🌼 هم آوایی و همراهی باشندگان دست در دست یکدیگر در جشن بهنمگان ۱۴۰۳ در کاشان همراه با ترانه ایران استاد نوری در گرداگرد خوان بهنمنگان.
@jashnha2

‍ ✅ جشن سده (۱۰ بهمن‌ماه) ، جشن پیدایش آتش در فرهنگ ایران و  از جشن‌های پیشواز نوروز  شاد و فرخنده باد.

🔥 جشن سده
🌿 سروده: شاهین سپنتا

سپاس و ستایش ز مزدای پاک
که آتش ز نورش شده تابناک

چنین رفته از پیشدادان سخن
که  هوشنگ آن پادشاه کهن

چو سد روز از آغاز آبان گذشت
ز کوهی به یاری یاران گذشت

چو ناگه بر آن کوه ماری خزید
بر آن شد به سنگش کند ناپدید

بزد سنگ، اما بشد آن سیه
گریزان و پنهان شد از هر نگه

چو سنگش سر سنگ دیگر رسید
به ناگه ز آن آتشی برجهید

چو نور از دل سنگ آمد برون
شگفت آمد از سنگ خارا فزون

ز این داستان ایزدان پاس داشت
ز شادی آن آتشی برفراشت

به گردش نشستند شاه و سپاه
گشاده رُخ و شادمان تا پگاه

چو آهن به گرمای آتش نواخت
ز آهن بسی نیک‌افزار ساخت

فزون شد به دستور او کشت و کار
به خیش‌آهن و تیشه در کشت‌زار

ز آن نامور، کشور آباد گشت
زمین سبز و گیتی پر از داد گشت

« ز هوشنگ ماند این سده یادگار»
که بادا به گیتی رهش پایدار

سده را چنین نیک بنیان نهاد
روانش خوش و خرم و شاد باد.

@SHAHINSEPANTA

🔥 نگاهی به دیدگاه مهرداد بهار درباره ریشه‌شناسی واژه سَده:

✍️ شاهین سپنتا

به باور مهرداد بهار، واژه سده از ریشه sand به معنی «به نظر رسیدن» مشتق شده است (جُستاری چند در فرهنگ ایران، ص۲۲۷)

۱- آنچه که بهار آن را سده فرض کرده در اصل «سَنده» sanda ماده مضارع از ریشه «سَند» sand است که در فارسی امروز نیز به همان صورت در واژه‌هایی همچون «پسنده» یا «پسند» از مصدر پسندیدن حاضر است:
(پسنده: پَ+سنده/pati+sanda)
(نگا: فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، محمد حسن‌دوست، ج۲، ص ۶۹۸و۶۹۹.)

بنابراین، دیدگاه بهار درباره ریشه‌شناسی سده نمی‌تواند درست باشد، چون سند یا سنده به سدک و سپس سذق دگرگون نمی‌شود.

۲- سَتَ در اوستایی sata، سَت یا سَد یا سَده در پهلوی(نگا: زادسپرم)، و سَد یا صَد در فارسی امروز = ۱۰۰ هستند.
(نگا: فرهنگ ریشه‌شناسی فارسی، جلال خالقی‌مطلق، ص۲۷۸ و  فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی ج۳ص۱۹۴۹/فرهنگ واژه‌های اوستا، احسان بهرامی، ص۱۴۰۵)

عدد یا شماره صد، در برخی دیگر از واژه‌های فارسی امروز نیز با «س» به کار می‌رود: سنار (سد دینار)، دویست(دو سد).

براین پایه، سَت/سَد + ه یا ک نسبت= سَده یا سَتَک یا سَدَک، اسم مرکب منسوب به شماره سد (صد) است که به صورت سَذق معرب شده است.

پس، به نظر می‌رسد که صورت دیگر این واژه «ستک» یا «سدک» بوده است که به «سدق» تغییر‌ یافته است.

۳- متن‌های عربی همچون آثارالباقیه را ایرانیان فارسی‌زبانی چون بیرونی نوشته‌اند که بر هر دو زبان فارسی و عربی تسلط داشته‌اند، و با آگاهی از معنای واژه سده (دوره ۱۰۰ روزه) همه جا سده را به صورت سدق معرب کرده‌اند.

اگرچه در متون عربی و فارسی قدیم، سده را به صورت سدق یا صدق معرب کرده‌اند، (سده: دهخدا، نقل از آنندراج و غیاث) اما واژه «سده» نیز تا امروز همچنان متداول است.

نمونه مشابه دیگر، هفته است که در برخی متون، معرب آن را هفتق آورده‌اند.(منتهی الارب فی لغه العرب)

۴- سده نام یکی از جشن‌های ایرانی است و این نام‌گذاری از یک الگوی کهن پیروی می‌کند. این الگو در نام چهار جشن ایرانی به کار رفته است:
* چله (چهله) تابستان. یک دوره چهل روزه از یکم تیرماه تا دهم امردادماه.
* چله (چهله) زمستان. یک دوره چهل روزه از یکم دی‌ماه تا دهم بهمن‌ماه.
* نَوَده (نود روز) یک دوره ۹۰ روزه از یکم دی‌ماه تا آخر اسفندماه.
*‌ سَده یک دوره ۱۰۰روزه از دهم بهمن‌ماه تا نیمه اردیبهشت‌ماه که زمان برداشت غله است.

۵. آنچه بین همه جشن‌های بالا مشترک است، این که نام همگی از شماره‌های ۴۰، ۹۰ و ۱۰۰ برگرفته شده است و همگی در آغاز یک دوره ۴۰ روزه، ۹۰ روزه یا ۱۰۰ روزه برگزار می‌شوند.

در زبان فارسی امروز نیز اگرچه عدد ۱۰۰ را با ص می‌نویسند اما یک دوره صدساله یا قرن را «سده» گویند.
در سده‌شماری نیز سَده یا قَرن یکای زمان و برابر است با ۱۰۰سال و ۱۰دهه و یک‌دهم هزاره.
سال یکم هر سده آغاز آن سده است و آغاز سده‌شماری با یک آغاز می‌شود.

۶- بجز برداشت بهار از داستان آتش در اسطوره هوشنگ، دلایل دیگری بر بنیان اسطوره، تاریخ یا واژه‌شناسی، ارتباط بین نام جشن سده و واژه sand به معنی «به نظر رسیدن» را نمایان نمی‌سازد./ پایان

@shahinsepanta

برگزاری جشن سده توسط سلطان مسعود در جوار سرخس در سال ۴۲۶.ق

خوانش استاد مهدی سیدی با لهجه تاجیکی

فرارسیدن جشن سده فرخنده باد
آتش راستی فروزان
@irtaj