‍ ‍ ✔️هویت ایرانی، از سوگ سیاوش تا تعزیت عاشوراء

برگزاری باشکوه سالروز رویدادهای تاریخی و فرهنگی هم در جوامع پیشامدرن و هم در دوران جدید از ابزارهای عمده برای تداوم و زنده نگاه داشتن خاطرات جمعی یا هویت قومی و ملی پیشامدرن در گذشته و هویت ملی در دوره‌ی جدید بوده است. در ایران برگزاری نوروز باستانی و مراسم دهه‌ی عاشورا، که هر دو از تقدس خاصی برای ایرانیان شیعه برخوردارند، ملاط عمده ی هویت ایرانی شیعه یا، به زبان دیگر، دو ستون اصلی آن را تشکیل می‌دهند. ظاهرا مراسم دهه‌ی عاشورا، که به طور رسمی و علنی به فرمان معزالدوله‌ی دیلمی بویه‌ای در سال ۳۵۲ ق. در بغداد آغاز شده بود، با نشیب و فرازهایی تا دوره‌ی صفوی ادامه یافته و همراه با مراسم عید نوروز، که برای آن احادیثی پرداخته شده بود، به منزله‌ی پراهمیت ترین مراسم سالانه‌ی ایرانی شیعی نهادینه شده و تا به امروز تداوم یافته است.

البته در آن زمان در بغداد دو جشن ایرانی پراهمیت نوروز و مهرگان برپا می‌شد. هنگامی که در سال ۳۹۸ ق.، عاشورا و مهرگان در یک روز همزمان شدند، به فرمان شاهنشاه بویه‌ای ابتدا مراسم عاشورا را برگزار کردند و روز بعد جشن‌های مهرگان را در زمان شاه عباس که نوروز و عاشورا در سال ۱۰۲۱ ق. همزمان شدند، او هم رویه ی آل بویه را به کار بست.

تعزیه‌ی شهادت شاه شهیدان امام حسین (ع) از بسیاری جاری شباهت به سوگ سیاوش داشت که سالروز آن در دوران پیش از اسلام برگزار می‌شد و اشاره به آن در آثار گوناگون نظم و نثر فارسی دیده می‌شود. سوگ سیاوش چنان ریشه در اسطوره‌های پیش از اسلام داشت که تا اوایل دوران اسلامی نیز در سغد و خوارزم برگزار می‌شد. چنان که در تاریخ بخارا آمده است: "
و اهل بخارا را بر کشتن سیاوش سرودهای عجب است و مطربان آن .. سرودها را کین سیاوش گویند. و محمد بن جعفر گوید که از این - تاریخ سه هزار سال است و الله اعلم.

#شاهرخ_مسکوب در تحلیل ماندنی خود از سوگ سیاوش می‌گوید: «حتا هنوز در پاره‌ای از گوشه های دور، سیاوش شهید کامل و سرنوشت او نشان ظلمی است که انسان عرصه‌ی آن است». آن گاه به نقل قول از#صادق_هدایت می‌گوید: «در مراسم سوگواری نیز در کوهکیلویه زنهایی هستند که تصنیف های خیلی قدیمی را با آهنگ غمناکی به مناسبت مجلس عزا می‌خوانند و ندبه و مویه می‌کنند. این عمل را سوسيوش (سوگ سیاوش) می‌نامند»(نوشته های پراکنده هدایت، با مقدمه حسن قائمیان، امیرکبیر). سوگ سیاوش که در عهد اساطیری تاریخ سنتی ایران در اواخر عهد ساسانی در خدای نامک‌ها تدوین شده و به ثبت رسیده بود، در دست پرتوان فردوسی در شاهنامه حماسه‌ای جاودانه شد.

به نوشته‌ی شاهرخ مسکوب :
سلسله ی سیاوشان تاریخ در سرودهای یارسان، که اهل حق بدانها پایبندند، و روح عالی قلندر از هابیل به جمشید و از وی به ایرج و یحیی و سیاوش و امام حسین در گردش آمده است. آنان برگزیدگان و پاکان و مظلومان تاریخ اند. گردش روح شهیدان بزرگ تاریخ، که سالار شهیدان حسین (ع) بر تارک آنان می‌درخشد، نشانه‌ی تداوم تاریخی شهادت در هر دوره‌ی تاریخی است، چنان که گویی زمین هیچ گاه از شهید خالی نیست. در تشیع ایران، سیاوش، که اسطوره ای بود، جای خود را به شهید کربلا، که وجود تاریخی داشت واگذاشت و بدین گونه تعزیه جای سوگ سیاوش را گرفت.در واقع شباهت‌های دو مراسم ممکن است تا حدی گسترده محبوبیت عاشورا را در میان ایرانیان تبیین کند؛ همان طور که #احسان_یارشاطر در مقایسه‌ی خود از دو مراسم نتیجه می گیرد: «شهادت امام حسین (ع) و اهل بیت او یک زمینه ی واقعی در سنت ایرانی پیدا کرد تا به یک نمایش سوگواری الهام دهنده و سنجیده تبدیل شود. این مراسم وارث ویژگی عمده ی مراسم بسیار کهنی بود که ریشه‌های عمیقی در روح ایرانی داشت».

✔️هویت ایرانی، احمد اشرف(دو مقاله از جراردو نیولی و شاپور شهبازی)، ترجمه دکتر حمید احمدی، نشرنی
۱
🔸نقل قول از مسکوب:
#سوگ_سیاوش_در_مرگ_و_رستاخیز
تهران، نشر خوارزمی
🔸نقل قول از احسان یارشاطر :
Yarshater, Ehsan, "Ta'zia and Pre-Islamic Mourning Rics in Iran", in Peter Chelkowski..
ed., Ta'sieh Ritual and Drama in Iran, New York: New York University Press, New York University Studies in Near East Civilization, Number 7, 1979), pp. 88.94.


@kheradsarayeferdowsi

از کفم رها شد قرار دل
...
افتخار مرد در درستی است

تصنیف: عارف قزوینی | به روایت سه‌تار و آواز محمدرضا لطفی

@saoshyant_blog

نماز شام غریبان چو گریه آغازم
به مویه‌های غریبانه قصه پردازم

به یادِ یار و دیار آن چنان بگِریم زار
که از جهان ره و رسم سفر براندازم

من از دیار حبیبم نه از بلاد غریب
مهیمنا به رفیقان خود رسان بازم

خدای را مددی ای رفیق ره تا من
به کوی میکده دیگر علم برافرازم

سه‌تار و آواز استاد محمدرضا لطفی | آلبوم به‌یاد درویش خان

@saoshyant_blog

سلام بر تو که از نور داشتی پیغام!
سلام بر تو که چشم تو گاهواره‌ی روز
سلام بر تو که دست تو آشیانه‌ی مهر
سلام بر تو که روی تو روشنایی ماست!

تو چون شهاب گذشتی بر آن سکوت سیاه
تو چون شهاب نوشتی به خون روشن خویش
که صبح تازه ز خون شهید خواهد خاست
ز بال سرخ تو خواندم در آن غروب قفس
که آفتاب رها گشتنِ قناری‌هاست.

دختر ایران #مهسا_امینی

سایت www.mrshajarian.com ادای دینی ست به استاد «محمّدرضا شجریان» که با اندیشه‌ی پاسبانی و نشر مستندگونه‌ی بخشی از میراث معنوی سترگ وی متولد شده و در طول زمان بر داده‌هایش افزوده خواهد شد. در حد توان و بضاعتی ناچیز؛ آن‌گونه که از دست فردی شیفته‌ی فرهنگ و هنر این سرزمین برمی‌آید. آهنگ آن دارم تا با محوریّت شخص «محمّدرضا شجریان» این راه چنین طی شود:

🔹یکم: صدها سند مکتوب (مصاحبه‌های مطبوعاتی و غیر مطبوعاتی، جشن نامه‌ها و یادنامه‌ها، نوشته‌های شخصی برای افراد و …) و ده‌ها مدرک غیرمکتوب شنیداری و تصویری که در حدود نیم قرن فعالیت حرفه‌ای شجریان در منابع پراکنده‌ی قدیم و جدید موجودند جمع‌آوری شوند.
🔹 دوم: این اسناد و مدارک مورد دسته‌بندی و برچسب‌گذاری قرار گرفته و نیز در صورت لزوم با پیاده سازی قابل جستجو کردن شوند.
🔹 سوم: به انتشار این داده‌های آماده شده مبادرت ورزیم.

باشد که نخست، گامی باشد در جهت معرفی و شناخت هرچه بیشتر افکار و آثار این چکاد فرهنگی ایران‌زمین برای همگان و سپس، با گسترش روزافزون محتوای سایت و آراسته شدنش به ابزارهای هوشمند پژوهش محملی شود برای دسترسی آسان‌تر آن دسته از محققانی که در پی مطالعه و بررسی سیر آثار و تحولات فکری ایشانند.

لازم به ذکر است این طرح کاملاً شخصی ست و به هیچ نهاد، شرکت یا مؤسسه‌ای وابسته نیست.
‎
یکم مهرماه ۱۴۰۲ خورشیدی. مقارن با هشتاد و سومین زادروز استاد «محمّدرضا شجریان»

🔸Site: www.mrshajarian.com
🔸Instagram: m_r_shajarian
🔸Twitter: mr_shajarian

به مناسبت سومین سالگرد وفات استاد محمّدرضا شجریان

🔸۹۸ برنامه‌ی رادیویی گل‌ها با صدای محمّدرضا شجریان، در یک صفحه.

🔸مقاله‌ی آموزشی «‌‌‌تکنیک‌های‌ آوازی‌ موسیقی ایران» نوشته‌ی محمدرضا شجریان

🔸موسیقی؛ زبان انسانیّت. متن کامل سخنرانی سال ۱۳۷۰ محمدرضا شجریان در دانشگاه یو. سی. ال. ای. آمریکا به همراه پرسش‌ها و پاسخ‌ها

عقرب زلف کجت با قمر قرینه
تا قمر در عقربه کار ما چنینه

برای عیدانه ۱۴۰۴ این اجرای ۳۲ سال پیش کم‌تر دیده شده از تصنیف «عقرب زلف کج» را بپذیرید.

🔸آهنگ منسوب به علی‌اکبر شیدا
🔸از راست: مرتضی اعیان، حمید متبسم، کاظم داوودیان، محمدعلی کیانی‌نژاد و کیهان کلهر.
🔸۱۹۹۳ | هیوستون تگزاس

@saoshyant_blog

#ایران به خدا مملکت تاج‌وران است
این جایگه خسرو و جمشید و کیان است
ایران دل ما منزل ما آرزوی ما
ایران تن ما مسکن ما مونس جان است
یک ذره ز ایران نفروشیم به خورشید
آری نفروشیم که این خاک گران است
ما مردم ایران به جز ایران نشناسیم
گر ساحت ملک دگران باغ جنان است
بر ما ست که در راه #وطن جان بفشانیم
اگنون که ز غم مام وطن اشک‌فشان است

#پاینده_ایران
@saoshyant_blog

ایران - با صدا و ضرب زورخانه‌ی مرحوم استاد مرشد محمد مرادی

@saoshyant_blog

هو العلی

زمانه بر سر جنگ است یا علی مددی
کمک ز غیر تو ننگ است یا علی مددی
گشاد کار دو عالم به یک اشارت توست
به کار ما چه درنگ است یا علی مددی

چلیپای نستعلیق، رقم میرزا اسدالله شیرازی

گر بمانیم زنده، بر دوزیم
جامه‌ای کز فراق چاک شده

ور نمانیم، عذر ما بپذیر
ای بسا آرزو که خاک شده