فارسی یا پارسی؟

دکتر مجید طامه
معاون گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

نام زبان رسمی کشور ایران در نوشته‌های دوران ساسانیان به‌صورت پارسیگ (pārsīg) آمده‌ است که برگرفته از واژۀ فارسی باستانِ پارسه (-pārsa) است. در سنگ‌نوشته‌های دوران هخامنشیان واژۀ -pārsa در اشاره به سرزمین و قوم «پارس» و همچنین به‌عنوان نامی برای «تخت‌جمشید» به کار رفته‌ است. ظاهراً در این دوران واژۀ -ariya «آریایی، ایرانی» برای نامیدن زبان ایرانیِ به کار رفته در سنگ‌نوشته‌ها معمول بوده ‌است. در دوران اسلامی نیز این زبان غالباً فارسی و گاه پارسی نامیده شده‌ است. بنابراین، در دوره‌های تاریخی این زبان صورت‌های متفاوت ariya-، pārsīg، «پارسی» و «فارسی» برای نامیدن آن به کار رفته‌است.
دو صورت پارسی و فارسی که در دورۀ نو زبان‌های ایرانی در کنار یکدیگر به کار رفته و می‌رود به‌لحاظ معیارهای زبانی هیچ‌کدام نادرست نیست. اما در این میان، از یک‌سو صورتی که بیشتر مصطلح بوده و هست «فارسی» است نه «پارسی»، و از سوی دیگر تحول پ به ف، ب و واو (/p/ به /f/، /b/ و /v/)، که اصطلاحاً نرم‌شدگی خوانده می‌شود، تحول آوایی معمولی است و شواهد دیگری نیز دارد (مانند پیل: فیل؛ اَپسوس: اَفسوس؛ اسپند: اسفند؛ گوسپند: گوسفند؛ پاداَفراه: باداَفراه «جزا، کیفر»؛ پسودن: بسودن «لمس کردن»؛ کَشَف: کَشَو «لاک‌پشت» از *kasyapa-؛ آب: آو از *ap-/āp-) که نشان می‌دهد این دگرگونی صرفاً تحت تأثیر زبان عربی در فارسی نو روی نداده است. به‌هرروی، صورت بی‌نشان و رایج فارسی بر صورت نشان‌دار و کم‌کاربردتر پارسی ترجیح دارد.

شکّرشکن شوند همه طوطیان هند
«زین قند پارسی» که به بنگاله می‌رود
حافظ


پرسش👇

«اساس‌کشی یا اثاث‌کشی»

پاسخ👇

☜  «اثاث» به‌معنای لوازم خانه است و «اساس» به معنای پایه و بنیاد. زنده‌یاد ابوالحسن نجفی در «غلط ننویسیم» می‌نویسد: «اسباب و اثاث باید نوشت و نه اسباب و اساس که اخیرأ در پاره‌ای از نوشته‌ها به چشم می‌خورد.»


با #زین_قند_پارسی همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.
#علیرضا_حیدری
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

ابن‌سینا برای فارسی چه کرد؟
مقالۀ امروز من به مناسبت روز بزرگداشت بوعلی‌سینا


با #زین_قند_پارسی همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.
#علیرضا_حیدری
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

شکّرشکن شوند همه طوطیان هند
«زین قند پارسی» که به بنگاله می‌رود
حافظ

پرسش👇

سلام و عرض ادب
در بعضی از متن‌هایی در صفحات مجازی از واژۀ «سپاسمند» به جای سپاسگزار استفاده می شود، آیا می‌توان از این واژه «سپاسمند» استفاده کرد و آیا این واژۀ مرکب صحیح است؟
ممنون از راهنمایی شما

پاسخ👇
پسوند «مند» به‌معنای صاحب و دارنده و خداوند است؛ هنرمند (صاحب هنر)، دردمند (دارندۀ درد)، اندیشمند (خداوند اندیشه)، خردمند (صاحب خرد) و .... بنابراین، «سپاسمند» چندان معقول و درست به نظر نمی‌رسد.


با #زین_قند_پارسی همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.

#علیرضا_حیدری
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

🔹 واژۀ فارسی را با نشانۀ فارسی جمع ببندیم.

با #زین_قند_پارسی همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.

#علیرضا_حیدری
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

شکّرشکن شوند همه طوطیان هند
«زین قند پارسی» که به بنگاله می‌رود
حافظ

پرسش👇
در مورد صفت و موصوف کدام درست است: «نگاه پیروزمندانه‌ای» یا «نگاهی پیروزمندانه»؟

پاسخ👇
بهتر است یای نکره به آخر موصوف بنشیند نه صفت. بنابراین، نگاهی پیروزمندانه، مردی مهربان، کتابی مفید، باغی بزرگ و جوانی برومند بهتر و درست‌تراست از
نگاه پیروزمندانه‌ای، مرد مهربانی، کتاب مفیدی، باغ بزرگی و جوان برومندی

با #زین_قند_پارسی همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.

#علیرضا_حیدری
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

نوواژه‌های فرهنگستان در ۱۳۱۷

# روز کارمند


با #زین_قند_پارسی همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.

#علیرضا_حیدری
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

با #زین_قند_پارسی همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.

#علیرضا_حیدری
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

شکّرشکن شوند همه طوطیان هند
«زین قند پارسی» که به بنگاله می‌رود
حافظ

بنویسیم👇
مستأجران مشمولِ این قانون نمی‌شوند.

ننویسیم👇
مستأجران شاملِ این قانون نمی‌شوند.

👈 «مشمول» جزء یا اجزایی از یک کل است؛ ولی شامل به چند جزء اشاره دارد. مثالی دیگر:

☜ این کتاب شامل چند گفتار است: ...
☜ این فرد مشمول معافیت می‌شود.
☜ این افراد مشمول معافیت می‌شوند.

با #زین_قند_پارسی همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.
#علیرضا_حیدری
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

با #زین_قند_پارسی همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.
#علیرضا_حیدری
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

شکّرشکن شوند همه طوطیان هند
«زین قند پارسی» که به بنگاله می‌رود
حافظ

باتوجه با اینکه در فارسی، صفت و موصوف، چه از نظر جمع و مفرد بودن و چه از نظر مذکر و مؤنث بودن (جنسیت)، با هم مطابقت نمی‌کند.

🔸 بهتر است به‌جای:
حوزۀ استحفاظیه، قوانین مدوّنه، بانوی شاعره، تحصیلات عالیه، علوم مختلفه، امکانات متعدده، آثار اولیه👇

🔹 بنویسیم:
حوزۀ استحفاظی، قوانین مدوّن، بانوی شاعر، تحصیلات عالی، علوم مختلف، امکانات متعدد، اولین آثار.

با #زین_قند_پارسی  همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.
#علیرضا_حیدری 
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

کارگاه نامه‌نگاری اداری در:
خانۀ خلاق و نوآوری برسا
هلدینگ برسا
رسانۀ آخرین خبر


با #زین_قند_پارسی  همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.
#علیرضا_حیدری 
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

جایگزین‌های جدید فرهنگستان:
پسند: لایک، نپسند: دیس‌لایک

با #زین_قند_پارسی  همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.
#علیرضا_حیدری 
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

شکّرشکن شوند همه طوطیان هند
«زین قند پارسی» که به بنگاله می‌رود
حافظ


به‌ مناسبت روز پدافند هوایی

«پدافند» از ترکیب دو واژهٔ «پد» و «آفند» ساخته شده‌است. پد یا همان پاد پیشوندی است که از «پَتی» ایرانی باستان و «پاد» فارسی میانه در معنای ضد به‌جا مانده‌است. در «پادزهر» نیز، که از واژه‌های فارسی میانهٔ زرتشتی است، به همین معنی است. پیشوند پاد به‌صورت مرده در واژه‌هایی مانند پاداش و پاسخ دیده می‌شود.
آفند هم در معنای جنگ و پیکار و دشمنی در اشعار شاعرانی چون  #فردوسی آمده‌است:
دلیر و جهانسوز و پرخاشخر
ندارد جز آفند کار دگر

بنابراین، پدافند به‌معنی ضدجنگ است. فرهنگستان سوم این واژه را، که از ساخته‌های انجمن فرهنگ ارتش است، در واژه‌های حوزهٔ نظامی حفظ کرده‌است. برخی از ترکیب‌های مصوب این واژه عبارت‌اند از:
پدافندغیرعامل:  passive defense
پدافند زیستی:  biological defense
رایاپدافند:  cyber defense
پدافند پرتوی: radiological defense

گروه واژه گزینی فرهنگستان

با #زین_قند_پارسی  همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.
#علیرضا_حیدری 
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi

شکّرشکن شوند همه طوطیان هند
«زین قند پارسی» که به بنگاله می‌رود
حافظ



❌ رجاء واثق داریم که جناب آقای دکتر..

✅ امیدواریم که جناب آقای دکتر...


با #زین_قند_پارسی  همراه شویم و هر روز یک نکتۀ ویرایشی بیاموزیم.
#علیرضا_حیدری 
@qande_parsi
https://www.tgoop.com/qande_parsi