@shafiei_kadkani

ـــــــــــــــــــــــ
یلدا
روزِ اورمَزد از ماه دی
دربارهٔ شبِ یلدا
دکتر ژاله آموزگار
معلمِ زبان و فرهنگِ ایران باستان

مجلهٔ بخارا، شمارهٔ ۱۲۸، آذر–دی ۱۳۹۷
#یلدا
#شب_چله

.
☀️#رپیثوین، ایزد گرمای نیمروز و بدرقه‌ی او در شب یلدا 🌑
.
رَبیهوین، رپیثوین و یا رپیتون در اساطیر ایرانی، به معنای «نیمروز» و «زمانی مقدس» است. ایزد گرمای نیمروز یا همان «رپیثوین», فرمانروای ماه‌های تابستان و بیان‌گر کیفیتی از زمان بود که آن را وضعیت آرمانی می‌نامیدند. در اساطیر ایران، آفرینش را به «نیمروز» نسبت می‌دادند. پیش از ظهور و ورود «شر» در جهان، خورشید در بالای جهان و در جایگاه رپیثوین قرار داشت. با هجوم دیو زمستان به زمین، این ایزد مقدس در «شب یلدا» به زیرزمین پناه برد تا از آنجا آب‌ها را گرم و درختان و گیاهان را زنده نگاه دارد. در ایران باستان، مردم شروع «چله بزرگ» را به سفر زمستانی رپیثوین ربط می‌دادند و برای تقدیس این ایزد باستانی در شب یلدا، دور هم جمع می‌شدند تا او را برای رفتن به اعماق زمین، بدرقه کنند. سه ماه بعد در اول فروردین به یمن بازگشت ایزد رپیثوین به روی زمین، با جشن نوروز به استقبال او می‌رفتند و نوزایی طبیعت را بسیار گرامی می‌داشتند.
در باور زردشتیان، اهورامزدا آفرینش را در هنگامی از روز که جایگاه رپیثوین بود، پدید آورد و فرجام و رستاخیز آن را نیز در همان زمان قرار داد؛ بنابراین‌ «گاه رپیثوین» زمانی آرمانی بود و بازگشتش در بهار نیز بازتابی از پیروزی نهایی خیر و آفرینش نیک قلمداد می‌شد.
در دیدگاه پرستندگان خورشید، از شب اول زمستان، نقطه انقلاب شتوی، خورشید بار دیگر جوانی و زندگی از سر می‌گیرد و نیرومندتر می‌شود، بنابراین شب یلدا از گرامی‌ترین شب‌ها نزد ایرانیان باستان بود. آنها زایش ایزد مهر را نیز به شب یلدا نسبت می‌دادند و معتقد بودند که شادی، یادآور انگیزه آفرینش است و اهورامزدا شادی را آفرید تا مردمان بتوانند آمیختگی نیکی‌وبدی زندگی را تاب آورند. برای تبرک ماه دهم سال، (ماه دی) که معنی آفریدن می‌دهد، آن را مزین به‌لقب اهورامزدا نموده و سعی می‌کردند با قداست نام آفریدگار از آفات سرمای زمستان جلوگیری کند.
یلدا با اسطوره‌های آفرینش ایرانی، پیوندی ازلی دارد. حتی اگر بخش‌هایی از آن در پس غبار زمان فراموش شده باشد، همچنان یادآور حفظ زایایی زمین و بازگشت خرمی به طبیعت است.

ما نیز به رسم نیاکان‌مان، یلدا را گرامی‌ داشته و با نور هزاران سال قدمت ایران زمین به پیشواز فرداهای روشن می‌رویم.

همه کار و کردارتان داد باد. یلدا مبارک⚘️
     
____

منبع: کتاب تاریخ اساطیری ایران نوشته استاد ژاله آموزگار
___

🆔: @ikiuadabiat

بر سرِ آنم که گر ز دست برآید
دست به‌کاری زنم که غصّه سرآید

خلوتِ دل نیست جایِ صحبتِ اَضداد
دیو چو بیرون رود فرشته درآید

صحبت حُکّام ظلمتِ شبِ یلداست
نور ز خورشید جوی بو که برآید

بر درِ اربابِ بی‌مروّتِ دنیا
چند نشینی که خواجه کی به درآید

تَرکِ گدایی مکن که گنج بیابی
از نظرِ رهرُوی که در گذر آید

صالح و طالِح مَتاعِ خویش نمودند
تا که قبول افتد و که در نظر آید

بلبلِ عاشق تو عمر خواه که آخِر
باغ شود سبز و شاخِ گُل به بر‌آید

غفلتِ #حافظ در این سراچه عجب نیست
هر که به میخانه رفت بی‌خبر آید

📌 #انجمن_علمی_زبان_و_ادبیات_فارسی فرارسیدن #شب_یلدا را به تمامی ایرانیان و دلبستگان فرهنگ ایرانی شادباش می‌گوید.


🆔: @ikiuadabiat