فکرک‌های من | موسوی عقیقی

Please open Telegram to view this post

14.9K viewsedited 16:10

اصلاً زن عورت باشد، اما ...!
#محمد_موسوی_عقیقی

مطابق با مهم‌ترین منابع فقه سنتی، «عورت» میان مردان و زنان تفاوت داشته، برای مرد «حداقلی» و برای زن «حداکثری» است. به عبارتی عورت مردان عبارت است از شرمگاه عقب و جلو، ولی عورت زنان کل بدن او را شامل می‌شود. (۱) فقیهان علاوه بر بدن، صدای زنان را هم عورت دانسته‌اند: «صوت المرأة عورة». (۲) اما در این‌جا تفاوت بسیار مهمی وجود دارد که بسیاری از فقیهان آن را بیان کرده‌اند. سرمنشأ تفاوت آن‌جا است که پیرامون عورت بودن صدای زنان سه نگاه وجود دارد:

(۱) صدای زن عورت است و نباید آن را برای مردان ابراز کرد (۳)؛

(۲) صدای زن عورت نیست و روایات آن ضعیف‌اند (۴)؛

(۳) صدای زن عورت است و شنیدن آن در صورت «فتنه و شهوت» حرام است (۵).

نگاه اول مطلقاً بدن و صدای زنان را «عورت» دانسته و ابراز آن را برای هر مرد نامحرمی حرام می‌داند و نگاه دوم تنها بدن زنان را عورت خوانده است. این دو نگاه سرراست و صریح است؛ اما یک نگاه دیگر هم وجود دارد که می‌توان پیرامون آن نکاتی را مطرح کرد:

نکته‌ی اول: مهم‌ترین یا حتی در بسیاری از موارد تنهاترین دلیلی که فقیهان سنتی آورده‌اند تا نشان دهند زن باید تمام بدن خود را بپوشاند، استناد به روایاتی است که «تمام بدن زن» را «عورت» محسوب می‌کند. از همین رو فقیهان متعددی گفته‌اند: «(و جسد المرأة) الحُرّة (کلّه عورة) یجب علیها ستره». (۶) به عبارتی فقیهان باور دارند از آن‌جایی که بدن زن عورت است و عورت را هم باید پوشاند، پس تمام بدن زن باید پوشیده باشد. (۷) این مطلب را مفصلاً در کتاب «فقه سنتی و حجاب جدید» توضیح داده‌ام.

نکته‌ی دوم: فقیهان دلیل حرام بودن صدای زن در «گفتن» و «شنیدن» را تنها همین «عورت» معرفی می‌کنند. اگر ملاک برای تحقق حرمت «عورت» باشد؛ باید چنین گفت که در نگاه سوم که بالاتر بیان شد، حرمت ابراز و شنیدن صدای زن به واسطه‌ی تحریک و شهوتی است که شاید اتفاق بی‌افتد. در این صورت عورت بودن صدای زن، یعنی «عورت‌بودگی» به خودیِ خود ملاک وجوب ساکت شدن زنان نیست؛ بلکه باید امری بیرونی و خارجی مانند تحریک شهوانی در میان باشد، تا سخن گفتن یا شنیدن صدای زنان حرام باشد. در نتیجه عورت بودن بدن نیز به خودیِ خود ملاک وجوب پوشش برای زنان نیست تا زمانی که نشانه‌هایی از تحریک شهوانی وجود داشته باشد.

نکته‌ی سوم: اساساً عورت بودن عضو یا ویژگی‌ای از زنان، باعث «حرمت‌سازی» نمی‌شود. این را فقیهانی هم گفته‌اند که صدای زن عورت است، ولی باعث نمی‌شود که ابراز یا شنیدن آن حرام باشد (۸) و منشأ حرمت از سمت شنونده (مردان) شروع می‌گردد. (۹) اگر عورت حرمت‌سازی کند، در تمام مصادیقی که به آن منتسب و متعلق می‌شود چنین خواهد کرد و اگر حرمت‌سازی هم نکند در تمام مصادیقی که به آن منتتسب و متعلق می‌شود چنین می‌کند. پس اگر بپذیریم صدای زن در صورتی حرام است که باعث تحریک شهوانی شود؛ باید پذیرفت حجاب زنان زمانی واجب خواهد بود که تحریک شهوانی پدید آید.

نکته‌ی چهارم: فقیهان زیادی به روایتی استناد کرده‌اند که می‌گوید زنان عورت بوده و باید ساکت باشند و در خانه پنهان شوند. (۱۰) فقیهانی که این روایت را پذیرفته‌اند، آن را برای عورت بودن بدن و صدا پذیرفته‌اند. (۱۱) اگر ملاک این روایت باشد و مطابق نگاه سوم عورت بودن، به خودیِ خود حرمت‌سازی نکند، پس بر اساس مبانی فقه سنتی پوشاندن بدن توسط زنان واجب نخواهد بود؛ زیرا روایت متضمن هر دو مصداق است و از آن حکم حرمت صدا یا وجوب پوشش برداشت نمی‌شود.

نتیجه‌گیری
خلاصه‌ی حرف این شد که:
(۱) اکثریت آن‌ها باور دارند که عورت بودن صدای زنان به خودیِ خود حرامی بر‌نمی‌سازد و منشأ حرمت از سمت شنونده است؛
(۲) فقیهان قبول دارند که «بدن زنان» عورت است؛
(۳) اگر عورت چنین ویژگی‌ای داشته باشد که هم به صدا و هم به بدن متعلق شود و به خودیِ خود حرمت‌ساز نباشد، پس این ویژگی همانطور که در صدای زنان جریان پیدا کرده، صدای زنان را عورت دانسته ولی ابراز آن را حرام نمی‌داند؛ می‌تواند در پوشش زنان هم جریان پیدا کند، بدن زنان را عورت دانسته ولی نپوشاندن آن را واجب نداند، به خصوص که عمده‌ی دلیل وجوب حجاب برای فقیهان، همین عورت بودن زنان است.

پی‌نوشت‌ها
(۱) غایة المراد، ج۱، ص۱۲۳
(۲) نهایة الأحکام، ج۱، ص۴۲۱؛ شرایع الإسلام، ج۲، ص۴۹۶
(۳) منتهی المطلب، ج۵، ص۸۹
(۴) شبیری زنجانی، خارج فقه، ۱۳۷۸/۰۲/۲۶
(۵) مسالک الأفهام، ج۷، ص۵۶
(۶) روض‌الجنان، ج۲، ص۱۲۲؛ تحریر الأحکام، ج۱، ص۲۰۲
(۷) جواهرالکلام، ج۸، ص۱۶۲
(۸) فقه الصادق، ج۲۱، ص۱۳۳
(۹) مصباح الفقیه، ج۱۲، ص۲۷۵
(۱۰) مستندالشیعه، ج۱۶، ص۶۶
(۱۱) سندالعروةالوثقی، ج۲، ص۱۹۶؛ تبیان الصلاة، ج۳، ص۲۵۰

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

2.8K viewsedited 19:56