▫️یادداشت نهم


🔻بازدید از درخت دوستی و صلح

▫️دومین جراحی چشم «علی جمشیدیان»، محیط بانی که براثر شلیک شکارچیان غیرقانونی آسیب دیده هفته گذشته انجام شد. او برای درمان از اصفهان به بیمارستانی در تهران منتقل شده است. به اتفاق دکتر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس جمهوری که فوق تخصص چشم هستند، از او عیادت کردیم. معاون اجرایی رئیس جمهوری به این محیط‌بان جوان اطمینان داد که دولت برای تکمیل روند درمان او از هیچ کوششی دریغ نخواهد کرد.

▫️جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام با موضوع سیاست‌های توسعه دریامحور یکی از مهمترین جلساتی بود که روزهای اخیر در آن شرکت کردم. اردیبهشت‌ماه امسال برنامه جامع تحقق سیاست‌های کلی دریامحور ابلاغی مقام معظم رهبری به تصویب دولت سیزدهم رسید. در جلسه بر رعایت الزامات توسعه پایدار دریامحور تاکید کردم. اینکه خطاهای گذشته را در توسعه نامتوازن مناطق ساحلی تکرار نکنیم. پیوست‌های محیطزیستی و اجتماعی باید با نگاه محیط زیستی و واقع‌گرایانه تدوین شود.

▫️هفته گذشته روز جهانی مبارزه با «تغییر اقلیم» را پشت سر گذاشتیم. کشور ما از یک طرف تحت تاثیر عوامل اقلیمی است و از طرف دیگر جزو ۱۰ کشور منتشر‌کننده گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شود. بیش از ۸۶ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای کشور از بخش انرژی است و بیشترین سهم از انتشار گاز دی اکسید کربن را بخش نیروگاهی با ۳۲ درصد به خود اختصاص داده است.

▫️نبود قانون جامع در حوزه تغییر اقلیم و به تبع آن تدوین نشدن آیین‌نامه اجرایی جامع در این زمینه یکی از مشکلات نهادی کشور است. با تدوین این قوانین باید وظایف دستگاه‌های اجرایی و ابزار نظارتی سازمان حفاظت محیط زیست در مواجهه با پدیده تغییر اقلیم روشن شود.

▫️با درج بند ت ماده ۲۲ قانون برنامه توسعه هفتم، موضوع توسعه اقتصاد سبز، صنعت کم کربن و تقویت سازگاری و کاهش آسیب‌های ناشی از تغییر اقلیم، تدوین برنامه مدیریت تغییر اقلیم در دستور کار سازمان قراردارد.

▫️سه‌شنبه گذشته در جلسه‌ای که با حضور دستگاه‌های ذیربط و بخش خصوصی با هدف هماهنگی برای حضور در کاپ ۲۹ در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد، درباره ضرورت تشکیل کمیته دائمی این موضوع مهم و نیز نحوه حضور در کاپ پیش رو مذاکرات خوبی انجام شد.

▫️روز چهارشنبه با سفیر ژاپن آقای «تسوکادا تاماکی» جلسه بسیار خوبی داشتیم. در این جلسه درباره تجربیات پیشین همکاری‌های دو کشور در حوزه محیط زیست صحبت کردیم. آقای سفیر با اشاره به ظرفیت‌های محیط زیستی متنوع ژاپن برای تقویت همکاری‌های فی‌مابین اعلام آمادگی کرد.

▫️من علاقه‌مندی دولت چهاردهم را برای انتقال تجربیات دولت ژاپن در حوزه‌های فنی محیط زیست مطرح کردم و با اشاره به اشتراکات فرهنگی و اجتماعی بین مردم ایران و ژاپن، اشاره کردم که در موضوع همکاری‌های محیط زیستی نمی‌توان مقطعی اقدام کرد، بلکه لازم است که استمرار در فعالیت‌ها وجود داشته باشد تا به نتیجه مطلوب منجر شود.

▫️در پایان این دیدار از نهال زیتون کاشته شده توسط خانم «آکی آبه» همسر نخست وزیر فقید ژاپن و خانم «معصومه ابتکار» رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۱۳۹۵ در محوطه پردیسان بازدید کردیم. نهالی که هشت سال قبل با عنوان «درخت دوستی و صلح» میان ایران و ژاپن در پارک پردیسان کاشته شد و امروز به درختی زیبا و تناور بدل شده است.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت دهم

🔻محیط زیست و معیشت پایدار در تقابل با هم نیستند

▫️سال‌هاست روز ولادت ضامن آهو «علی ‌بن موسی الرضا (ع)» به‌عنوان «روز محیط‌بان» گرامی داشته می‌شود. سال گذشته با تلاش مدیران وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست، هشتم آبان‌ماه به‌عنوان روز ملی محیط‌بان در شورای فرهنگ عمومی کشور به ثبت رسید و در تقویم رسمی کشور ثبت شد. ازاین‌رو، ما ضمن آنکه مانند گذشته همچنان مقام محیط‌بانان عزیز را در روز میلاد بابرکت ضامن آهو ارج می‌نهیم، از فرصت ثبت روز ملی به این نام در تقویم رسمی نیز استقبال می‌کنیم.

▫️محیط‌بانان ما باوجود کاستی‌های فراوانی که در حوزه جبران خدمات و تجهیزات موردنیازشان وجود دارد، دلسوزانه از محیط‌زیست کشور حفاظت می‌کنند. تلاش می‌کنیم تا برنامه‌ریزی لازم را برای بهبود حداکثری وضعیت موجود انجام دهیم.

▫️در هفته‌ای که گذشت با سردار رادان فرمانده انتظامی کشور دیدار و گفت‌وگو کردم. جلسه بسیار خوبی بود. درباره مأموریت‌های سخت سازمان حفاظت محیط‌زیست صحبت کردم و همکاری پلیس را در پیشبرد مطلوب وظایف محوله بسیار پررنگ و مهم دانستم. سردار احمدرضا رادان بر حمایت هر چه بیشتر از مأموریت‌های سازمان به‌ویژه محیط‌بانان تاکید کرد. این حمایت قرار است از طریق فرماندهی انتظامی استان‌ها افزایش یابد.

▫️استفاده از فناوری‌های نوین نظارتی از جمله ریز پرنده‌ها و دوربین‌ها همراه با آموزش مناسب و در اختیار قرارگرفتن تجهیزات کاربردی برای محیط‌بانان یکی دیگر از موضوعات مورد تاکید سردار رادان بود. در این جلسه همچنین باتوجه‌به حضور سردار سید تیمور حسینی، رئیس پلیس راهنمایی‌ورانندگی فراجا، درباره هماهنگی اقدامات و نقش اثرگذار نیروی انتظامی برای کنترل و کاهش آلودگی هوا تبادل نظر صورت گرفت.

▫️انتشار نامه معاون طبیعی سازمان درباره لزوم بررسی‌ فعالیت‌های عمرانی در جزیره آشوراده که باهدف اجرای ضابطه‌مند آنها انجام شده، واکنش‌های انتقادی برخی از مسئولان استان گلستان را در پی داشت. به نظر من بسیاری از اظهارنظرها از سر دلسوزی اما با شتاب‌زدگی و بدون توجه به رسالت سازمان حفاظت محیط‌زیست مطرح شد.

▫️معاون طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست مطابق با وظایف قانونی‌ا‌ش عمل کرده است. سازمان حفاظت محیط‌زیست از گردشگری پایدار در مناطق تحت مدیریت خود استقبال می‌کند. با این حال قانون به ما حق عقب‌نشینی از ضوابط را نمی‌دهد. ارزیابی و نظارت بر هر اقدامی که در جزیره آشوراده انجام می‌شود از وظایف قانونی سازمان حفاظت محیط‌زیست است.

▫️موازین و ضوابط در مورد نحوه اجرای طرح‌های طبیعت‌گردی در مناطق تحت حفاظت روشن است و در مورد طرح طبیعت‌گردی در آشوراده هم پیش‌ازاین، دامنه کار مشخص و ابلاغ شده است. بنابراین اگر اقدامات انجام شده یا آنچه قرار است پس از این در جزیره انجام شود مطابق با موازین و مقررات و در چارچوب «طرح مدیریت منطقه» باشد؛ جای نگرانی برای هیچ‌کس وجود ندارد.

▫️سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان متولی محیط‌زیست کشور در کنار مردم ایستاده است و در مورد طرح گردشگری جزیره آشوراده هم بر احقاق حق جامعه محلی تمرکز دارد. بی‌تردید مانند همه مناطق حفاظت شده و تحت مدیریت سازمان، جامعه محلی از ذی‌نفعان اصلی و مهم است.

▫️سازمان حفاظت محیط‌زیست برای حفظ تنوع زیستی منطقه به همراهی جامعه محلی به‌عنوان یکی از ذی‌نفعان اصلی چشم دوخته است. توجه به منافع و معیشت پایدار ذی‌نفعان برای هر منطقه‌ای در هر گوشه از ایران که تحت مدیریت سازمان باشد؛ یک اصل است. اجتماعی شدن حفاظت از محیط‌زیست بدون مردم ممکن نیست.


@payeshemohitzist

▫️یادداشت یازدهم

🔻چند واقعیت درباره آلودگی هوا

▫️یکشنبه هفته گذشته گزارشی درباره شروع مصرف مازوت در نیروگاه شازند در جلسه هیئت دولت ارایه کردم. من و همکارانم در سازمان حفاظت محیط زیست می‌کوشیم بدون پرده‌پوشی یادآوری کنیم که حل مسئله آلودگی هوا در کوتاه‌مدت ممکن نیست اما می‌توان به‌طور موقت از روش‌هایی استفاده کرد که سلامت مردم به خطر نیفتد.

▫️بدون آنکه بخواهم برای خوشامد رییس جمهوری سخنی بگویم؛ باید اذعان کنم که تصور نمی‌کردم ایشان پس از شنیدن گزارش دستوری صادر کنند که اجرای آن با دشواری‌هایی برای دولت و مردم همراه است.

▫️ناترازی تولید و مصرف گاز موجب شده که برخی نیروگاه‌های حرارتی در فصل پاییز و زمستان از سوخت مایع استفاده کنند. با توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه کشور، دولت مجبور است که ساعاتی در شبانه‌روز خاموشی برنامه‌ریزی شده در کشور اعمال کند. درک این واقعیت و همراهی مردم می‌تواند دولت را برای اتخاذ تصمیم‌های سخت اما واقع‌بینانه مصمم سازد.

▫️صدور دستور توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه «شازند»، «کرج» و «اصفهان» با استقبال افکار عمومی روبه‌رو شد و بسیاری پرسیدند که چرا این تصمیم برای نیروگاه‌های شهرهای دیگری چون اهواز گرفته نشده است؟ موضوع اصلا اولویت داشتن سلامت مردم برخی شهرها و بی‌اهمیت بودن برخی دیگر نیست. این تصمیم براساس میزان مصرف مازوت در این نیروگاه‌ها و نقش آنها در آلودگی هوا گرفته شده است. برای درک بهتر ابعاد این تصمیم باید قدری با سایر واقعیت‌های آلودگی هوای شهرها آشنا شویم.

▫️برای رسیدن به اولویت‌های اجرایی در موضوع آلودگی هوا، گام‌های پیوسته و متصل مانند پایش، تدوین «سیاهه انتشار»، مدلسازی، سناریوسازی و... مورد نیاز است. آخرین «سیاهه انتشار» (مجموعه‌ای از داده‌ها که انتشار آلایندگی تولیدی از منابع گوناگون را به تفکیک مکانی و زمانی نشان می‌دهد) در سال ۱۳۹۶ و برای هشت کلانشهر کشور تهیه شده است.

▫️در آن مطالعه به سناریوهای متعددی برای انتشار منابع آلاینده اشاره شده اما درباره رفع آنها اولویت‌بندی صورت نگرفته بود. برای مثال اگرچه اسقاط خودروهای فرسوده در کلانشهرهای تهران و اصفهان می‌تواند منجر به کاهش آلودگی هوا شود، اما قطعاً اثربخشی این موضوع در تهران که سهم منابع متحرک در انتشار ذرات معلق ۵۸ درصد است، بیشتر از اصفهان با سهم ۲۵ درصدی منابع متحرک در انتشار ذرات معلق خواهد بود.

▫️ درباره مصرف مازوت نیز به شکلی مشابه، اثرپذیری اراک با سهم ۹۸ درصدی منابع ساکن (۸۸ درصد مربوط به بخش تبدیل انرژی) در انتشار گوگرد دی‌اکسید و ثبت ۲۷ روز ناسالم با آلاینده شاخص گوگرد دی‌اکسید بیشتر از سایر کلانشهرهای کشور است.

▫️در نظر داریم راهکارهای کاهش آلودگی هوای هر کلانشهر را متناسب با سهم منابع انتشار آلاینده‌ها در آن کلانشهر تدوین و پیگیری کنیم. راهکارهای مربوط به منابع متحرک مانند اسقاط، نوسازی و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی را در تمام کلانشهرهای کشور ( از جمله در تهران و مشهد) پیگیری می‌کنیم. همچنین طرح‌های مربوط به منابع ثابت نیز در تمام مناطق آلوده کشور و با تمرکز بر کلانشهرهای اراک، اصفهان و کرج دنبال خواهند شد.

▫️این رویکرد به معنی نقش نداشتن «منابع ثابت» در آلودگی هوای کلانشهرهای تهران و مشهد یا نقش نداشتن «منابع متحرک» در آلودگی هوای کلانشهرهای اراک، کرج و اصفهان نیست. بلکه با توجه به توان کشور در اجرای سیاست‌های کاهش آلودگی هوا اولویت‌بندی صورت می‌پذیرد.

▫️همچنین توقف مصرف مازوت در سه نیروگاه به معنی مصرف آزادانه و بی‌قید و شرط مازوت در سایر نیروگاه‌ها نیست. بلکه همانطور که در مصوبه‌های کارگروه ملی نیز به صراحت بیان شده، سازمان حفاظت محیط زیست پیگیر اجرای وظایف سایر دستگاه‌ها در این زمینه است.

▫️برای مثال وزارت نفت مکلف به تامین سوخت مطابق با استاندارد ملی است که باید گزارش اقدامات و برنامه‌های آتی خود را تا دو هفته آینده به کارگروه ارائه کند. همچنین وزارت نیرو مطابق با ماده ۱۳ قانون هوای پاک مکلف به کنترل انتشار آلایندگی نیروگاه‌ها در حدود مجاز است که پیگیری این موضوع نیز به صورت جدی در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.

▫️تصمیم توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه کشور، یک گام ارزشمند برای کاهش مخاطرات آلودگی هوا در کشور است. اما مانع واقع‌بینی ما نخواهد شد. آلودگی هوا محصول عوامل متعدد و پیچیده است که برای کاهش این عوامل باید تن به تصمیم‌های سخت دهیم. این گام اول است.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت دوازدهم

🔻گزارشی از اجلاس کاپ ۲۹

شهادت بانوی آب و آیینه حضرت فاطمه زهرا(س) را تسلیت می‌گویم.

▫️این هفته در اجلاس کاپ ۲۹ که به عنوان یکی از مهمترین اجلاس‌های محیط زیستی جهان با موضوع تغییر اقلیم برگزار می‌شود؛ شرکت کردم. در افتتاحیه مراسم با استقبال دبیرکل سازمان ملل و رییس جمهوری آذربایجان وارد سالن اجلاس سران شدیم.

▫️در روز اول و در حاشیه اجلاس فرصتی دست داد با روسای جمهور عراق، ترکیه و نپال، رییس دولت امارات متحده عربی، ولیعهد کویت، نخست وزیر پاکستان، رییس اقلیم کردستان، رییس دولت بنگلادش و خانم شریف شهردار کوالالامپور و معاون سابق سازمان ملل صحبت کنم. همچنین با وزیر خارجه ترکیه، و وزرای محیط زیست و تغییر اقلیم آذربایجان و پاکستان هم ملاقات کردم.

▫️در روز دوم اولین سخنران مراسم بودم. با توجه به زمان محدود سه دقیقه تعیین شده، در سخنانم تلاش کردم به این واقعیت اشاره کنم که کشورها برای رشد اقتصادی نیاز به انرژی دارند که لازمه آن دسترسی به انرژی‌های تجدیدپذیر، پاک و هسته‌ای است. استفاده از این نوع انرژی‌ها نیازمند دو مولفه مهم فناوری و منابع مالی است و برای تحقق مقابله با تغییر اقلیم، کشورهای جنوب حتما باید حمایت شوند.

▫️به جنگ خونین رژیم اشغالگر صهیونیستی در غزه و لبنان و استانداردهای دوگانه‌ای که اگر برطرف نشود، باعث ایجاد مشکلات در روند تحقق اهداف کنوانسیون تغییر اقلیم خواهد شد؛ اشاره کردم. مطرح کردم که یکی از گام‌های مهم برای مقابله با تغییر اقلیم، لغو تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی علیه کشورها است و این تحریم‌ها، نه تنها مانع از تحقق توسعه پایدار می‌شوند، بلکه همکاری‌های بین‌المللی در زمینه محیط‌زیست را نیز تضعیف می‌کنند.

▫️در دو روز دیگر اجلاس هم جلسات بسیار خوبی را داشتیم. در روز دوم همچنین در جلسه مهمی با موضوع «تغییراقلیم و عوارض آن بر دریاها» درباره مشکلات محیط زیستی که دریای خزر با آن مواجه است؛ از جمله کاهش سطح تراز آب و تهدیدهای اکولوژیک آن و ضرورت همکاری کشورهای عضو کنوانسیون تهران صحبت کردم. وزرای محیط زیست آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان هم در این جلسه حضور داشتند و قرار شد برای کاپ ۷ مرتبط با کنوانسیون تهران (خزر) که سال آینده در تهران برگزار می‌شود؛ همکاری کنند.

▫️مایلم به ملاقاتم در ظهر روز سوم با آقای سایمون استیل دبیر کنوانسیون تغییر اقلیم اشاره کنم. ایشان بعد از توضیحات من درباره آثار تحریم‌ها بر دسترسی به حمایت‌های مالی، انتقال و توسعه فناوری‌های پاک و سایر موضوعات مرتبط، به من اطمینان دادند که تمام تلاش‌شان را خواهند کرد که در این زمینه کمک و پشتیبانی کنند. با خانم رتنو مرسودی، سفیر ویژه دبیرکل سازمان ملل در تغییرات آب و هوایی هم گفت‌و‌گوی خوبی داشتم. نشست‌های دو جانبه با وزرای محیط زیست قطر، عراق و چین و دبیرکل اکو نیز از دیگر برنامه ها بود. دیدار با هیات اعزامی اتاق بازرگانی ایران هم یکی دیگر از برنامه‌های این روز بود.

▫️ملاقات با آقای الهام علی‌یف یکی از دیدارهای مهم این سفر بود. در این ملاقات علاوه بر طرح موضوعات محیط زیستی همچون دریای خزر، آلودگی رود ارس و سایر محورهای محیط زیستی، ایشان به‌طور ویژه از من خواستند که پیام دوستی و مودت دولت آذربایجان را به رییس‌جمهوری کشورمان برسانم. در این دیدار من به همکاری و مساعدت جمهوری اسلامی ایران برای عبور بدون نوبت بیش از ۵۰۰ کانتینر حامل تجهیزات لجستیکی اجلاس از آستارا به باکو برای برگزاری اجلاس کاپ ۲۹ اشاره کردم که با قدردانی آقای علی‌یف همراه شد.

▫️رییس جمهور آذربایجان با اشاره به سفر اخیر آقای شاهین مصطفی‌اف معاون نخست وزیر و رییس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی به ایران بر تمایل به تقویت همکاری‌های مشترک به‌خصوص کریدور حمل و نقل شمال جنوب و کریدور انرژی شمال جنوب تاکید کردند.

▫️همکارانم هم در جلسات و پنل‌های تخصصی حضور فعالی داشتند. حضور خانم دکتر ترابی معاون سازمان در نشست انرژی و ارائه گزارش اقدامات انجام شده و برنامه‌ها و سیاستگذاری‌های پیش رو، شرکت ایشان در نشست امنیت غذایی و تغییر‌اقلیم و اقتصاد سبز و ملاقات با مدیر تغییر اقلیم، تنوع زیستی و محیط زیست فائو، جلسه با مسئول تیم تامین مالی اقلیم سبز و گفت‌وگو درباره تسهیل دریافت اعتبارات و ملاقات با مدیر جدید تامین مالی «اقتصاد سبز برای کشورهای آسیب پذیر از تغییر اقلیم» از مهمترین این مذاکره‌ها بود.

▫️ آقای دکتر خورسند رییس مرکز بین‌الملل سازمان حفاظت محیط زیست و تیم فعال ایشان، آقای دکتر آقایی از سفارت و نمایندگان وزارت امور خارجه به‌خصوص آقای دکتر درزی برای هماهنگی جلسات و پیگیری ها متقبل زحمات زیادی شدند.

▫️سفر سه روزه ما در باکو به پایان رسید اما در بازگشت به تهران عملی شدن نتایج این مذاکره‌ها را دنبال خواهیم کرد.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت سیزدهم

🔻رودرو با خبرنگاران و فعالان مدنی

▫️ارتباط با رسانه‌ها و تا جای ممکن پاسخگویی دقیق به پرسش‌های خبرنگاران یکی از سیاست‌های من و همکارانم در سازمان حفاظت محیط زیست است. برای تحقق این سیاست باید از روشهای مختلفی استفاده کرد. یکی از این روش‌ها برگزاری منظم نشست‌های خبری است.

▫️سه‌شنبه گذشته نخستین نشست خبری را برگزار کردیم. به اتفاق معاونان سازمان تلاش کردیم در مدت زمان تعیین شده به سئوالات اغلب خبرنگاران حوزه محیط زیست پاسخ دهیم.

▫️آلودگی هوا و مازوت‌سوزی، حقابه تالاب‌ها، وضعیت ستاد احیای دریاچه ارومیه و تالاب هامون، طرح طبیعت‌گردی آشوراده، اجلاس باکو و برنامه ملی مواجهه با پدیده تغییر اقلیم، ناترازی انرژی، ارزیابی آثار محیط زیستی پروژه‌ها و احکام محیط زیستی لایحه بودجه از مهمترین موضوعات مطرح شده بود.

▫️اغلب خبرنگاران با تجربه و حرفه‌ای در گزارش‌هایشان دقت لازم را در انتقال مطالب به خرج داده بودند اما اندکی از خبرنگاران هم بودند که در انتقال گفته‌های من و همکارانم دقت و امانت‌داری را فدای سرعت کرده بودند.

▫️مثلا درباره ابرچالش فرونشست زمین اشاره کردم که موضوعات بهره‌برداری از آب بر اساس قوانین بالادستی و از جمله برنامه هفتم بر عهده وزارت نیرو و جهاد کشاورزی است اما سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه مطالبه‌گر برای حقابه‌های محیط‌‌زیستی پیگیر این موضوع و پیامدهای سوء ناشی از برداشت بی‌رویه از آب های زیرزمینی است. با این وجود بعد از نشست در یکی از خبرها با این تیتر‌ روبه‌رو شدم: «رییس سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده این سازمان در قبال فرونشست وظیفه قانونی ندارد».

▫️اتفاقا همان روز آقای دکتر «علی بیت‌اللهی» به عنوان فردی که سال‌هاست در زمینه فرونشست کار و مطالعه می‌کند به عنوان مشاور سازمان منصوب و معرفی شد تا در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی اصولی برای تقویت جایگاه نظارتی سازمان ما را یاری کند.

▫️درباره نقش مازوت متوجه شدم که برخی از خبرنگارانی که حوزه تخصصی‌شان محیط زیست نیست با مفهوم «سیاهه انتشار» و عوامل دخیل در آلوده شدن هوا آشنایی کافی ندارند. شاید به همین دلیل هم برخی در انتشار خبرهایشان نقش مازوت در آلودگی هوا را ناچیز توصیف کرده بودند. در حالی که قبلا هم توضیح داده بودیم الگوی آلودگی در همه شهرها یکسان نیست.

▫️از پرسشگری و دقت نظر اغلب خبرنگاران لذت بردم. خبرنگاران آگاه، توانمند و پرسشگر ناظر عملکرد ما هستند و موجب می‌شوند شمار خطاهای ما کم شود.

▫️دومین نشست با تشکل‌های مردم نهاد محیط‌زیستی، را هم روز پنج‌شنبه در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار کردیم. حضور قابل‌توجه و مشتاقانه نمایندگان سمن‌های حاضر در جلسه بسیار امیدوار‌کننده بود.
«تقویت مشارکت مردمی» برای حفظ محیط‌زیست یکی دیگر از سیاست‌های محوری ماست. نکته‌ای که دکتر کیادلیری، معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان هم در این نشست بر آن تاکید کرد.

▫️ حمایت از طرح‌های ارائه شده تشکل‌ها با استفاده از ظرفیت صندوق ملی محیط زیست، استفاده از مشورت تشکل‌ها در اتخاذ تصمیمات مهم و فراهم کردن زمینه نظارت تشکل‌ها بر اقدامات با هدف تقویت شفافیت بخشی از روش های تقویت مشارکت مردم است که دنبال می‌کنیم.

▫️با هدف افزایش شفافیت و تحقق شاخص‌های عدالت در طرح‌های بزرگ توسعه‌ای، فراخوان نظرخواهی عمومی درباره پیش‌نویس آیین‌نامه ارزیابی اثرات محیط زیستی طرح‌ها را هم منتشر کرده‌ایم. امیدوارم با دریافت نظر کارشناسان، صاحبنظران، خبرنگاران، جامعه شناسان، فعالان جوامع محلی و... متن نهایی آیین‌نامه‌ با کیفیت لازم تدوین شود و قدری از تنگناها و مسائل این بخش مهم کاهش یابد.

▫️در روزهای گذشته درباره ارتقای حمایت و معاضدت قضایی در حوزه فعالیتی محیط‌بانان هم اقداماتی انجام دادیم. پیرو جلسه با رئیس دیوانعالی کشور و دادستان كشور و با پیگیری‌های دکتر شمس مدیرکل حقوقی و امور مجلس سازمان، خوشبختانه در راستای اعمال ماده ۴۷۷ قانون آيين دادرسی كيفری دستور رسیدگی مجدد به پرونده شهید «باشقره» در دیوانعالی کشور صادر شد. این شهید عزیز در سال ۱۳۹۷ در پارک ملی گلستان در درگیری با شکارچیان غیر‌مجاز جان خود را از دست داد. پرونده ایشان يكبار در ديوان عالى كشور مورد رسيدگى قرار گرفته بود.

▫️افزایش چتر حمایتی قضایی، موضوع ارتقای بیمه شامل اخذ وکیل، تودیع وثیقه و پرداخت دیه در صورت محکومیت و پرداخت هزینه‌های درمان در صورت مصدومیت توسط شکارچیان غیرمجاز و اصلاح قانون حمل سلاح به نفع محیط‌بانان از جانب دفتر حقوقی و امور مجلس سازمان با اولویت و سرعت در حال پیگیری است.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت چهاردهم

🔻لزوم همکاری برای نجات یوز ایرانی

▫️یکشنبه گذشته همزمان با آغاز سرشماری پاییزه حیات وحش در منطقه میاندشت، همیاران و محیط‌بانان موفق به مشاهده و ثبت فیلم از سه قلاده یوزپلنگ ایرانی شدند. انتشار این خبر گرچه با خوشحالی زیاد دوستداران محیط زیست همراه بود، اما نباید از یاد برد که بر اساس آخرین آمار معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، متاسفانه فقط هفت یوز بالغ و ۱۰ توله یوز شناسایی شده‌اند. بنابراین وضعیت یوزپلنگ ایرانی بسیار بحرانی و شکننده است و از نظر اکولوژیکی شرایط بسیار بدی دارد.

▫️برنامه حفاظت از یوز نیازمند مرور درس آموخته‌های گذشته و ایجاد یک ساختار پژوهشی و اجرایی منسجم و هم‌دل است. آقای ظهرابی معاون طبیعی سازمان، قصد دارد با مشارکت کارشناسان توانمند داخل و خارج از سازمان بازبینی برنامه‌های پیشین و طراحی برنامه جدید را به انجام برساند. همکارانم در سازمان به استفاده از تجارب و ظرفیت‌های بین‌المللی برای حفاظت از یوزپلنگ می‌اندیشند. اولویت ما حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی، امن کردن زیستگاه‌ها و ارتقای کیفیت و مطلوبیت زیستگاه است.

▫️یکی از موضوعاتی که در جلسه با خانم «صادق مالواجرد» وزیر راه و شهرسازی، مطرح و پیگیری کرده‌ایم، فنس‌کشی در حاشیه جاده عباس آباد ـ میامی بوده که با دستور مساعد ایشان، منابع مالی تامین شده و به‌زودی عملیات اجرایی آن شروع می‌شود. همچنین روشن‌سازی این معبر نیز تکمیل شده و کاهش سرعت خودروها در جاده عباس آباد که یک سال اجرا شد، با توافق مجدد قرار شده به‌صورت دایم ادامه پیدا کند.

▫️حفاظت از یوزپلنگ ایرانی نیازمند منابع مالی است و برای دریافت حمایت‌های مالی بین‌المللی و داخلی با صندوق ملی محیط زیست هماهنگی شده است، تا حساب ویژه‌ای مختص یوزپلنگ ایجاد کنند و به غیر از منابع دولتی، سایر منابع مالی در این حساب ذخیره و متناسب با برنامه‌های پیش‌بینی شده برای حفاظت از یوز با نظارت سازمان حفاظت محیط زیست هزینه شود. این کار فرصتی را فراهم می‌کند که مردم به‌ویژه بخش خصوصی در قالب طرح‌های مسئولیت اجتماعی بتوانند به حفاظت از یوز که در حال حاضر به یک مطالبه ملی تبدیل شده است؛ کمک کنند.

▫️در هفته‌ای که گذشت با وزیر جهاد کشاورزی دیدار کردم. در این دیدار درباره موضوعات مشترک فی‌مابین با آقای نوری قزلجه صحبت کردیم. نگرانی‌های کارشناسان و کنشگران محیط زیست درباره طرح «خروج درختان شکسته و افتاده از جنگل‌های هیرکانی» را مطرح و آسیب‌های اکولوژیک ناشی از اجرای این طرح را تشریح کردیم.

▫️ملاقات با رئیس سازمان بازرسی کل کشور، و اعضای حقیقی شورای عالی محیط زیست از دیگر نشست‌های مهم هفته گذشته بود. آقای خداییان رئیس سازمان بازرسی کل کشور با اشاره به اعتقاد سازمان بازرسی به حفاظت از محیط زیست و بیان مصادیق اقدامات در سال‌های گذشته، بر ضرورت همراهی و حمایت از انجام تکالیف قانونی توسط سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد.

▫️در جلسه با اعضای حقیقی شورای عالی محیط زیست، اعضا به اتفاق خواستار ارتقای جایگاه شورای عالی محیط زیست از جایگاهی تشریفاتی به نهادی تاثیرگذار بودند. به همین منظور قرار است مصوبات بیش از پنج دهه فعالیت این شورا بررسی و آسیب‌شناسی شود.

▫️دسترسی محدود به اطلاعات مصوبات شورای عالی محیط زیست یکی از نقدهای جدی به عملکرد این شورا طی ادوار گذشته بوده است. با هدف مستندسازی اقدامات سازمان، مصوبات شورای عالی محیط زیست از ابتدای فعالیتش از سال ۱۳۴۶ شمسی تا زمان حاضر، تا دو هفته آینده در سایت سازمان بارگذاری می‌شود.

@payeshemohitzist

به احترام تمامی داوطلبان

▫️پانزدهم آذر (پنجم دسامبر) مصادف با روز جهانی داوطلبان است. روز انسان‌هایی که منافع عمومی را در اولویت قرار می‌دهند و برای رفع مشکلات کوچک و بزرگ در جهان تلاش می‌کنند.

▫️فرهنگ کار داوطلبانه از دیرباز در فرهنگ کهن سرزمین عزیز و یگانه‌مان ایران، ریشه‌هایی عمیق دارد و الگوهای مختلف فعالیت‌های داوطلبانهٔ ایرانیان چه در دوران سختی و ناخوشی و چه در زندگی روزمره، آموزه‌هایی گرانقدر برای حیات مردمان در این سرزمین بوده است؛ از حضور داوطلبانه در جبهه‌های دفاع از میهن گرفته تا کمک‌های هم‌نوع‌دوستانه در زمان وقوع رویدادهای طبیعی و همچنین مشارکتِ بدونِ چشم‌داشت اقشار مختلف مردم در کاشت درخت و پاکسازی عرصه‌های طبیعی از آلودگی‌ها، همه و همه جلوه‌های آشنای حضور داوطلبانهٔ مردمان سرزمین بزرگ ایران در صحنه‌های مختلف است.

▫️امروز فرصت مناسبی برای تقدیر از تمامی آنانی است که گمنام و بی‌ادعا، با بضاعت خود، وقت و انرژی و دارایی خود را برای پایداری این سرزمین صرف می‌کنند.

▫️ما در دولت چهاردهم وظیفه خود می‌دانیم تا فضا را برای حضور پرشور و مشارکت داوطلبان فراهم کنیم زیرا همین داوطلبان هستند که با جان و دل در صحنه حاضرند تا آینده‌ای درخشان را برای ایران عزیزمان رقم بزنند.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت پانزدهم

🔻آلودگی هوا درد بی‌‌درمان نیست؛ اما...

▫️در یادداشتی که ماه گذشته با موضوع «چند واقعیت درباره آلودگی هوا» در همین کانال منتشر شد؛ اشاره کردم که حل مسئله آلودگی هوا درکوتاه‌مدت ممکن نیست. آلودگی هوا یک شبه حاصل نشده و معلول نگرش غلط ما به مقوله «توسعه» در دهه‌های گذشته بوده است. نگرشی که هنوز هم غالب است.

▫️باید این واقعیت را بدانیم که بدون اجماع بر سر راه‌های درست اما دشوار، کاهش آلودگی هوا ممکن نیست. پرهیز دستگاه‌ها از بخشی‌نگری و توافق بر سر اجرای برنامه‌های اصولی یکی از مهمترین موضوعات محیط زیستی کشور است.

▫️ کاهش آلودگی هوا راهکارهایی معین دارد که ‌باید در ظرف زمانی منطقی عملی شوند. از اسقاط و خارج‌ کردن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده از چرخه حمل و نقل گرفته تا توسعه حمل‌ونقل عمومی، بهبود کیفیت سوخت، ارتقای استاندارد خودروهای تولیدی، کنترل آلودگی صنایع و سایر منابع ثابت در طول سال باید عملی شوند تا آلودگی در عمل کاهش یابد. در جدول پیوست که همکارانم آن را تهیه کرده‌اند به روشنی این راهکارها مشخص شده است.

▫️تقلیل این مسئله و توجه موقت و مقطعی به آن، صرفاً در شرایط هشدار و اضطرار با راهکارهای ضربتی مانند توقف فعالیت‌ها، محدودیت تردد خودروها و حتی تعطیلی شهر، نمی‌تواند محملی اثرگذار برای مدیریت آلودگی هوا فراهم کند.

▫️در روزهای گذشته برخی افراد درباره اثر مازوت‌سوزی بر رفع ناترازی انرژی یا انکار اثر آن بر افزایش آلودگی اظهارنظرهایی مبالغه‌آمیز و غیرتخصصی کرده‌اند.

▫️رفع این ابهام ضروری است که با مازوت‌سوزی، ناترازی انرژی در کشور رفع نمی‌شود. ضمن این‌که در بسیاری از شهرها مازوت‌سوزی یگانه عامل آلودگی هوا نیست.

▫️در شهر تهران سهم منابع متحرک در انتشار ذرات معلق ۵۸ درصد است و اتفاقا فعالیت نیروگاه با مصرف مازوت در آن وجود ندارد. از این رو برای هر شهر باید متناسب با سهم منابع انتشار آلودگی برنامه‌ریزی کرد و نسخه مدیریتی میان‌مدت و بلندمدت تجویز کرد.

▫️تجربه بسیاری از شهرهای جهان نشان می‌دهد که آلودگی هوا درد بی‌درمان نیست. برخی از این شهرها با مشکلاتی مشابه تهران توانسته‌اند با سیاست‌گذاری و اولویت‌بخشی به برنامه‌های کاهش انتشار آلاینده‌ها، سرمایه‌گذاری برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه حمل و نقل عمومی از این مشکل گذر کنند.

▫️ بنابراین می‌توان با درک درست مسئله و ایجاد وفاق و همگرایی بین دستگاه‌های متولی و همراهی و مشارکت مردم بر مسئله آلودگی هوا فائق آمد. البته که در این میان چالش کمبود منابع مالی برای اجرای برنامه‌های اصلی را هم نمی‌توان نادیده گرفت. اگر کاهش آلودگی هوا به اولویت همه سیاستگذاران کشور تبدیل شود می‌توان با استفاده از روش‌های نوین تامین مالی، برای اجرای طرح‌ها هم راهی پیدا کرد.

▫️سازمان حفاظت محیط زیست با فعال کردن کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا در دولت چهاردهم که تاکنون چهار جلسه با حضور معاون اجرایی رییس جمهور برگزار شده است، موضوع سه شهر اراک، اصفهان و اهواز را با حضور مسئولان استانی بررسی کرده است. بررسی وضعیت سایر کلانشهرهایی که از آلودگی شدید هوا رنج می‌برند هم در دستور کار کارگروه ملی قرار دارد.

▫️البته صرفا به برگزاری جلسه‌های کارگروه بسنده نمی‌کنیم. پیگیری مصوبه‌ها و انتشار گزارش‌های نظارتی و سیاستی سازمان در زمینه عملکرد دستگاه‌های مسئول برای اجرای قانون هوای پاک از اقدامات آتی ما خواهد بود.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت شانزدهم
🔻شب چله در کنار محیط‌بانان

▫️امشب در آغاز شب یلدا یا همان شب چله، به اتفاق چند تن از همکارانم به پاسگاه محیط‌بانی «کن و سولقان» بخش جنوبی منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی رفتیم و حدود سه ساعت را میهمان محیط‌بانان بودیم. محیط‌بانی یکی از مشاغلی است که گرما و سرما و عید و یلدا و عزا نمی‌شناسد. شغلی تمام وقت که در آن دوری از جمع خانواده ناگزیر است. گفت‌وگوی خوبی با محیطبانان داشتیم و پاسگاه را ترک کردیم، اما لازم است به همین مناسبت به سایر محیط‌بانان و همکاران سازمان در سراسر کشور شب یلدا را تبریک بگویم و برایشان آرزوی تندرستی کنم.

▫️در روزهای گذشته، جامعه محیط زیست روزهای شلوغی را پشت سر گذاشته است. بیست و دومین دوره نمایشگاه بین المللی محیط زیست آغاز شده است. نمایشگاهی که برگزاری آن در سال‌های گذشته با فراز و فرودهایی همراه بوده است. امسال سعی کردیم برغم فرصت کم، نمایشگاه به صورتی هدفمند برگزار شود. در این دوره از نمایشگاه بالغ بر ۲۵۰ شرکت صنعتی، تولیدی و دانش‌بنیان و ۸۰ تشکل مردم‌نهاد محیط زیستی حضور دارند.

▫️سازمان‌های مردم‌نهاد جزء جدایی‌ناپذیر فعالیت‌های محیط زیستی در کشور هستند و همواره به‌عنوان بازوهای قدرتمند سازمان عمل کرده‌اند، حتی زمانی که سازمان حفاظت محیط زیست را مورد انتقاد قرار داده‌اند، این انتقاد نیز نوعی کمک به فعالیت‌های سازمان بوده است. حضور این سازمان‌ها شور و انرژی خاصی به نمایشگاه بیست‌ودوم بخشیده است. علاوه بر این، تعدادی از نهادهای بین‌المللی فعال در حوزه محیط زیست هم در نمایشگاه حضور فعال دارند.

▫️شعار اصلی نمایشگاه «مشارکت همگانی، اقتصاد سبز، آینده پایدار» است و ما بر این باوریم که مشارکت عمومی در حفاظت محیط زیست اگر که بخواهیم پایدار باشد، باید جنبه‌ اقتصادی نیز داشته باشد. چرا که الگوهای اقتصادی ناپایدار باعث بحران محیط‌زیستی شده است و نمی‌توان در شرایطی که منافع اقتصادی با آلودگی و تخریب فراوان همراه است و اصطلاحاً به‌ضرر محیط زیست است، انتظار داشت که تغییری چشمگیر در وضعیت محیط زیست به‌وجود آید. زمانی که منافع اقتصادی و منافع محیط زیستی با یکدیگر همسو شوند، آن‌زمان است که می‌توانیم به تغییرات بزرگ امیدوار باشیم.

▫️سازمان حفاظت محیط زیست علاوه‌بر آموزش و آگاه‌سازی عمومی، باید به‌عنوان یک مشاور امین برای جامعه نیز عمل کند تا جامعه بتواند کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ و به‌طور کلی فعالیت‌های خود را در حوزه محیط زیست بهبود بخشد. نیاز است تا این رویکرد را بیشتر از پیش تعمیم دهیم و در این زمینه بیشتر کار کنیم. امیدوارم اقدامات برای مشارکت اقتصادی و تلاش برای همسوسازی منافع اقتصادی با منافع محیط زیستی به بار بنشیند.

▫️یکی از برنامه‌های دائمی سازمان حفاظت محیط زیست افزایش آگاهی‌های محیط زیست جامعه است. خوشبختانه جامعه ما، جامعه‌ای آگاه در زمینه بحران‌های محیط‌زیستی است و این را می‌توان از تعامل سازمان با جامعه در دریافت گزارش‌های محیط زیستی متوجه شد. با این حال تلاش می کنیم با رفع مشکلات و موانع نمایشگاه امسال، دوره‌های آینده این رویداد با کیفیت بالاتر و مشارکت بیشتر مردم برگزار شود.

@payeshemohitzist

یادداشت هفدهم

🔻 الزام‌های تمرکززدایی از تهران

▫️دوشنبه هفته گذشته در جلسه‌ای با موضوع «ساماندهی و تمرکززدایی تهران» با حضور آقای رییس جمهور و دستگاه‌های مربوط شرکت کردم.

▫️قانون «امکان‌سنجی انتقال مرکز سیاسی و اداری کشور و ساماندهی و تمرکززدایی از تهران» در سال ۱۳۹۴ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. در پیش‌نویس سند «سیاستگذاری ساماندهی و تمرکززدایی تهران» که توسط وزارت راه و شهرسازی در این جلسه ارائه شد سناریوهای محتمل برای آینده تهران مورد بحث و بررسی قرار گرفت و راهکارهای مختلف تشریح شد.

▫️وضعیت کنونی تهران حاصل فرایند تاریخی دست‌کم ۲۰۰ ساله‌ای است که به ویژه در ۱۰۰ سال اخیر، رشدی ناهمگون با سایر نقاط کشور را تجربه کرده است. مسائل محیط زیستی تهران حاصل این رشد ناهمگون و بارگذاری‌های بیش از توان محیط زیستی این شهر بزرگ است.

▫️بی‌توجهی به طرح‌ها و اسناد بالادستی در تهران برای انطباق توان جمعيت‌پذيری با دارایی‌ها و منابع زيستی، شرايطی حساس و شكننده برای این کلانشهر به وجود آورده كه آلودگی هوا و محدودیت منابع آب از عواقب و پيامدهای آن است.

▫️وقتی در نخستين طرح جامع تهران مصوب ۱۳۴۷ جمعیتی معادل۵.۵ميليون نفر براي افق طرح در نظر گرفته شد و متعاقبا در ساير طرح‌هاي شهری همچون طرح ساماندهی تهران (۱۳۷۱)، طرح مجموعه شهری (۱۳۸۲)، طرح جامع (۱۳۸۶)، سقف‌های جمعيتی پيش‌بینی شده ناديده گرفته شد و به جای تمركززدایی و جلوگيری از رشد كانون‌های بزرگ جمعیتی پيرامون تهران، بارگذاری در تهران ادامه يافت، شاخص‌هاي محيط زيستی از جمله بهبود كيفيت هوا و آب پايدار در محاق قرار گرفت.

▫️ آنچه غالبا در شناخت علل مسائل و مشکلات تهران به فراموشی سپرده شده است «محدودیت ظرفیت اکولوژیکی» این شهر است و این که تهران تا چه اندازه ظرفیت استقرار صنایع، ایجاد و گسترش شهرک‌های مسکونی، صنعتی، مراکز علمی و دانشگاهی و مجتمع‌های خدماتی و تجاری و جذب جمعیت را دارد.

▫️به عنوان مثال بیش از پنج دهه از تصویب نامه «منع استقرار صنایع در شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران» می‌گذرد؛ مصوبه‌ای که برای ایجاد تعادل و توازن توسعه‌ای تصویب شد، ولی به مرور زمان کارکردش را از دست داد. حاصل آن شد که طی سال‌های گذشته، صنایع بسیاری با توجیه‌های مختلف در تهران و اطراف آن مستقر شوند.

▫️ مصوبه‌های موردی و تصمیم‌های مقطعی، همچون حذف ممنوعیت احداث صنعت در شهرک‌های صنعتی استان البرز، کاهش محدوده شعاع ممنوعه احداث صنعت در استان‌های قم، سمنان و مرکزی، تصویب قریب به ۷ مورد شهرک صنعتی مصوب، تصویب ۵ منطقه ویژه اقتصادی با وجه غالب توسعه صنعتی و شکل‌گیری ۴۶منطقه صنعتی خودرو و غیرمجاز در شعاع کمتر از ۶۰ کیلومتری تهران طی دودهه اخیر، مستثنی‌کردن استقرار برخی صنایع‌ و سایر تصمیم‌هایی که به طرق گوناگون موجب بارگذاری بیشتر جمعیت و صنعت در استان تهران ‌شدند، همگی سبب شدند که هم‌اینک شهرستان‌های اطراف تهران هر یک جمعیتی به‌مراتب بیشتر از برخی استان‌های کشور را در خود جای دهند. این بارگذاری‌های رو به ‌تزاید صرف‌نظر از مسائل مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، مشکلات عدیده محیط زیستی را برای تهران پدید آورده است.

▫️مادامی كه سياست‌های توسعه‌ای همچنان برجذب جمعيت در ابرشهر تهران متمرکز باشد، سدهای موجود با روند فعلی مصرف تكافوی نياز اين جمعيت رو به افزایش را نخواهد داشت و براي تامين آب كلان‌شهر تهران ناگزير به انتقال آب بین حوضه‌ای (مثلا انتقال از سد طالقان در فاصله ۱۶۰ کیلومتری تهران) و جست‌و‌جوی منابع آبی جديد از استان‌های همجوار برای جمعيت رو به رشد «تهران بزرگ» هستيم. همچنین افزايش بار آلودگی ناشی از كثرت خودروها و منابع متعدد احتراقی در مختصات اقليمی تهران به‌ویژه در فصل سرد سال و به وقت وارونگی دما، شرایط را برای بهبود کیفیت هوا دشوار کرده است.

▫️سال‌هاست در مقاطع زمانی مختلف از تمرکز‌زدایی تهران صحبت می‌شود، ( از سال ۱۳۶۴ که موضوع انتقال پایتخت مطرح شد تا سال ۱۳۷۹ و سال ۱۳۸۸ که امکان‌سنجی انتقال مرکز سیاسی تهران طرح شد و نهایتا سال ۱۳۹۴ قانون ساماندهی تمرکززدایی تهران تصویب شد) ولی اجرای سیاست‌های عدم تمرکز، عزم جدی می‌طلبد که با پرهیز دولت از تصدی‌گری امور، انتقال فعالیت‌های نامرتبط به نقش ذاتی و سیاسی پایتخت به سایر فضاهای جغرافیایی کشور، توسعه الگوهای شبکه متوازن در فضای ملی به‌جای الگوهای کانونی‌گرا از طریق آمایش سرزمین، و نهایتا «راهبرد ساماندهی پایتخت و نه انتقال یا تفکیک پایتخت» از تشدید مسائل جدی و بغرنج تهران بکاهد.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت هجدهم

🔻در جست‌وجوی قلمروی امن برای حیات وحش

▫️نگهداری از حیوانات وحشی در منازل در سال‌های اخیر افزایش یافته است. هر چند آمار روشنی از این پدیده در دست نیست اما شواهد نشان می‌دهد که انواع و اقسام حیوانات وحشی در فضاهای مجازی و یا در بازارهای غیرمجاز به عنوان حیوانات خانگی عرضه می‌شوند. از توله شیر گرفته تا مار پیتون و سمندر، سنجاب ایرانی، میمون رزوس، انواع پرنده مانند شاهین، بحری، هوبره و بالابان، انواع شاهین، انواع بی‌مهرگان، انواع خزندگان مانند لاک پشت‌های بومی و غیربومی، انواع مارها و ایگواناها جزو بیشترین گونه‌های وحشی هستند که به صورت غیرقانونی خرید و فروش و نگهداری می‌شوند.

▫️قاچاق گونه‌های حیات وحش به یکی از بزرگترین تهدیدها برای تنوع زیستی کشور بدل شده است و تبلیغات در فضای مجازی با افزایش تقاضا و به‌دنبال آن افزایش عرضه و ترغیب مردم به نگهداری حیات وحش در منازل، این پدیده ناصواب را ترویج کرده است.

▫️تمامی گونه‌های جانوری وحشی موجود در طبیعت اعم از گونه بومی و غیربومی، در رسته‌ حیوانات وحشی قرار دارند و «قاچاق حیات وحش» بعد از قاچاق سلاح و مواد مخدر یکی از پرسودترین انواع قاچاق در دنیا به شمار می‌رود.

▫️قاچاقچیان حیات‌وحش به‌دلیل نا‌آگاهی مردم این قبیل حیوانات را قاچاق می‌کنند و به فروش می‌رسانند. درباره گونه‌های بومی نیز، بهار و تابستان فصول پررونق سوداگران حیات وحش است. در طول این فصول، بیشتر آگهی‌های آنلاین در شبکه های مجازی به چشم می‌خورد.

▫️فروش همه گونه‌های حیات وحش در ایران غیرقانونی است. نگهداری، خریدوفروش، جابه‌جایی و نگهداری حیوانات حیات‌وحش و اجزای بدن مرده حیات‌وحش مانند تاکسیدرمی، شاخ، گوشت، پوست، سم و پنجه آن‌ها هم غیرقانونی است. بررسی‌ها بیانگر این است که ۲۵ درصد از گونه‌های آگهی شده برای فروش، در فهرست کنوانسیون بین‌المللی تجارت گونه‌های جانوری و گیاهی وحشی در حال انقراض (سایتیس) به عنوان گونه‌های ممنوعه در تجارت بین‌المللی مشخص شده‌اند.

▫️براساس نتایج بررسی مراکز پژوهشی همچون مرکز پژوهش‌های مجلس، مهمترین دلایل قاچاق حیات وحش در کشور عبارتند از نیاز مالی، بیکاری، سرگرمی و لذت‌جویی، اظهار تفاخر و تمکن مالی، دلالی حیوانات زنده و محصولات حیات وحش، باورهای خرافی و ناآگاهی از عواقب قاچاق حیات وحش.

▫️ناآگاهی عمومی یکی از مهمترین عوامل قاچاق حیات وحش است. در کنار مقابله قانونی با متخلفان، باید ساز‌وکارهای اطلاع‌رسانی و آموزشی جدیدی برای افزایش دانش محیط زیستی در سطح عمومی تدوین و اجرا کنیم. این کار می‌تواند میزان تقاضا برای خرید گونه‌های حیات وحش را کاهش دهد و در نتیجه به کاهش «توله‌کشی‌ها» منجر شود.

▫️به عنوان یک مثال عینی، نگهداری سنجاب ایرانی در منزل باعث کاهش جمعیت این گونه و در وسعت گسترده‌تر منجر به نابودی جنگل‌های زاگرس در کشورمان می‌شود. با کمال تاسف سودجویان گاهی برای زنده‌گیری سنجاب، اقدام به آتش‌زدن یا قطع درختان جنگلی می‌کنند، درحالی‌که سنجاب با جمع‌آوری دانه‌ها به بقای جنگل و زادآوری درختان جنگلی کمک می‌کند.

▫️بدون تردید آگاهی جوامع محلی و مردم موجب می‌شود که هم از زنده‌گیری این موجودات از زیستگاهشان جلوگیری شود و هم مردم آگاهانه از خرید این جانوران و نگهداری آنها در خانه خودداری کنند. ما در سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی حفظ تنوع زیستی کشور سه اقدام اصلی را در پیش خواهیم گرفت:

1️⃣ ما تلاش می‌کنیم در تعامل با سایر نهادهای نظارتی و انتظامی از سازوکارهای قانونی مقابله با این جرم آشکار و مجازات متخلفان استفاده کنیم. افزایش سطح همکاری میان سازمان حفاظت محیط زیست و ستاد مرکزی قاچاق کالا و ارز و استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی بخشی از این اقدامات خواهد بود.

2️⃣ به‌روز‌رسانی قوانین و مقررات مرتبط با قاچاق حیات وحش یکی دیگر از اقدامات بخش حقوقی سازمان خواهد بود که پس از مشورت با فعالان این حوزه و نهادهای پژوهشی و دانشگاهی نهایی می‌شود.

3️⃣‌ اما یکی از مهمترین اقدامات برای تحقق «قلمروی‌ امن» حیات وحش، اقدامات ایجابی و پویش‌های اجتماعی است که باید از طریق ایجاد شبکه همکاری با سازمان‌های مردم نهاد دنبال کنیم.

▫️از همه فعالان محیط‌زیست، حفاظت‌گران، محیط‌بانان، پژوهشگران، حقوقدانان، کارشناسان زبده سازمان در ستاد و ادارات کل استان‌ها و سایر دلسوزان دعوت می کنم که پیشنهادهایشان را درباره سه اقدام بالا با ما در میان بگذارند.

@payeshemohitzist

▫️یاددداشت نوزدهم

🔻 «فرونشست زمین» و «مدیریت پسماند» دو مسئله حیاتی کشور

▫️فرونشست زمین در ایران به مسئله ای مهم و غیرقابل انکار تبدیل شده است. از همین‌رو، هفته گذشته با هدف افزایش هماهنگی در دولت برای سیاستگذاری متناسب با وضعیت موجود، گزارش مفصلی از ابعاد فرونشست زمین در کشور را در جلسه هیئت دولت ارایه کردم.
‌
▫️یکـــی از عوارض ناپایدار توســـعه کشـــور، بیلان منفی آبخوان‌ها است. برداشت بی‌رویه از ذخایر آب‌های زیرزمینی و غفلت از تغذیه آبخوان‌ها در طول دهه های قبل موجب شده که امروز با پدیده فرونشست زمین در کشور مواجه شویم. در این گزارش به برخی اماکن و مستحدثات در معرض خطر فرونشست اشاره کردم و تجربیات موفق جهانی در غلبه بر این مسئله چندبعدی را تشریح کردم.

▫️این تجارب نشان می‌دهد می توان با مدیریت مصرف آب‌های زیرزمینی، تغذیه آبخوان‌ها، تصفیه و بازچرخانی پساب و تغییر روش‌های کشاورزی از نرخ فرونشست کاست.

▫️خروجی گزارش و پیشنهاد، با توجه به وسعت پهنه‌های فرونشست زمین در ایران و در معرض قرارگیری سرمایه های ملی و آثار زیانبار محیط زیستی، «تدوین مقررات ملی فرونشست زمین» به عنوان مقررات فراگیر و چند‌وجهی و همه‌جانبه‌نگر است که باید جنبه‌های الزامی آن بطور دقیق تعیین شود.

▫️این مقررات حیطه‌های مختلف آب، کشاورزی، صنعت، شهرسازی، ساختمان، آثار تاریخی، خطوط نیرو و سوخت و آب و فاضلاب و سایر مستحدثات را دربر خواهد گرفت. امیدوارم با توافق دستگاه‌ها و نهادهای مسئول گام موثری برای کنترل نرخ فرونشست در ایران برداریم.

▫️مسئله مدیریت ناکارآمد پسماند یکی دیگر از مسائل چندبعدی و مهم ماست که غفلت از آن می تواند پیامدهای سهمناکی را به محیط زیست ایران وارد کند. سه‌شنبه هفته گذشته در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی گزارش وضعیت پسماندها در کشور را ارائه کردم. در سخنانم با اشاره به ضرورت تصویب «پیش‌نویس اصلاحیه قانون مدیریت پسماند»، از نمایندگان محترم مجلس تقاضا کردم که برای این کار مهم دولت را یاری کنند.

▫️اختلاف فاصله بین وضعیت کنونی تا رسیدن به استاندارد متوسط جهانی می‌تواند در بازیافت و استفاده مجدد از مواد حاصله یک ظرفیت اقتصادی ۱۰.۲میلیارد دلاری ایجاد کند. متاسفانه نه تنها اکنون توجه به این منافع در اقتصاد رسمی کشور هیچگونه نمودی ندارد، بلکه مديريت نادرست پسماند شهری، دفن غيراصولي، عدم تفكيك، بازيافت نامناسب و غيره، سالانه حدود ۸۷ هزار ميليارد تومان خسارت محیط زیستی به كشور وارد مي‌كند.

▫️نبود سیستم‌های حمل‌ونقل مكانيزه باعث می‌شود درصد بالایی از بودجه شهرداری‌ها به بخش اول فرایند مدیریت پسماند، یعنی جمع‌آوری اختصاص یابد که آن‌هم به‌صورت ناقص انجام می‌شود. در حال حاضر ۷۵ درصد پسماند شهری تولیدی در کشور دفن می‌شود که از این میزان ۷ درصد به صورت دفن بهداشتی و ۹۳ درصد باقیمانده به صورت غیربهداشتی و تلنباری در زمین است. ظرفیت خطوط پردازش پســماند عادی در کشور در حدود ۳۰ درصد از میزان پســماند تولیدی بوده که با تفکیک پسماند مخلوط در مقصد و ورود آن به فرایندهای بازیافت پسماندهای بازیافتی می‌شود.

▫️بروزرسانی قانون با توجه به گذشت دو دهه از تصویب قانون مدیریت پسماندها و تغییر و تحولات فناوری و عدم بازدارندگی جرائم اجتناب‌ناپذیر است. در این اصلاحیه ۱۳ محور در قانون مدیریت پسماند بازنگری و برای هركدام راهكار قانونی مناسب پیشنهاد شده است. رویکرد اصلی این اصلاحیه که در سال ۱۳۹۹ به مجلس شورای اسلامی ارائه شده، بازنگری در مسئولیت‌ها و وظایف و افزایش ضمانت‌های اجرایی قانون است.

▫️در کنار لزوم تصویب این قانون، تخصیص بودجه ویژه برای مدیریت پسماند، ایجاد سامانه نظارتی جامع، مشوق‌های مالیاتی برای بخش خصوصی، برنامه‌های آموزشی عمومی و تقویت زیرساخت‌های بازیافت و کمپوست هم باید از جانب دولت پیگیری شود. ما در سازمان حفاظت محیط زیست این موارد را با اولویت در کارگروه ملی پسماند دنبال می‌کنیم.

▫️از همکاران معاونت طبیعی جویای وضعیت پلنگ دماوند شدم. درمان بیماری پلنگ طولانی است و ریسک بالایی دارد، اما به‌نظر می‌رسد با مشورت کمیته‌ای تخصصی از دامپزشکان حال پلنگ کمی بهتر شده است.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت بیستم

🔻آنچه درباره قانون هوای پاک باید گفت

▫️وقتی در اواخر دهه هفتاد شمسی، روز ۲۹ دی‌ماه به عنوان روز ملی هوای پاک به تصویب رسید، امید بر این بود که با اجرای برنامه ملی کاهش آلودگی هوای شهر تهران که در سال ۱۳۷۹ در هفت محور به تصویب رسید، حتی در دی‌ماه هم - با توجه به وقوع پدیده وارونگی دما و تشدید آلودگی هوا در این ایام از سال- شاهد آلودگی هوا در تهران نباشیم. ولی اجرا نشدن برنامه‌ها در سال‌های بعد موجب شد که نه تنها در تهران که در هفت کلانشهر کشور، آلودگی هوا به یکی از مهمترین مسائل محیط زیستی کشور تبدیل شود.

▫️پس از گذشت هفت سال از تصویب قانون هوای پاک، همچنان بخش زیادی از تکالیف قانونی اجرا نشده است. از مجموع ۱۶ محور عملیاتی قانون هوای پاک و از ۲۲۸ حکم شناسایی شده برای ۲۳ دستگاه اجرایی، ۲۸ حکم انجام شده، ۱۳۸ حکم به صورت ناقص اجرایی شده، و ۶۲ حکم نیز انجام نشده‌ است.

▫️برای نمونه در زمینه اسقاط خودروهای فرسوده حدود ۲۴ میلیون خودرو باید از چرخه فعالیت خارج شوند. اما از سال ۱۳۹۶ تاکنون فقط ۴۴۰ هزار وسیله نقلیه اسقاط شده، یعنی ۱/۶ درصد از تکلیف قانونی محقق شده است.

▫️ارتقاء کیفیت سوخت مصرفی وسایل نقلیه موتوری یکی دیگر از مواد قانون است که مطابق آن باید از سال ۱۳۹۹ سوخت توزیعی کشور استاندارد ملی (یورو ۴) را دارا باشد. اما اکنون روزانه از ۱۱۲ میلیون لیتر سوخت توزیعی، ۴۴ میلیون لیتر سوخت «یورو۴» در کشور توزیع می‌شود (معادل ۳۹ درصد).

▫️در ناوگان حمل و نقل عمومی، سهم حمل و نقل با اتوبوس و مترو از سفرهای شهری باید ۵۰ درصد باشد. اما اکنون سهم حمل و نقل با اتوبوس و مترو فقط ۱۳درصد است.

▫️در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر مطابق با ماده ۱۹ قانون، سالانه ۳۰ درصد از افزایش تقاضای برق کشور باید از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌شد. اما از سال ۱۳۹۶ تا پایان سال ۱۴۰۲ ظرفیت تجمیعی نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور حدود ۶۱۱ مگاوات معادل با ۲ درصد از افزایش تولید بوده است.

▫️در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۲ هیئت وزیران دولت وقت، طی دو نوبت مهلت‌ قانونی اعمال استانداردهای آلایندگی خودروها، موتورسیکلت‌ها و وسایل نقلیه غیرجاده‌ای وارداتی و تولید داخل را تمدید کرده است که طبیعتاً منجر به کاهش کیفیت هوای کشور شده است.

▫️همچنین در پایان سال مالی ۱۴۰۲ فقط ۱۳ درصد اعتبار موردنیاز سازمان حفاظت محیط‌زیست مرتبط با اجرای تکالیف قانون هوای پاک در اختیار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته است.

▫️ارزیابی محورهای اصلی قانون هوای پاک نشان می‌دهد حل مسئله آلودگی هوا به‌رغم وجود قوانین و آیین‌نامه‌ها به دلایل مختلف در اولویت قرار نداشته است.

▫️ به بیان دیگر پیامدهای خطرناک آلودگی هوا به‌صورت کامل درک نشده‌اند. مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا ملموس و عینی نبوده‌اند و خسارات اقتصادی آلودگی هوا گرچه بارها و بارها گفته شده‌اند، ولی گویی شناخت دقیقی از عمق و وسعت مسئله وجود نداشته است. تا زمانی که «سیاست‌های هوای پاک» فاقد اهمیت و اولویت درخور باشد، صرف وضع قوانین نمی‌تواند به حل مسئله منجر شود.

▫️سازمان حفاظت محیط زیست در دولت چهاردهم ضمن فعال نمودن کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کشور و برگزاری مستمر جلسات با حضور معاون اجرایی رئیس جمهور، موضوع کلانشهرهای آلوده را متناسب با سهم منابع انتشار در اولویت قرار داده است. مصوباتی داشته که قابلیت پایش و رصد باشند و مکررا پیگیری شوند.

▫️سازمان در پنج ماه گذشته با توجه به وظیفه قانونی خود گزارش دستگاه‌های اجرایی را دریافت و بعد از صحت‌سنجی، برای هیئت دولت و دستگاه‌های نظارتی ارسال می‌کند که با هدف افزایش شفافیت و سرعت جمع‌آوری گزارش‌ها و مدیریت داده‌ها سامانه قانون هوای پاک را در دست اجرا دارد.

▫️مجموع اسقاط خودروهای فرسوده در سال ۱۴۰۳ تاکنون ۲۷۳ هزار وسیله نقلیه بوده است که البته با هدف پیش‌بینی شده در برنامه هفتم پیشرفت که باید ۵۰۰ هزار خودرو اسقاط شود، هنوز فاصله دارد.

▫️توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر هم از موضوعات اولویت‌دار دولت است که برخی موانع با هدف تسهیل فرایند اجرای آن مرتفع شده است و طی همکاری فی مابین با ساتبا انتظار بر این است که توسعه نیروگاه‌های خورشیدی سرعت بیشتری پیدا کنند.

▫️بسنده‌کردن به راهکارهای کوتاه‌مدت و اضطراری نمی‌تواند پاسخی درخور، مناسب و پایدار برای رفع مشکل آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کشور پیش‌روی ما قرار دهد.


▫️ما در سازمان حفاظت محیط زیست به «آلودگی هوا» به‌مثابه یک مسئله فرابخشی نگاه می‌کنیم و متناسب با آن به صورت مستمر برای هماهنگی و اقدام دستگاه‌ها در چارچوب قوانین و اسناد بالادستی تلاش می‌کنیم.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت بیست و یکم

🔻راه دشوار و چندوجهی حفاظت از پرندگان

◽در هفته‌های اخیر موضوع شکار غیرقانونی پرندگان مهاجر در برخی استان‌های کشور در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها مطرح شد. شکار پرندگان مهاجر موضوعی با قدمت نسبتاً طولانی است اما متأسفانه در سال‌های اخیر ابعاد و شکل آن تغییر کرده و با توجه به وضعیت تالاب‌های کشور، کاهش جمعیت گونه‌ها و تغییر کاربری بسیاری از زیستگاه‌ها طی چند دهه گذشته، شکار پرندگان مهاجر رفته رفته به موضوعی نگران‌کننده تبدیل شده است.

◽موضوع از چند جنبه قابل بررسی است. نخست مسایل اقتصادی در جوامع محلی در کنار عوامل اجتماعی و فرهنگی می‌توانند بر مسأله شکار غیرقانونی پرندگان و حتی شکار گونه‌هایی که پیش از این تقاضا برای استفاده از گوشت آنها وجود نداشت، تأثیرگذار باشد.

▫️از دیگر موضوعات مهم، ادوات شکار و صید است. متأسفانه واردات، ساخت و عرضهٔ سلاح‌های شکاری و مهمات آنها در سال‌های گذشته بدون اعمال نظر سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده است.

▫️خوشبختانه در آخرین دستورالعمل اجرایی قانون شکار و صید، سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان یکی از دستگاه‌هایی که حق اظهارنظر در مورد واردات و عرضهٔ سلاح شکاری دارد شناخته شده است. با این‌حال این موضوع کافی نیست.

◽ما نیازمند مطالعهٔ گسترده دربارهٔ ظرفیت عرضهٔ سلاح شکاری، اقدامات فوری برای جمع‌آوری سلاح‌های غیرمجاز و ساماندهی عرضهٔ مهمات این سلاح‌ها هستیم. این اقدامات باید با نظر سازمان حفاظت محیط زیست انجام شود.

▫️ جدا از سلاح‌های شکاری، عرضهٔ ادواتی همچون تورهای هوایی برای صید پرندگان مهاجر در حال پرواز نیز نیازمند بررسی است. طبق قانون، برپایی تورهای هوایی ممنوع است. باتوجه به تعدد استفاده از این تورها در استان‌های شمالی، به‌نظر می‌رسد همزمان با اقدامات برای جمع‌آوری تورهای برپا شده، با همکاری دستگاه‌های دیگر باید اقداماتی نیز برای محدودیت عرضهٔ این ادوات اجرایی شود.

▫️همانگونه که در هفتهٔ گذشته، معاون محترم محیط طبیعی سازمان نیز عنوان كرد، انجام مطالعات و بررسی‌ها برای تعیین وضعیت پرندگان مهاجر و تجدیدنظر در مورد شکل، تعداد و نحوهٔ صدور پروانه‌های شکار پرندگان در کشور در دستور کار سازمان است.

▫️برخورد با متخلفانی که از روش‌های غیرقانونی همچون برپایی تورهای هوایی، مسموم‌سازی غذا، آب و... اقدام به شکار غیرمجاز پرندگان می‌کنند، فقط با اقدامات ضربتی امکان‌پذیر نیست و نیازمند روش‌هایی نظام‌مند و همه جانبه و همکاری‌های بین‌دستگاهی است.

▫️هدف، فقط برخورد با متخلفان و مجازات آنها نیست بلکه باید با همکاری متخصصان، کنشگران و جوامع محلی سازوکارهایی ایجاد شود که اولاً هزینهٔ تخلف برای متخلفان سنگین‌تر از سودهای مالی‌شان باشد و ثانیاً مشاغل و فعالیت‌های سودآور و قانونی بدون آسیب به جمعیت‌های وحشی و زیستگاه‌های آنان جایگزین اقدامات غیرقانونی شود.

▫️قطعا این راه نیازمند برنامه‌هایی اصولی و هدفمند به همراه همکاری‌های گسترده تمامی گروه‌های ذی‌نفع بوده و به یک‌باره و در بازه زمانی کوتاه‌مدت نیز ممکن نخواهد بود.


@payeshemohitzist

▫️یادداشت بیست و دوم

🔻گزارشی از سفر به امارات

▫️هفته گذشته با دعوت رسمی شیخ منصور بن‌زاید آل‌نهیان نایب رییس دولت امارات به کشور امارات متحده عربی سفر کردم. در روز نخست با شیخ محمد بن‌زاید آل‌نهیان رییس دولت امارات و شیخ منصور در العین ملاقات داشتیم‌. با وجود سابقه همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان دو کشور هنوز ظرفیت‌های زیادی برای افزایش همکاری‌ها وجود دارد. رییس دولت امارات در این جلسه، بر توسعه و تقویت همکاری‌ها تاکید کرد و من ضمن ابلاغ پیام رییس جمهور آقای دکتر پزشکیان، درباره محورهای مشترک همکاری از جمله موضوعات محیط زیستی صحبت کردم.

▫️در بازگشت به ابوظبی با خانم آمنه الضحاک الشامسی وزیر محیط زیست و تغییراقلیم و همکارانشان جلسه مفصلی داشتیم. معاونان دو طرف حاضر در جلسه، از اقدامات‌شان در ایران و امارات گفتند و در محورهای تنوع زیستی، آلودگی‌های دریایی، گردوغبار، آلودگی‌های صنعتی بخصوص صنایع نفتی، تالاب ها، مدیریت پسماندها و مشارکت های مردمی گفت‌وگو کردیم. تاکید بر تقویت همکاری ها و تعریف پروژه‌های مشخص مورد درخواست طرفین بود.

▫️جلسه دیگری که در روز اول سفر داشتیم، ملاقات با آقای سهیل المزروعی وزیر انرژی و زیرساخت دولت امارات و از افراد تاثیرگذار در کابینه این کشور بود. به گفته آقای المزروعی، امارات قصد دارد طی ۶ سال آینده بیش از ۵۴ میلیارد دلار برای انرژی‌های پاک سرمایه‌گذاری کند.

▫️ با توجه به برنامه دولت چهاردهم برای تنوع‌بخشی به سبد تولید انرژی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، ضمن هماهنگی با آقای علی‌آبادی وزیر نیرو، قرار است مذاکرات در این بخش از جانب این وزارتخانه پیگیری شود.

▫️جلسه با آقای سلطان الجابر وزیر صنعت و تکنولوژی‌های جدید امارات برنامه روز دوم بود. آقای الجابر راهبری کاپ ۲۸ دبی را بر عهده داشت و از سیاستمداران شاخص در حوزه انرژی و فناوری در منطقه به شمار می‌رود. او در این جلسه از برنامه‌هایی که کشورش برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ فناوری و محیط زیستی سخن گفت و برای توسعه همکاری‌ها با ایران اعلام آمادگی کرد.

▫️ فرصت‌های همکاری در حوزه فناوری‌های پیشرفته از جمله هوش مصنوعی، رباتیک، اینترنت اشیاء برای بهبود مدیریت محیط زیست و کاهش اثرات منفی فعالیت‌های صنعتی و تعریف پروژه‌های مشترک در حوزه فناوری های تصفیه آب و مدیریت پسماند در این نشست بررسی شد.

▫️در این روز به اتفاق همکارانم از شهر پایدار مصدر که در سی کیلومتری ابوظبی قرار دارد، بازدید کردیم. در این شهر صد درصد منابع انرژی از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌شود که عمدتاً از انرژی خورشید و کمی از انرژی باد است. این شهر با کاربری‌های مسکونی، تجاری و آموزشی، ترکیب فناوری‌های پیشرفته با سکونتگاه‌های سنتی عربی را شکل داده است و در حال حاضر مقر آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر، مؤسسه‌ مصدر، چند دانشگاه و مراکز تحقیق و توسعه است. ساخت این شهر هنوز به اتمام نرسیده است. برج‌های بادی مصدر‌سیتی بادهای خنک اطراف را گرفته و وارد ساختمان‌ها می‌کنند. در ساختمان‌ها لایه حفاظتی ضخیمی وجود دارد و پنجره‌ها به شیشه‌هایی مجهزند تا هدررفت انرژی به کمترین میزان ممکن برسد. در ساختمان‌های این شهر از بالاترین استانداردهای مربوط به ذخیره آب استفاده شده و حدود ۸۰ درصد از آب مصرفی بازیافت می‌شود. در زیر این شهر سیستم حمل و نقل برقی و مترو وجود دارد که از تاکسی‌های برقی بدون راننده در زیرزمین نیز بازدید کردیم.

▫️در پایان این بازدید سئوالی برای همگی ما مطرح شد: وقتی در منطقه‌ای مانند مصدر که از نظر اقلیمی شرایط بسیار نامناسبی دارد و در شش‌ماه از سال دما به بالای ۴۰ تا ۴۵ درجه سانتیگراد می‌رسد، و خاک آن نامناسب و ماسه‌ای است و آب چاه آن هم از آب دریا شورتر است، می‌توان با حداقل انتشار کربن، کمترین هدررفت انرژی، حمل و نقل پاک، بهره‌وری در مصرف آب و استانداردهای بالا در کیفیت محیط زیست، شهری برای سکونت ۹۰ هزار نفر طراحی کرد، چرا ما نتوانیم؟

▫️فراموش نکنیم که روزگاری پدرانمان برای تاب‌آوری در اقليم خشك سرزمين از طبيعت آموخته‌اند و با آن سازگار شده‌اند، و معماری سنتی ايران نشان‌دهنده توجه خاص نیاکان ما به استفاده از انرژی های تجديدپذير با بهره‌گيری از عناصر معماری مانند بادگير، شوادان، ساباط، بهارخواب و...، در کنار استفاده از فضاهای سبز سازگار با اقليم، قنوات، آب‌انبار برای ذخیره آب باران و همچنین طراحی باغ‌های ايرانی از وقوف ایشان به ویژگی‌های اقلیمی سرزمین ایران حکایت دارد.

▫️ سفر دو روزه امارات با مذاکرات سازنده و تجربیات مثبت به پایان رسید و من و همکارانم محورهای مورد مذاکره را پیگیری می‌کنیم.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت بیست و سوم

🔻حفاظت از تالاب‌ها برای آینده مشترک‌مان

▫️در هفته‌ای که گذشت در روز جهانی تالاب (دوم فوریه) جلسه ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌ها را با ریاست آقای دکتر عارف و دستگاه‌های عضو این ستاد (موضوع تبصره ذیل ماده ۲ آیین نامه اجرایی قانون حفاظت و احیای تالاب‌ها) داشتیم و مصوبات شش جلسه‌ای که از سال ۱۳۹۷ تاکنون برای موضوع تالاب‌ها برگزار شد را مرور و بررسی کردیم. در این جلسه، به‌طور مشخص درباره برنامه تالاب «میانکاله» تصمیمات عملیاتی مصوب شد. با تأکید معاون اول رییس جمهوری، مقرر شد موضوع تالاب‌ها با اولویت از سوی همه دستگاه‌های عضو ستاد پیگیری شود.

▫️در این هفته همچنین تالاب «گندمان» به‌عنوان بیست‌وهفتمین تالاب کشور در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر ثبت شد. این خبر همراه با خبری که پیشتر درباره معرفی سه شهر تالابی «کیاشهر»، «بابل» و «گندمان» توسط دبیرخانه کنوانسیون رامسر و نیز انتخاب آقای «ایمان ابراهیمی» به‌عنوان قهرمان جوان تالاب‌های جهان، حلاوت زیادی در دل دوستداران محیط زیست سرزمین ایجاد کرد؛ حلاوتی که آمیخته با نگرانی از وضعیت حال حاضر بسیاری از تالاب‌های کشور است.

▫️روند توسعه ناپایدار کشاورزی در بالادست تالاب‌ها از جمله تالاب‌های «بختگان»، «ارومیه»، «جازموریان»، تعداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز در حوضه‌های تالابی کشور، احداث بندها و سدهای متعدد روی رودخانه‌های ورودی و محدودیت منابع آبی و در یک کلام عدم تأمین حداقل آب مورد نیاز تالاب‌ها، موجب کم‌آبی و خشکی آنهاست. همچنین وضعیت منابع آب تالابی به‌دلیل ورود آلاینده‌ها و کاهش کمیت آب به لحاظ کیفی نیز با چالش روبه‌رو شده است.

▫️با توجه به اهمیت این اکوسیستم‌های باارزش و تبعات ناشی از خشک‌شدن آنها، در قانون تأمین حداقل نیاز آب محیط زیستی تالاب‌ها بعد از آب شرب در اولویت قرار گرفته، ولی متأسفانه با دلایلی همچون تأمین معیشت، این برآورده کردن نیاز آبی تالاب‌ها به‌صورت کامل و با اولویت صورت نگرفته است.

▫️ برای جبران ناترازی آب و با در نظر گرفتن آمایش سرزمین در طرح‌های توسعه وابسته به منابع آب، بازنگری در اسناد تخصیص منابع و مصارف آب با هدف تخصیص کامل حق‌آبه‌های محیط‌زیستی تالاب‌ها و پایداری جریان رودخانه‌ها امری ضروری است که می‌تواند باعث بهبود وضعیت تالاب‌ها در پایاب حوضه‌ها و پایداری حوضه‌های تالابی و رودخانه‌ای کشور شود.

▫️بر اساس آخرین مطالعات صورت‌گرفته، ۱.۵ میلیون هکتار از تالاب‌های کشور با شدت‌های مختلف به کانون و منشأ برداشت گردوغبار تبدیل شده‌اند. ضروری‌ترین راهکار برای جلوگیری از فعال‌شدن این کانون‌ها، تأمین حداقل‌های نیاز آبی، همچنین جلوگیری از تخریب بستر و پوشش گیاهی تالاب‌ها، حفاظت و مدیریت چرای دام در این عرصه‌ها، حفاظت مشارکتی این زیست‌بوم‌های باارزش با کمک تمامی ذی‌نفعان و جوامع محلی و از همه مهم‌تر مدیریت پایدار منابع و مصارف آب در سطح حوضه آبخیز هر تالاب است.

▫️سازمان حفاظت محیط زیست حفاظت از تالاب‌ها را نه‌فقط به‌عنوان عرصه‌های آبی، بلکه عرصه‌هایی با خدمات گستردهٔ زیست‌بومی، اجتماعی و اقتصادی دنبال می‌کند از این‌رو، حفاظت زیست‌بومی تالاب‌ها در دستور کار این سازمان قرار دارد. در این رویکرد، مشارکت مردم و همکاری بین دستگاهی نقش مهمی را ایفا می‌کند.

▫️«گردش آزاد اطلاعات» یکی از ارکان مهم این رویکرد در حفاظت تالاب‌هاست. سازمان حفاظت محیط زیست تلاش دارد پلی ارتباطی بین دستگاه‌های مختلف و بین دولت و جوامع حاشیه‌نشین تالاب‌ها و عموم جامعه باشد. تعدد دستگاه‌های مسئول در این حوزه، گاه این گردش آزاد را با مشکل روبه‌رو می‌کند که سازمان در تلاش برای رفع این مشکلات است چرا که معتقدیم گردش آزاد اطلاعات به‌معنای دعوت بیشتر برای مشارکت و ظهور ابتکارات جدید و خلاقیت در حفاظت است.

▫️تأکید سازمان، شکل‌گیری همکاری بین‌دستگاهی، انسجام در سیاست‌گذاری و پرهیز از بخشی‌نگری، برنامه‌ریزی دقیق و اجرای سیاست‌های موثر و گاهی سخت‌گیرانه در مدیریت تالاب‌ها و حفاظت از آنهاست. بی‌شک، از کلیدی‌ترین عوامل موفقیت در مدیریت تالاب‌ها، همکاری نزدیک و تعامل ثمربخش میان نهادهای دولتی و غیردولتی، تعریف و ایفای درست نقش توسط جامعه محلی است؛ موضوعی که در تدوین و اجرای برنامه‌های مدیریت زیست‌بومی تالاب‌ها نیز دیده شده است و امیدوارم که با تلاش مستمر و همکاری‌های موثر ملی و بین‌المللی، موفق به کاهش مخاطرات تالاب‌های ایران شویم که امری بسیار دشوار و نیازمند زمان، منابع و اراده جمعی است.

@payeshemohitzist

▫️یادداشت بیست و چهارم

🔻درباره ممنوعیت صدور مجوز «جدید» باغ‌های وحش

▫️ هفته گذشته ممنوعیت «صدور موافقت اصولی جدید ذیل هر عنوان مرتبط با باغ‌های وحش» را به ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها ابلاغ کردیم. با توجه به وضعیت نامطلوب باغ‌های وحش سراسر کشور و دریافت زمین از اراضی ملی به بهانه ایجاد پارک وحش، باغ وحش، باغ پرندگان و مراکز نگهداری که به طور معناداری در سال‌های اخیر دستاویزی برای انتفاع بیشتر سوداگران این حوزه را فراهم کرده، این ممنوعیت «نخستین گام» برای انتظام‌بخشی و ساماندهی مراکز موجود بوده است.

▫️پارک‌های حیات وحش در جهان با اهداف حفاظتی و بهره‌گیری از گروه‌های آموزشی و پژوهشی قوی با تمرکز برتکثیر در اسارت گونه‌های در معرض خطر انقراض، آماده‌سازی و معرفی آنها به زیستگاه‌های طبیعی، برنامه‌های آموزشی برای آگاهی‌بخشی به مردم، حفاظت از زیستگاه‌ها و مشارکت در طرح‌های حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی گونه‌های در خطر انقراض فعال‌اند.

▫️ تحقیق و‌ تکثیر در اسارت گونه‌های در معرض خطر مانند پاندای غول پیکر، گورخر و سیاه گوش آسیایی، احیا و معرفی گونه‌ها به زیستگاه‌های طبیعی، حفاظت از گونه‌های در معرض خطر در آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکا، حفاظت از گونه‌های بومی مانند گورخرهای آسیایی و گوریل‌های غربی، مشارکت در برنامه‌های تحقیقاتی برای مطالعه و حفاظت از گونه‌های در معرض خطر انقراض از جمله خرس‌های قطبی، حمایت از طرح‌های حفاظت از زیستگاه‌ها در آفریقا و آسیای‌جنوبی، مشارکت در حفاظت از گونه‌های دریایی مانند وال‌ها و ده‌ها طرح حفاظتی و تحقیقاتی دیگر صرفا بخشی از طرح‌‌های آموزشی، پژوهشی و حفاظتی انجام شده از سوی پارک‌های وحش مختلف جهان است که از سوی «اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت» تایید شده است.

▫️ در چنین نگرشی رفتارشناسی، نیازهای بوم‌شناسی و زیستگاه طبیعی حیوان در هنگام طراحی فضاهای نگهداری مورد توجه قرار می‌گیرد و می‌تواند زمینه‌های بروز رفتارهای طبیعی گونه را در محیط اسارت فراهم کند. این معنای واقعی پارک حیات وحش است. بر اساس رویکرد مجامع معتبر بین‌المللی، امروزه نگاه اقتصادی به باغ‌های وحش با هدف توله‌کشی و یا خرید و فروش «گونه» مطرود است. پارک وحش، باغ وحش و باغ پرندگان، بنگاه توله‌کشی، جوجه‌کشی و کسب‌و‌کار نیست. بدون تردید افزایش تعداد واحدهای نامطلوب، متاثر از انگیزه‌های اقتصادی و خرید و فروش‌های غیر مجاز، چالش‌های بیشتری را در مسیر ساماندهی به دنبال خواهد داشت.

▫️ خانه‌تکانی و ممنوعیت صدور مجوز «جدید» باغ‌های وحش (اعم از پارک وحش، باغ وحش، باغ پرندگان و هر عنوانی ذیل شیوه‌نامه مربوط) می‌تواند نقطه شروعی برای ساماندهی همه واحدهایی باشد که از مکان زیست کیفی برای گونه‌های حیات‌وحش صرفا به ایجاد میله‌ها، فنس‌ها و یا موانعی برای نگهداری در اسارت (بدون توجه به رفتارشناسی، نیازهای بوم شناسی و زیستگاه طبیعی حیوان)، بسنده کرده‌اند. پافشاری بر این رویکرد، یکی از مهمترین اقدامات ما در تحقق «قلمرو امن» برای حیات وحش خواهد بود.

▫️برای نیل به این مقصود، ما در سازمان حفاظت به عنوان متولی حیات وحش آزاد و‌ در اسارت کشور چهار اقدام اصلی را در پیش گرفته‌ایم:

۱. شاخص‌های ارزیابی و درجه‌بندی باغ‌های وحش (پارک وحش، باغ وحش، باغ پرندگان و مراکز نگهداری از حیوانات) و شیوه‌نامه مربوط (با تاکید بر امتیاز منفی و ابطال برای توله‌کشی، جوجه‌کشی و فروش موالید) را با مشورت حوزه های تخصصی و اساتید دانشگاهی تدوین و ابلاغ کرده‌ایم.
۲. دامنه امتیازات و حداقل‌های درجه‌بندی باغ‌های وحش را تعیین و ابلاغ کرده‌ایم. در این زمینه واحدهای خیلی ضعیف و ضعیف، در صورت اجرا نکردن طرح ساماندهی موثر، در مسیر تعطیلی و حذف قرار می‌گیرند.
۳. ممنوعیت صدور مجوز «جدید» باغ‌های وحش را در هشتمین جلسه شورای معاونان سازمان مصوب و ابلاغ کردیم. بر این اساس صدور موافقت اصولی «جدید» ذیل هر عنوان در این خصوص ممنوع اعلام شده است.
۴. از همه ظرفیت‌های قانونی برای جمع‌آوری واحدهای ضعیف و نیز برخورد با شبکه خرید و فروش حیات‌وحش و فعالیت‌های متاثر از آن استفاده می‌کنیم.

▫️تلاش و انتظار سازمان حفاظت محیط زیست، استانداردسازی مراکز نگهداری از حیات وحش و مشارکت کیفی آنها در حفاظت از گونه‌هاست، بنحوی که با استانداردسازی و اقدامات علمی، پژوهشی و آموزشی، حلقه‌ای از زنجیره حفاظت از گونه‌ها باشند؛ نه آنکه با فعالیت غیرعلمی و‌ صرفا نمایشی از یک‌طرف و دامن زدن به تجارت غیرقانونی حیات‌وحش از طرف دیگر مسیر انقراض گونه‌ها را هموار کنند.

@payeshemohitzist