یکصد و نود و هفتمین نشست مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب
1 آبان ماه به مناسبت بزرگداشت ابوالفضل بیهقی

سخنرانان (به ترتیب الفبا):
سلمان ساکت، دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی سیدی فرخد، پژوهشگر جغرافیای تاریخی
محمدحسین کرمی، استاد دانشگاه شیراز
علی‌اشرف صادقی، عضو پیوسته‌ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
سیف‌الله ملاجان، استاد دانشگاه ملّی تاجیکستان
محمدجعفر یاحقی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد

پنجشنبه 1 آبان 1404؛ ساعت 16

به صورت پخش فیلم در سایت و پلتفرم‌های مؤسسه
سایت اطلاع‌رسانی: mirasmaktoob.com
سایت فروش: mirasmaktoob.net
یوتیوب: miras.maktoob
ایتا، بله: miras_maktoob
تلگرام، اینستاگرام، آپارات: mirasmaktoob

به مناسبت 1 آبان
روز بزرگداشت ابوالفضل بیهقی

سخنان جناب آقای دکتر سلمان ساکت
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب – پنج‌شنبه 1 آبان 1404

mirasmaktoob@
.

به مناسبت 1 آبان
روز بزرگداشت ابوالفضل بیهقی

سخنان جناب آقای دکتر مهدی سیدی فرخد
پژوهشگر جغرافیای تاریخی

مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب – پنج‌شنبه 1 آبان 1404

mirasmaktoob@
.

به مناسبت 1 آبان
روز بزرگداشت ابوالفضل بیهقی

سخنان جناب آقای دکتر محمدحسین کرمی
استاد دانشگاه یزد

مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب – پنج‌شنبه 1 آبان 1404

mirasmaktoob@
.

به مناسبت 1 آبان
روز بزرگداشت ابوالفضل بیهقی

سخنان جناب آقای دکتر علی‌اشرف صادقی
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی

مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب – پنج‌شنبه 1 آبان 1404

mirasmaktoob@
.

به مناسبت 1 آبان
روز بزرگداشت ابوالفضل بیهقی

سخنان جناب آقای دکتر سیف‌الله ملاجان
استاد دانشگاه ملی تاجیکستان

مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب – پنج‌شنبه 1 آبان 1404

mirasmaktoob@
.

به مناسبت 1 آبان
روز بزرگداشت ابوالفضل بیهقی

سخنان جناب آقای دکتر محمدجعفر یاحقی
استاد دانشگاه فردوسی مشهد

مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب – پنج‌شنبه 1 آبان 1404

mirasmaktoob@
.

ویدئوهای نشست بزرگداشت ابوالفضل بیهقی در آپارات

https://www.aparat.com/playlist/22486269/

چکیده مقالات همایش ملّی آذربایجان، دیپلماسی و تمامیّت ارضی ایران
بزرگداشت میرزا محبعلی‌خان ناظم‌الملک مرندی یکانلو

7 آبان 1404: دانشگاه تبریز

8 آبان 1404: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند

@mirasmaktoob
.

چکیده مقالات همایش ملّی آذربایجان، دیپلماسی و تمامیّت ارضی ایران
بزرگداشت میرزا محبعلی‌خان ناظم‌الملک مرندی یکانلو

7 آبان 1404: دانشگاه تبریز

8 آبان 1404: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند

@mirasmaktoob
.

پیوست ۳ : معضل پرداخت مقرّری میرزا محبّعلی‌خان ناظم‌الملک

یکی از چالش‌های مأموریّت محبّعلی‌خان که به‌صورت گسترده در اسناد کتاب حاضر انعکاس یافته، عدم پرداخت به‌موقع مقرّری ایّام مأموریّت محبّعلی‌خان در اسلامبول است. این موضوع در برخی از نامه‌های او و معین‌الملک به‌صورت مستقل و در برخی دیگر از نامه‌ها و تلگراف‌ها به‌صورت غیرمستقیم طرح شده است. تأخیر و تعلل مکرّر در پرداخت مقرّری و گاه نپرداختن مواجب سفیر و مأمور اعزامی موجب شده هر یک از این دو، در نوشته‌های خود بارها به وزیر خارجه و دیگر مسؤلان عالی وزارت امور خارجه اظهار گله و شکایت کرده و حتی تهدید به استعفا کنند.
در بیشتر اسناد حاضر معضل پرداخت مقرّری سفیر و مأمور اعزامی وزارت امور خارجه به نوعی انعکاس یافته است. باید پرسید چرا چنین معضلی در اثنای مأموریت بسیار مهمی بروز کرده و تدوام یافته است؟ چرا در دستگاه وزارت امور خارجه اراده‌ای برای پایان دادن به معضل فوق وجود نداشته است به‌گونه‌ای که اعتراض محبّعلی‌خان در طول دوران مأموریت شش‌ساله و حتی تا چند سال بعد از بازگشت از مأموریت همچنان ادامه داشته است؟ در جدول‌های ذیل فقراتی از نوشته‌های محبّعلی‌خان و معین‌الملک که ناظر به نپرداختن مقرری است، از اسناد حاضر استخراج شده تا جنبه‌های مختلف معضل فوق به خوبی نشان داده شود. شیوه و لحن طرح موضوع در هر نامه متفاوت است. محبّعلی‌خان به صد زبان مطالبهٔ مقرری معوقه را کرده، حتی از شرایط وخیم و استیصال و پریشانی خود سخن به میان آورده، اما تغییر چندانی در روال و رویهٔ وزارت امور خارجه در پرداخت مواجب او نکرده است. آیا دستگاه وزارت خارجه که مأموری برای مأموریت بسیار مهمِ دفاع از حدود و تمامیّت ارضی ایران به اسلامبول اعزام کرده بود، اصولاً از حیث مالی ناتوان بود و یا اینکه سازوکار مالی و مشکلات دستگاه اداری مانع از حل و فصل معضل بی‌پایان پرداخت مقرری بوده است؟
نکته عجیب اینکه مخاطب بیشتر نامه‌های مأمور و سفیر ایران در اسلامبول، وزیر امور خارجهٔ وقت مشیرالدوله، است. یعنی کسی که خود در سال‌های سفارت در اسلامبول (۱۲۸۷ - ۱۲۷۵ ق.)، شخصاً درگیر معضل پرداخت مقرّری بود، و هم از وضعیت وخیم سفرا و مأمورانی اعزامی ایران به کشورهای دیگر آگاهی داشت. در نامه‌های دوران سفارت او به وزارت امور خارجه بارها به این موضوع برمی‌خوریم. محض نمونه در نامهٔ ۲۵ رمضان ۱۲۸۴ به تفصیل از نرسیدن مقرری و عواقب آن شکایت می‌کند. در نامهٔ ۲۴ رجب ۱۲۸۲ می‌نویسد:
«چرا باید اولیای دولت ایران از برای ایصال [مقرّری] در سال پنجاه یا شصت هزار تومان به سفرا و مأمورین خارجهٔ خود عجز به هم رسانیده و ده ماه از سال گذشته تنخواه آنها را نرسانیده باشد... از روی کمال صداقت و بندگی و دولتخواهی عرض می‌نمایم که احضار این قبیل مأمورین بر بقای آنها به مراتب ارجح است... در باب سفارتخانه‌های پاریس و لندن روزی نیست که به وزارت امور خارجه عرضحال نداده و شکایت نکنند و از آنجا به سفارت [اسلامبول] ابلاغ ننمایند... بیچاره میرزا سلیمان علاوه بر مصارفهٔ لازمهٔ سفارت، اخراجات شاگردان نیز در ذمّهٔ اوست و در سر هر ماه باید تنخواه به مكتب‌خانه‌ها بدهد و عبارت اینکه از ایران پول نرسیده است به زبان نمی‌تواند آورد. از روی انصاف عرض می‌نمایم که وزارت امور خارجه باید ممنون مأمورین خود باشد، زیرا به هر قسم است با این همه تعویقات در امور آنها باز خود راه می‌برند. اگر ده یک این معاملات دربارهٔ مأمورین دول اروپا واقع شده بود بدون اجازه دولت، سفارت را انداخته مأموریت را ترک نموده و معاودت می‌کردند...» (میرزا محبّعلی‌خان، 1404: 501/470)

مأخذ: میرزا محبّعلی‌خان ناظم‌الملک مرندی یکانلو. 1404. روزنامهٔ مأموریّت اسلامبول (اسناد، مکاتبات و صورت مجالس کمیسیون دوم تحدید حدود ایران و عثمانی) ۱۲۹۶-۱۲۹۱ هجری قمری. تصحیح و تحقیق نصرالله صالحی. تهران: مؤسسهٔ پژوهشی میراث مکتوب.

@mirasmaktoob
.

وصول کردن مواجب در ایران چه خون دل خوردن‌ها دارد! – 1322 ه.ق.

از سیصد تومان مواجب شیراز دیروز صد تومان آقا گرفته بودند. به این معنی که مشیرالدوله به ارباب جمشید نوشته بود این پول را تنزیل کرده بدهید و تنزیل آن را پای من حساب کنید. ارباب جمشید از روی عوامی گفته بود نوشتن علاءالدوله هم لازم است. لهذا آقا صد تومان بیشتر نگرفتند تا با میرزا حسین‌خان پسر مشیرالدوله گفتگو شود که از علاءالدوله نوشته بگیرند.
مواجب وصول کردن در ایران چه خون دل خوردن‌ها دارد، چه مذلت‌ها. خدا کند مسئلهٔ صندوق ولایت که سپردهٔ به مسیو نس باید شود امسال سربگیرد و از این کثافت‌کاری‌ها فارغ شویم. (فروغی، 1390: 180)

مأخذ: فروغی، محمدعلی. 1390. یادداشتهای روزانه از محمدعلی فروغی. به‌کوشش ایرج افشار. تهران: علم.

@mirasmaktoob
.

وصول کردن جیره در ایران چه خون دل خوردن‌ها دارد! – 1299 ه.ق.

دیگر آنکه توپچیان خرقانی ساخلو فارس بجهت جیرهٔ خود که نرسیده بود اجماع کرده در میدان توپخانه بنای داد و فریاد و هرزگی را گذارده بودند. حکومت فوراً یاور آنها را می‌خواهد، برات جیره را بلاتأمل تحویل یاور می‌کند و بعد ده نفر از آنها را که منشأ اینکار بودند گرفته حبس کردند. (بی‌نا، 1383: 174)

مأخذ: بی‌نا. 1383. وقایع اتفاقیه: مجموعه گزارشهای خفیه‌نویسان انگلیس در ولایت جنوبی ایران از سال 1291 تا 1322 قمری. به کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی. تهران: آسیم.

@mirasmaktoob
.

همایش ملّی «آذربایجان، دیپلماسی و تمامیّت ارضی ایران» برگزار می‌شود

همایش ملّی «آذربایجان، دیپلماسی و تمامیّت ارضی ایران» در بزرگداشت میرزا محبعلی‌خان ناظم‌الملک مرندی یکانلو، روزهای 7 و 8 آبان‌ماه 1404 در تبریز و مرند برگزار می‌شود.

https://mirasmaktoob.com/همایش-ملّی-آذربایجان،-دیپلماسی-و-تما-2/

مصنّف ناشناختهٔ کتاب «حدود‌العالم من المشرق الی المغرب»، در قرن چهارم هجری به سال ۳۷۲ در توصیف خراسان و بزرگ‌ترین شهر آن ناحیه در آن روزگار یعنی نیشابور (ص۸۸-۸۹)، می‌نویسد:

«سخن اندر ناحیت خراسان و شهرهای وی»

ناحیت مشرق وی هندوستان است و جنوب وی بعضی از حدود خراسان است و بعضی بیابان کرگس‌کوه و مغرب وی نواحی گرگان است و حدود غور و شمال وی رود جیحون است.
و این ناحیتی است بزرگ با خواستهٔ بسیار و نعمتی فراح. و نزدیک میانهٔ آبادانی جهان است و اندر وی معدن‌های زر است و سیم و گوهرهایی کی از کوه خیزد.
و ازین ناحیت اسب خیزد و مردمان جنگی. و دَرِ ترکستان است. و ازو جامهٔ بسیار خیزد و زر و سیم و پیروزه و داروها. و این ناحیتی است با هوای درست و مردمان با ترکیب قوی و تن‌درست.
و پادشای خراسان اندر قدیم جدا بودی و پادشای ماوراءالنهر جدا و اکنون هر دو یکی است. و میر خراسان به بخارا نشیند و از آل سامان است و از فرزندان بهرام چوبین‌اند و ایشان را ملک مشرق خوانند و اندر همهٔ خراسان عمّال او باشند. و اندر حدهای خراسان پادشاهانند و ایشان را ملوک اطراف خوانند.
نیشابور بزرگ‌ترین شهری است اندر خراسان و بسیار خواسته‌تر به یک فرسنگ اندر یک فرسنگ است و بسیار مردم است و جای بازرگانان است و مستقر سپاه‌سالاران است و او را قُهَنْدِز است و ربض است و شهرستان است و بیش‌تر آب این شهر از چشمه‌هاست کی اندر زمین بیاورده‌اند. و از وی جامه‌های گوناگون خیزد پشم و پنبه.

گزینش از محمدرضا ابویی مهریزی

@mirasmaktoob
.

نواحی خراسان الی ماوراءالنّهر در قدیم ایام مردمان جنگی و متهوّر بسیار داشت.
چنانچه از تواریخ معلوم می‌گردد كه چه بسیار سلاطین ایران از این قطعه خاک حركت نموده و عالمگیری نمودند. امّا آن زمان استعمال تریاک نبود.
و برعكس، حال به‌واسطهٔ استعمال تریاک، چنان فتوّت و مروّت و همّت و حمیت و غیرت و آدمیت از میان ایشان رفته كه حفظ ناموس خود را نمی‌توانند بنمایند. (طهرانی، 1381: 65)

مأخذ: ‏ طهرانی، مصطفی. 1381. سفرنامه گوهر مقصود. به‌ كوشش زهرا میرخانی. تهران: مركز پژوهشی میراث مكتوب.

@mirasmaktoob
.

خِتام مِسْک نشست‌های دیدار

https://www.instagram.com/reel/DQKmpPVDL_W/?igsh=OGppcHhzbmk5dTc4

خِتام مِسْک نشست‌های دیدار

قریب ۱۵ سال است که چهارشنبه‌های آخرماه چشممان به جمال مفاخر فرهنگی و هنری معاصر کشور روشن می‌شود.‌ مکان، تنگ است و مشتاقان همدل و همرنگ بسیار. بهشت کوچکی که هرماه یاران حبیب کنار هم می‌نشینند و دیدار تازه می‌کنند. به قول سعدی: یارا! بهشت صحبت یاران همدم است. حُسن خِتام این نشست‌ها، اجرای موسیقی است که لطف اهل هنر همواره شامل جمع فرهیختگان حاضر می‌شود.‌ در این سالها چه شاعران بزرگی چون موسوی گرمارودی و فرزانه خجندی و... شعر خوانده‌اند و چه نغمه‌سرایانی که با نوای دلنشین خود، حال جمع را خوش کرده‌اند. استادان: علی‌اصغر شاهزیدی، علی جهاندار، صدیق تعریف، حمیدرضا نوربخش، حسام‌الدین سراج، غلام‌رضا رضایی، هاشم احمدوند، حسین علی‌شاپور، مجتبی عسگری، اشکان کمان‌گری، مجید ناظم‌پور(نوازندۀ عود)، کامران همت‌پور و نوید واحدی که جوان‌ترین است و آیندۀ درخشانی دارد و دعاگویش هستم، و هنرمندان دیگری که اسمشان را اکنون در یاد ندارم.
این سلسله نشست‌ها، اکنون به سنت حسنه و رویدادی فرخنده در منظر اهل نظر جلوه‌گر است. استادی تعریف می‌کرد روزی در جلسه‌ای خدمت رئیس جمهور کشوری دوست بودم و ایشان اشاره کرد که از شعرخوانی شما در جمع فرخندۀ مفاخر در میراث مکتوب اطلاع یافتم و شعرخوانی شما را دیدم.‌ دیر نیست که جهانی شود این اتفاق وفاق‌انگیز.
ما در این رویداد همدلانه، به معرفی فعالیت‌های مؤسسه می‌پردازیم، جلسه‌ای که اهل فرهنگ و هنر کنار هم می‌نشینند و حرف دل هم را می‌شنوند و گاه پس از سی‌چهل سال همدیگر را می‌یابند، و چه خاطر‌انگیز است! یادشان گرامی‌باد روزی که شادروان محمدرضا باطنی با زنده‌یاد مصطفی ذاکری پس از چهل‌سال بهم رسیدند و‌ تجدید خاطره کردند و بسیاری دیگر. و یا آن استادی که مشکل درمان داشت و تمام هزینه‌های درمانش را یکی از حاضران پذیرفت بی‌آنکه کسی اسمش را بداند. یا کسانی که داوطلبانه هزینۀ آبگوشت را می‌پردازند، بی‌آنکه بخواهند نامشان ذکر شود. چقدر این نشست‌ها همدلانه است و فرحبخش. همین چهارشنبه استاد مهدی محقق با گام‌های کوتاه دست در دست بزرگ‌بانوی کتابداری ایران نوش‌آفرین انصاری تشریف آوردند و وقتی استاد بزرگ فرهنگ ایران دکتر فتح‌الله مجتبایی که نزدیک صدسال هر دو این بزرگوار از عمر پربارشان می‌گذرد، به این بی‌مقدار فرمود که برای زیارت شما آمدم، اشک در چشمانم حلقه زند و گفتم: من که باشم که برآن خاطر عاطر گذرم لطف‌ها می‌کنی ای خاک درت تاج سرم
این‌ مفاخر بزرگ عصر ما، چلچراغ فرهنگ ایران هستند که چشم جان ما به حضورشان روشن است. سایه‌شان بردوام باد.

https://www.instagram.com/reel/DQKmpPVDL_W/?igsh=OGppcHhzbmk5dTc4