવતનું આ અગત્યનું પ્રકરણ છે.તેના નવ અધ્યાય છે. કપિલ ગીતા નો પ્રારંભ અધ્યાય -૨૫ થી છે. તેમાં સાંખ્ય શાસ્ત્રનો ઉપદેશ છે.
ત્રણ અધ્યાયમાં પહેલાં વેદાંતનું જ્ઞાન કહ્યું છે. ત્યાર બાદ ભક્તિનું વર્ણન કર્યું છે.
તે પછી સંસારચક્રનું વર્ણન આવે છે.

એક દિવસ માતા દેવહુતિએ વિચાર્યું-કે-જયારે કપિલનો જન્મ થયેલો ત્યારે બ્રહ્માજીએ કહેલું કે-
આ બાળક સાક્ષાત નારાયણનોં અવતાર છે. આ બાળક મા નો ઉદ્ધાર કરવા આવ્યો છે. તેમને હું પ્રશ્ન પૂછીશ તો તે જવાબ આપશે.દેવહુતિ કપિલ ભગવાન પાસે આવ્યા છે.સદભાવથી વંદન કરી કહ્યું-આપ આજ્ઞા કરો તો મને પ્રશ્ન પૂછવાની ઈચ્છા છે.કપિલ ભગવાન કહે છે-કે- મા સંકોચ ના રાખો.તમારે જે પૂછવું હોય તે પૂછો.મા,તમે જે પુછશો,તેનો ઉત્તર હું કહીશ.
દેવહુતિ એ પ્રથમ શરણાગતિ લીધી છે. (ઈશ્વરની શરણાગતિ (અહં ના નાશ) વગર ઉદ્ધાર થતો નથી.)

દેવહુતિએ પ્રશ્ન કર્યો છે-કે-આ જગતમાં સાચો આનંદ છે કે નહિ ? અને હોય તો ક્યાં છે ? તે બતાવો.
જે આનંદનો વિનાશ ન થાય તેવો આનંદ બતાવો. જગતમાં સાચું સુખ શું છે ? તે કહો.
આં ઇન્દ્રિયોના લાડ અનેક વખત કર્યા છે,શરીર રોગી થાય છે,પણ વાસના શાંત થતી નથી. મનને શાંતિ મળતી નથી.આ ઇન્દ્રિયો બહુ ત્રાસ આપે છે. આ વાસના મને બહુ પજવે છે.

વૃદ્ધાવસ્થામાં પણ વાસના જુવાન રહે છે. વાસના એ ભિખારણ જેવી છે,તેને જેમ જેમ ખવડાવો,તેમ તેમ તેની ભુખ વધે છે.આ વાસના રાક્ષસી એવી છે-એને જે ખવડાવે છે-તેને જ તે ખાઈ જાય છે. ઇન્દ્રિયો રોજ રોજ નવા વિષયો માગે છે,જીભ રસસુખ તરફ ખેંચે છે,આંખ રૂપના સુખ તરફ ખેંચે છે,ત્વચા સ્પર્શના સુખ તરફ ખેંચે છે,ઇંદ્રિયો થોડું સુખ આપે છે-પછી દુઃખના ખાડા માં ધકેલી દે છે.

કેટલાક લોકો યાદ રાખે છે-કે-બે મહિનાથી ઢોકળાં ખાધાં નથી. અરે...તમે બે માસથી ઢોકળાં ખાધાં નથી તે યાદ રાખો છો –પણ-આજ સુધી માં કેટલાં ખાધાં તે યાદ રાખતા નથી.આજ સુધી માં બે ચાર મણ ઢોકળાં પેટમાં ગયાં હશે.કદાચ ઢોકળાં ખવડાવી જીભને રાજી કરો તો –આંખો કહેશે-બે માસથી ફિલ્મ જોઈ નથી. આ વિચાર કરો ત્યાં સ્ત્રી કહે કે-પાડોશીઓ તો મહિનામાં બે-ચાર વાર જોવા જાય છે. આ નવું ફિલ્મ તેઓ ક્યારના ય જોઈ આવ્યા,આપણે ક્યારે જઈશું ?

સુધરેલા લોકો માને છે-કે-હોટેલનું ખાઈએ,અને સિનેમા જોવા જઈએ –એટલે અમે સુખી છીએ. સાચાં સુખની કોઈને ખબર નથી.કેટલાંક કહે છે-કે અમે ધાર્મિક ફિલ્મો જોઈએ છીએ. પણ શું રામનો પાઠ ભજવનાર રામ જેવો હોય છે ? કેટલાક કહે આખો દિવસ કામ કરીને થાક લાગ્યો હોય તો કોઈ મનોરંજન તો જોઈ ને ? શૃંગારના ચિત્રો જોવાથી મનોરંજન થતું નથી પણ મન બગડે છે,મન ચંચળ થાય છે,મનની શક્તિઓનો નાશ થાય છે. ફિલ્મ જોવાથી થાક ઉતરતો નથી,પણ થાક લાગે છે.

શંકર સ્વામીએ એક જગ્યાએ –આ ઇન્દ્રિયોને ચોર કહી છે. વિવેક રૂપી ધન –ઇન્દ્રિયો ચોરીને લઇ જાય છે.
ઇન્દ્રિયો ચોર કરતા યે વધુ ખરાબ છે, ચોર તો જેના આધારે હોય – જેના ઘરમાં રહેતો હોય-તેના ત્યાં ચોરી કરતો નથી, જયારે ઇન્દ્રિયો તો –પોતાના પતિ આત્માને છેતરે છે.(ઇન્દ્રિયો આત્માના આધારે રહે છે.)
આત્મા શક્તિ આપે છે-------બુદ્ધિ ને, બુદ્ધિ-મન ને, અને મન-ઈન્દ્રિયોને.
ઇન્દ્રિયો -જે આત્માના આધારે, જીવે છે-તે આત્માનું જ વિવેકરૂપી ધન લુંટીને લઇ જાય છે.

દેવહુતિ –કપિલ ભગવાનને કહે છે-મને શાંતિનો માર્ગ બતાવો, હું સ્ત્રી છું, હું સમજી શકું તેવી સરળ ભાષામાં સમજાવો.કપિલ ભગવાનને આનંદ થયો. બોલ્યા: મા તેં સુંદર પ્રશ્ન કર્યો છે.કોઈ પણ સુખ ભોગવવાની ઈચ્છા –એ-જ મહાન દુઃખ છે. જે સંસાર જડ પદાર્થો સુખ આપે છે-તે જ દુઃખ આપે છે.
જેને બીજાથી સુખ મળે છે,તે દુઃખી થાય છે. સંસાર સુખ-દુઃખથી ભરેલો છે. જેને સુખ ભોગવવું છે,તેને દુઃખ ભોગવવું પડે છે.સુખની પાછળ દુઃખ ઉભું જ છે. સુખ-દુઃખ સગા ભાઈઓ છે.

આનંદ એ બહાર નથી,આનંદ એ તો અંદર છે.પરમાત્મા આનંદ સ્વરૂપ છે,પરમાત્મા સર્વમાં ચૈતન્યરૂપે રહેલા છે.મા,આનંદ કોઈ જડ પદાર્થમાં રહી શકતો નથી. આનંદ એ તો આત્માનું સ્વરૂપ છે.
અજ્ઞાનથી મનુષ્ય, જડ પદાર્થમાં આનંદ શોધે છે. સંસારના પદાર્થો જડ હોવાથી જીવને આનંદ આપી શકતા નથી.તે આનંદ આપતા નથી,પણ થોડું સુખ આપે છે. જેને સુખ ભોગવવાની ઈચ્છા નથી તેને આનંદ મળે છે.
જે સુખ આપે છે-તે દુઃખ પણ આપશે. પરંતુ ભગવાન હંમેશા આનંદ આપશે.
આનંદ એ પરમાત્માનું સ્વરૂપ છે,ચેતન પરમાત્મા આનંદ આપે છે.

પૂજ્ય ડોંગરેજી મહારાજ 💐

*गावो विश्वस्य मातरम्*

बहुत लंबी पोस्ट न लिखते हुए श्रीवैदिक ब्राह्मण समूह, गुजरात की और से धर्मप्रेमी हिन्दू जनता को अपील है, गौमाता की अधिक से अधिक सेवा करें, गौमाता के लिए गौशाला में दान करें,गौमाता के माध्यम से बहुत सारे औषधीय प्रोडक्ट मिलते है उनका प्रयोग करें, गली मोहल्ले में घूम रही गौमाता को खाना खिलाने की जिम्मेदारी ले। गौसंवर्धन अधिक से अधिक करें। गौ रक्षा के लिए क्षत्रियों ब्राह्मणो अन्य ने सर कटाये है,किन्तु वहिं गौमाता के लिए १५० वर्ष से आंदोलन चल रहे है अभी तक कोई निष्कर्ष नहीं आया है। सरकार से हम निवेदन करते है। *गौमाता के लिए स्पेशल ऑर्डिनेंस लाए और गौमाता को राष्ट्रमाता घोषित किया जाए।*

गौमाता की जय हो।💐
गौहत्या बंद हो।💐

*દરેક ગુજરાતીઓને આ ત્રણ નામ પર હંમેશા ગર્વ હોવું જોઈએ.*

ભક્તિ નું ચરમ - ડોંગરેજી બાપા
ઉપાસના નું ચરમ - દેવશંકર બાપા
કર્મ અને જ્ઞાન નું ચરમ - શ્રીમન્નથુરામ શર્મા

શ્રીવૈદીક બ્રાહ્મણ ગ્રુપ આ ત્રણ વિભૂતિઓ ને કોટી કોટી નમન કરે છે.
હર હર મહાદેવ 💐💐

वासना भिखारिन है, वृद्धावस्थामेंभी युवान रहती है, इनको जितना खिलाओ उतनीही भूख बढ़ती है,जो खिलाता है वो उसको खा जाती है, इन्द्रियां प्रत्येक दिन नया विषय मांगती है,जिह्वा रस,आंख रूप,त्वचा स्पर्श को खिंचती है, इनका सुख क्षणमात्र का है, पश्चात वहीं दुःख की तरफ धकेल देती है।नारायण💐
- डोंगरेजी महाराज