تمایزهای کتاب «کلمات سید العرب» با «نهج البلاغه» نمونهٔ مطالعات مقایسه‌ای حدیثی
یکی از ابعاد مهمی که باید از نگاه حدیث پژوهان در مسیر اصالت‌سنجی نصوص احادیث مخفی نماید، پژوهش‌های مقایسه‌ایِ مشابهت‌هایِ لفظی و معنایی بین احادیث است. البته این دست پژوهش‌ها امر جدیدی نیست و از دیرباز مورد توجه دانشمندان اسلامی بوده است. برخی نیز تلاش‌های خوبی برای دست‌یابی به چهارچوبی مشخص در این زمینه انجام داده‌اند.
البته باید این را افزود که برخی از این پژوهش‌ها بر پایه پژوهش‌های اهل سنت بنا شده که به طور کل ساختار حدیث آنها و به طبع مبانی علم الحدیثی آنها با ساختار و ماهیت حدیث شیعه کاملا متفاوت و جداست، و گاهی صرفا مشابهت لفظی اصطلاحات علم الحدیثی آنها، پژوهش‌گران شیعه را - برای توحید اصطلاحات - به دام معناییِ اصطلاحات آنها گرفتار می‌کند و مسیر پژوهش‌های خود را به بی‌راهه برند. از این رو به نظرم ما هنوز توفیق دست‌یافتن به یک چهار چوب علمی برای تدوین مبانی این کار را نداشته‌ایم.
به نظر می‌رسد که مطالعات موردیِ مقایسهٔ دو کتاب، توسط دو مؤلف، در یک موضوع واحد، مخصوصا مؤلفین هم عصر، می‌تواند زمینهه‌ای برای پیشبرد این بحث باشد، تا از رهگذر اختلاف مبنایی مؤلفین و منابع در اختیار آنها در یک دانش واحد به نتایج خوبی برای اصالت‌سنجی نصوص حدیثی خود دست یابیم.
با توجه به اتحاد موضوع دو کتاب «نهج البلاغه» اثر سید رضی و کتاب «کلمات سید العرب علی بن أبی طالب - صلوات الله علیه» اثر الأشرف الجعفری و از همه مهم‌تر معاصرت این دو (نیمه دوم قرن ۴ و نیمه اول قرن ۵) و عدم اطلاع هر یک از تألیف دیگری، و بحث دربارۀ امتیازات، اختصاصات، و تمایزهای نصوص مشترک و میزان مشابهت نصوص این دو کتاب می تواند موضوع بسیار خوبی برای مطالعات مقایسه‌ای نصوص باشد که این کمینه این بحث را در دو نشست که در مشهد مقدس و خانه نهج البلاغه در اصفهان برگزار کردم.
در این دو نشست ابتدا در جداولی، آماری از مشترکات و اختصاصات کتاب «کلمات سید العرب» را نسبت به «نهج البلاغه» ارائه دادم. سپس، به بیان اختلافات نصوص مشترک در آن دو پرداختم که در یک تقسیم‌بندی کلی به این شکل ارائه شد: (اختصاصات - مشترکات) و در بحث از مشترکات به مباحثی چون: (عینیت، اختلاف کم، اختلاف زیاد، تقطیع، زیاده و نقصان، تقدیم و تأخیر) پرداختم.
در پایان نیز به یکی از مهم‌ترین گزینه‌های مطرح دربارهٔ این اختلافات در دو کتاب مورد نظر اشاره کردم که موضوع مبانی انتخاب نصوص و منابع نزد این دو دانشمند (الرضی و الجعفری) بود. با توجه به شناخت کاملی که ما در حال حاضر نسبت به کتاب نهج البلاغه و علایق فکری سید رضی در تدوین و تألیف «نهج البلاغه» داریم، به خوبی می‌دانیم که بنای او در جمع‌آوری خطبه‌ها، نامه‌ها و قصار کلمات فقط عباراتی است که در اعلی درجهٔ فصاحت و بلاغت باشد و نیز برای شناساندن این کلمات سعی کرده تا آن کلمات را از منابع ادبی که مورد اتفاق فریقین باشد، انتخاب نماید؛ و از همه مهم‌تر سید رضی تلاش کرده نصوصی را که در آنها اختلاف مذهبی شدید وجود دارد را در این کتاب نیاورد و به تعبیر صحیح کتابی «بین المذاهبی» تالیف کند. ولی باز از این نمی‌توان گذشت که اولا به دلیل ماهیت کلمات حضرت امیر - صلوات الله علیه - و نیز علایق مذهبی خود سید رضی کتاب نهج البلاغه مملو از نصوص امامتی و ولایتی است.
به هر حال همین جا نقطهٔ اختلاف انتخاب‌های «سید رضی» با «الأشرف الجعفری» در نصوص مشترک‌شان پدیدار می‌شود. از آن جا که «الجعفری» نسبتا چنین بنایی را در انتخاب نصوص در کار خود قرار نداشته و از همین رهگذر خود را در بند نقل عبارات کاملا ادبی و بلاغی و با نگاهی بین المذاهبی نکرده و به جای آن تلاش کرده تا از همهٔ منابع حدیثی، تاریخی و ادبی که در اختیار داشته است، استفاده نماید؛ لذا او هر منبعی که کلام و یا خطبه‌ای را کامل‌تر نقل کرده باشد و در گرفتار تقطیع در بستر تفکرات مؤلفین نشده باشد، نقل نموده‌است.
حال با این نگاه در بسیاری از موارد شاید اصالت عبارات کتاب «کلمات» حدیثی‌تر و موافق‌تر با نصوص میراث اصیل حدیثی باشد. در این برنامه سعی کردم شواهدی موردی را نیز ارایه دهم که صد البته تدوین آن نیازمند کاری علمی و پژوهشی است.
https://www.tgoop.com/h_m_Borujerdi
یکی از ابعاد مهمی که باید از نگاه حدیث پژوهان در مسیر اصالت‌سنجی نصوص احادیث مخفی نماید، پژوهش‌های مقایسه‌ایِ مشابهت‌هایِ لفظی و معنایی بین احادیث است. البته این دست پژوهش‌ها امر جدیدی نیست و از دیرباز مورد توجه دانشمندان اسلامی بوده است. برخی نیز تلاش‌های خوبی برای دست‌یابی به چهارچوبی مشخص در این زمینه انجام داده‌اند.
البته باید این را افزود که برخی از این پژوهش‌ها بر پایه پژوهش‌های اهل سنت بنا شده که به طور کل ساختار حدیث آنها و به طبع مبانی علم الحدیثی آنها با ساختار و ماهیت حدیث شیعه کاملا متفاوت و جداست، و گاهی صرفا مشابهت لفظی اصطلاحات علم الحدیثی آنها، پژوهش‌گران شیعه را - برای توحید اصطلاحات - به دام معناییِ اصطلاحات آنها گرفتار می‌کند و مسیر پژوهش‌های خود را به بی‌راهه برند. از این رو به نظرم ما هنوز توفیق دست‌یافتن به یک چهار چوب علمی برای تدوین مبانی این کار را نداشته‌ایم.
به نظر می‌رسد که مطالعات موردیِ مقایسهٔ دو کتاب، توسط دو مؤلف، در یک موضوع واحد، مخصوصا مؤلفین هم عصر، می‌تواند زمینهه‌ای برای پیشبرد این بحث باشد، تا از رهگذر اختلاف مبنایی مؤلفین و منابع در اختیار آنها در یک دانش واحد به نتایج خوبی برای اصالت‌سنجی نصوص حدیثی خود دست یابیم.
با توجه به اتحاد موضوع دو کتاب «نهج البلاغه» اثر سید رضی و کتاب «کلمات سید العرب علی بن أبی طالب - صلوات الله علیه» اثر الأشرف الجعفری و از همه مهم‌تر معاصرت این دو (نیمه دوم قرن ۴ و نیمه اول قرن ۵) و عدم اطلاع هر یک از تألیف دیگری، و بحث دربارۀ امتیازات، اختصاصات، و تمایزهای نصوص مشترک و میزان مشابهت نصوص این دو کتاب می تواند موضوع بسیار خوبی برای مطالعات مقایسه‌ای نصوص باشد که این کمینه این بحث را در دو نشست که در مشهد مقدس و خانه نهج البلاغه در اصفهان برگزار کردم.
در این دو نشست ابتدا در جداولی، آماری از مشترکات و اختصاصات کتاب «کلمات سید العرب» را نسبت به «نهج البلاغه» ارائه دادم. سپس، به بیان اختلافات نصوص مشترک در آن دو پرداختم که در یک تقسیم‌بندی کلی به این شکل ارائه شد: (اختصاصات - مشترکات) و در بحث از مشترکات به مباحثی چون: (عینیت، اختلاف کم، اختلاف زیاد، تقطیع، زیاده و نقصان، تقدیم و تأخیر) پرداختم.
در پایان نیز به یکی از مهم‌ترین گزینه‌های مطرح دربارهٔ این اختلافات در دو کتاب مورد نظر اشاره کردم که موضوع مبانی انتخاب نصوص و منابع نزد این دو دانشمند (الرضی و الجعفری) بود. با توجه به شناخت کاملی که ما در حال حاضر نسبت به کتاب نهج البلاغه و علایق فکری سید رضی در تدوین و تألیف «نهج البلاغه» داریم، به خوبی می‌دانیم که بنای او در جمع‌آوری خطبه‌ها، نامه‌ها و قصار کلمات فقط عباراتی است که در اعلی درجهٔ فصاحت و بلاغت باشد و نیز برای شناساندن این کلمات سعی کرده تا آن کلمات را از منابع ادبی که مورد اتفاق فریقین باشد، انتخاب نماید؛ و از همه مهم‌تر سید رضی تلاش کرده نصوصی را که در آنها اختلاف مذهبی شدید وجود دارد را در این کتاب نیاورد و به تعبیر صحیح کتابی «بین المذاهبی» تالیف کند. ولی باز از این نمی‌توان گذشت که اولا به دلیل ماهیت کلمات حضرت امیر - صلوات الله علیه - و نیز علایق مذهبی خود سید رضی کتاب نهج البلاغه مملو از نصوص امامتی و ولایتی است.
به هر حال همین جا نقطهٔ اختلاف انتخاب‌های «سید رضی» با «الأشرف الجعفری» در نصوص مشترک‌شان پدیدار می‌شود. از آن جا که «الجعفری» نسبتا چنین بنایی را در انتخاب نصوص در کار خود قرار نداشته و از همین رهگذر خود را در بند نقل عبارات کاملا ادبی و بلاغی و با نگاهی بین المذاهبی نکرده و به جای آن تلاش کرده تا از همهٔ منابع حدیثی، تاریخی و ادبی که در اختیار داشته است، استفاده نماید؛ لذا او هر منبعی که کلام و یا خطبه‌ای را کامل‌تر نقل کرده باشد و در گرفتار تقطیع در بستر تفکرات مؤلفین نشده باشد، نقل نموده‌است.
حال با این نگاه در بسیاری از موارد شاید اصالت عبارات کتاب «کلمات» حدیثی‌تر و موافق‌تر با نصوص میراث اصیل حدیثی باشد. در این برنامه سعی کردم شواهدی موردی را نیز ارایه دهم که صد البته تدوین آن نیازمند کاری علمی و پژوهشی است.
https://www.tgoop.com/h_m_Borujerdi
Telegram
میراث مکتوب شیعه (سید حسن موسوی بروجردی)
يادداشت های سید حسن موسوی بروجردی در زمینۀ نسخه شناسی، کتاب شناسی و تاریخ شیعه...
ابتدای کانال: www.tgoop.com/h_m_Borujerdi/1
ابتدای کانال: www.tgoop.com/h_m_Borujerdi/1
نشست خانه نهج البلاغه در اصفهان که البته با یک مقدمه تفصیلی درباره تاریخ آشنایی دانشمندان اصفهانی با نهج البلاغه آغاز، و با جزئیات تفاوت‌ها و گرای‌های متن پژوهانهٔ مولف کلمات پایان یافت
https://www.tgoop.com/h_m_Borujerdi
https://www.tgoop.com/h_m_Borujerdi
Audio
صوت جلسه خانه نهج البلاغه در اصفهان.
منزل شخصی مرحوم میرزا علی شیرازی (استاد نهج البلاغه) که استاد مرحوم شهید مطهری در شرح نهج البلاغه بود.
https://www.tgoop.com/h_m_Borujerdi
منزل شخصی مرحوم میرزا علی شیرازی (استاد نهج البلاغه) که استاد مرحوم شهید مطهری در شرح نهج البلاغه بود.
https://www.tgoop.com/h_m_Borujerdi
Forwarded from کتابخانه علامه مجلسی
واحد پژوهش کتابخانه علامه مجلسی (ره)، مرکز تحقیق و پژوهش میراث مکتوب شیعه برگزار می‌کند:
سلسله نشست‌های میراث مکتوب شیعه (۶):
استاد زریاب خویی و سیره‌نگاری
علی بهرامیان
(پژوهشگر تاریخ صدر اسلام)
مکان: قم - خیابان فاطمی (دورشهر)، جنب مسجد أمیر المؤمنین (علیه السلام)، پلاک ۴۴۳، سالن کتابخانه علامه مجلسی
زمان: پنج‌شنبه ١١ بهمن، از ساعت ١۶:٠٠
شماره تماس: ۰۹۹۱۹۴۴۹۵۵۲
٠٢۵٣٧٧۴۶۶١١
پخش زنده از اینستاگرام: majlesi_lib@
www.tgoop.com/almajlesilib
سلسله نشست‌های میراث مکتوب شیعه (۶):
استاد زریاب خویی و سیره‌نگاری
علی بهرامیان
(پژوهشگر تاریخ صدر اسلام)
مکان: قم - خیابان فاطمی (دورشهر)، جنب مسجد أمیر المؤمنین (علیه السلام)، پلاک ۴۴۳، سالن کتابخانه علامه مجلسی
زمان: پنج‌شنبه ١١ بهمن، از ساعت ١۶:٠٠
شماره تماس: ۰۹۹۱۹۴۴۹۵۵۲
٠٢۵٣٧٧۴۶۶١١
پخش زنده از اینستاگرام: majlesi_lib@
www.tgoop.com/almajlesilib
Forwarded from کتابخانه علامه مجلسی
تصاویر را ببینید و لذت ببرید
کتابخانه نجيب پاشا در تيرهٔ ازمیر در ترکیه.
این کتابخانه در حال حاضر شامل ۱۱۴۷ نسخهٔ خطی است، که برخی از آنها از نسخه‌های بسیار نفیس به شمار می‌آید. متأسفانه فقط
۲۰۰ نسخه از آن در مجلدی مستقل فهرست و منتشر شده است.
این کتابخانه بسیار زیباست که تصاویر گویای آن است، و نسخه‌های خطی آن به شکلی حرفه‌ایی نگهداری می‌شود.
گفتنی است که کتاب خطی را نباید به شکل عمودی در قفسه قرار داد و چنانچه در تصاویر دیده می‌شود باید آن را در قفسه خواباند.. تا عطف و شیرازه کهن آن آسیب نبیند.
www.tgoop.com/almajlesilib
کتابخانه نجيب پاشا در تيرهٔ ازمیر در ترکیه.
این کتابخانه در حال حاضر شامل ۱۱۴۷ نسخهٔ خطی است، که برخی از آنها از نسخه‌های بسیار نفیس به شمار می‌آید. متأسفانه فقط
۲۰۰ نسخه از آن در مجلدی مستقل فهرست و منتشر شده است.
این کتابخانه بسیار زیباست که تصاویر گویای آن است، و نسخه‌های خطی آن به شکلی حرفه‌ایی نگهداری می‌شود.
گفتنی است که کتاب خطی را نباید به شکل عمودی در قفسه قرار داد و چنانچه در تصاویر دیده می‌شود باید آن را در قفسه خواباند.. تا عطف و شیرازه کهن آن آسیب نبیند.
www.tgoop.com/almajlesilib
امشب در کتابخانه علامه مجلسی(ره) در محضر مهمان عزیزمان جناب استاد علی بهرامیان بودیم، و بهره بسیار زیادی بردیم.. استاد بهرامیان از فاضل‌ترین، خوش عقیده‌ترین، بی ادعاترین، و متواضع‌ترین اشخاصی است که سال‌هاست توفیق آشنایی با او را دارم.. خداوند بر توفیقات ایشان بیفزاید.
به خاک پای عزیزان که از محبّت یار
دل از محبّت دنیا و آخرت کندم
از چپ آقایان: بهرامیان، طباطبایی یزدی، موسوی بروجردی، سلیمانی بروجردی، ربانی، رهنورد، رجبیان، خالقی، تمدن، معینی
به خاک پای عزیزان که از محبّت یار
دل از محبّت دنیا و آخرت کندم
از چپ آقایان: بهرامیان، طباطبایی یزدی، موسوی بروجردی، سلیمانی بروجردی، ربانی، رهنورد، رجبیان، خالقی، تمدن، معینی
شیخ طوسی در «مصباح المتهجد» نقل کرده است که امام سجاد علیه السلام در هر روز ماه شعبان هنگام زوال و نیز در شب نیمه شعبان این صلوات را می‌خوانده است. در منابع دیگر چون «اقبال الاعمال» و «جمال الاسبوع» آن را از شیخ طوسی نقل کرده‌اند.
www.tgoop.com/almajlesilib
www.tgoop.com/almajlesilib