آینده مشترک

⚛️مساله اصلا رای دادن یا رای ندادن نیست!
🖊امیر ناظمی

نگاه ایرانیان به مساله توسعه به شدت «دولت‌محور» است. همین اشتباه جمعی، خود را در پرسش «رای دادن» یا «رای ندادن» نشان می‌دهد. رای‌دادن می‌تواند همان‌قدر خوب باشد که رای‌ندادن. و هر دو می‌توانند بسیار بد باشند. مهم آن است که آن را در کدام مسیر و با کدام اقدامات دیگر ببینیم.

توسعه نیازمند توازن قدرت میان جامعه و حکومت است. در وضعیت فعلی، قدرت حکومت به صورت فاصله‌داری نسبت به قدرت جامعه افزایش یافته است. به این ترتیب جامعه امکان و فرصت پیش بردن خواسته‌ها و آرزوهای خود را از دست داده است.

برای جبران این مشکل راه حل آن است که «قدرت جامعه» افزایش یابد، اما آیا رای دادن راه افزایش قدرت جامعه است؟
پیش از آن باید «قدرت» را تعریف کرد.

⭕️قدرت چیست؟
قدرت یعنی آنکه دیگری خواسته‌ی ما را انجام دهد. مثلا اگر من تشنه باشم. خواسته‌ی من می‌شود: یک لیوان آب خنک. و اگر کسی برایم آن لیوان آب را بیاورد یعنی من قدرت دارم. (خواسته‌هایی مثل زندگی نرمال یا حجاب اختیاری):

⏺اگر به زور تفنگ آن فرد را مجبور کنم آب را بیاورد: «قدرت نظامی یا خشن»
⏺اگر با پول راضی‌اش کنم: «قدرت اقتصادی»
⏺اگر با قول بهشت باشد: «قدرت مذهبی»
⏺اگر کمک به دیگری ارزش شود برایش: «قدرت نرم یا روشنفکری»
و ...

قدرت خشن نظامی در انحصار حکومت‌هاست، اما سایر قدرت‌ها می‌تواند توسط جامعه در دست گرفته شود، سایر قدرت‌ها در جامعه‌ی ایرانی چه بوده؟

⭕️نگاه تاریخی به قدرت جامعه
جامعه ایرانی این تجربه‌های تاریخی برای افزایش قدرت خود را داشته است:

1️⃣قدرت تکنوبوروکراسی: ایران بارها توسط حکومت‌های غیرایرانی مورد هجوم قرار گرفته است (مغول‌ها، اعراب، ترکان)، یا توسط حاکمان مستبدی به بند کشیده شده است. از حسنک وزیر، خوجه نظام‌الملک، خواجه نصیرالدین طوسی، قائم‌مقام فراهانی، امیرکبیر، سپهسالار، مشیرالدوله، محمدعلی فروغی و ... افرادی بوده‌اند که در ساختار اداری ایران، و در همان حکومت‌های مستبد، تبدیل به صدای جامعه شده و عامل تقویت قدرت جامعه بوده‌اند. این راهبرد منجر توانمندی «هضم فرهنگی ایرانیان» نیز شده است، که به مرور حاکمان وحشی را متمدن کرده‌اند.

2️⃣قدرت اقتصادی: بازرگانان و صنعت‌گران ایرانی نیز عامل قدرت جامعه بوده‌اند. مرور کوتاهی به تاریخ مشروطه نشان می‌دهد، افراد و بنگاه‌هایی مانند تجارت‌خانه جهانیان و ارباب کیخسرو (زرتشتیان)، تجراتخانه تومانیان (ارمنیان)، امین‌الضرب، معین‌التجار بوشهری و .. از حامیان قدرت جامعه، نهضت مشروطه و تامین‌کننده هزینه آن بوده‌اند.

3️⃣قدرت اندیشه: روشنفکران ایرانی از میرزا ملکم‌خان و طالبوف تا نسل بعدی (کسروی) و روزنامه‌نگارانی مانند جهانگیرخان صوراسرافیل ، تربیت، دهخدا و و حتی روشنفکران دولتی مانند فروغی، داور، تیمورتاش و صدیق، نه تنها بخشی از باورهای ایرانیان را شکل دادند، بلکه به صورت غیرمستقیم ذهن و رفتار حاکمان را به سمت مطالبات مردم تغییر داده‌اند. هرچند تاثیرات آنان غیرمستقیم و زمان‌بر بوده است.

4️⃣قدرت اجتماعی: قدرتمندان محلی که نمونه‌های نام‌آشنای آنان در نهضت مشروطه ستارخان، باقرخان و سردار اسعد بختیاری بودند، بخش دیگری از قدرت مردم بوده‌اند. در دوران پهلوی و با مدرن شدن جامعه در قالب خانواده‌های ذی‌نفوذی مانند خاندان فرمانفرما، هدایت، امینی، غفاری و .. توانستند بازیگران بی‌بدیلی برای توسعه ایران شوند. هرچند حکومت هیچ‌گاه دل خوشی از آنان نداشت.

5️⃣قدرت دینی: روحانیان در نهضت مشروطه بیش از سایرین قدرت بسیج‌کنندگی داشتند. در سطوح مختلف از آیات عظام سه‌گانه تا آیت‌الله نایینی، بهبهانی و طباطبایی و سخنورانی مانند صدرالواعظین نمونه‌های اعلای آن هستند. این قدرت امروز خود را در مرام‌های دراویش و مرام‌های عرفانی بازنمایی کرده است.

6️⃣قدرت خارجی: قدرت خارجی نیز می‌تواند در تغییر رفتار یک حکومت به نفع مردم مهم باشد، هرچند این ابزار به راحتی می‌تواند منجر به نفوذ خارجی و بهره‌کشی منفعت‌طلبانه‌ی آن منجر شود و تاریخ ایران خاطرات خوبی از این قدرت ندارد.

⭕️افزایش قدرت جامعه
هیچ کدام از قدرت‌ها به تنهایی کارآمد نیست. اگرچه رای‌دادن می‌تواند منجر به افزایش قدرت تکنوبوروکرات‌ها شود، اما حتی با فرض ورود تکنوبوروکرات‌های خیرخواه به دولت، بدون وجود سایر قدرت‌های پشتیبان و نظارت‌کننده، این تکنوبوروکرات‌های خیرخواه به سرعت تبدیل به بخشی از ساختار قدرت و در خدمت خواسته‌های آن می‌شوند. به عبارت دیگر بدون برخورداری از سایر قدرت‌ها نمی‌توان امیدی به تغییر داشت. همان‌گونه که بنگاه‌های بزرگ و روشنفکران به تنهایی نمی‌توانند.

جامعه ایرانی، فارغ از آن‌که چه دولتی باشد، باید پیش از آن قدرت جامعه را تقویت کند. و پیش‌نیاز همه‌ی آن‌ها شکل‌گیری یک اتحاد و پیوند میان قدرت‌های مختلف سمت جامعه است.

برگرفته از کتاب ضربه سخت

www.tgoop.com/sharenovate/493

4.8K viewsJun 26 at 13:32

⚛️مساله اصلا رای دادن یا رای ندادن نیست!
🖊امیر ناظمی

نگاه ایرانیان به مساله توسعه به شدت «دولت‌محور» است. همین اشتباه جمعی، خود را در پرسش «رای دادن» یا «رای ندادن» نشان می‌دهد. رای‌دادن می‌تواند همان‌قدر خوب باشد که رای‌ندادن. و هر دو می‌توانند بسیار بد باشند. مهم آن است که آن را در کدام مسیر و با کدام اقدامات دیگر ببینیم.

توسعه نیازمند توازن قدرت میان جامعه و حکومت است. در وضعیت فعلی، قدرت حکومت به صورت فاصله‌داری نسبت به قدرت جامعه افزایش یافته است. به این ترتیب جامعه امکان و فرصت پیش بردن خواسته‌ها و آرزوهای خود را از دست داده است.

برای جبران این مشکل راه حل آن است که «قدرت جامعه» افزایش یابد، اما آیا رای دادن راه افزایش قدرت جامعه است؟
پیش از آن باید «قدرت» را تعریف کرد.

⭕️قدرت چیست؟
قدرت یعنی آنکه دیگری خواسته‌ی ما را انجام دهد. مثلا اگر من تشنه باشم. خواسته‌ی من می‌شود: یک لیوان آب خنک. و اگر کسی برایم آن لیوان آب را بیاورد یعنی من قدرت دارم. (خواسته‌هایی مثل زندگی نرمال یا حجاب اختیاری):

⏺اگر به زور تفنگ آن فرد را مجبور کنم آب را بیاورد: «قدرت نظامی یا خشن»
⏺اگر با پول راضی‌اش کنم: «قدرت اقتصادی»
⏺اگر با قول بهشت باشد: «قدرت مذهبی»
⏺اگر کمک به دیگری ارزش شود برایش: «قدرت نرم یا روشنفکری»
و ...

قدرت خشن نظامی در انحصار حکومت‌هاست، اما سایر قدرت‌ها می‌تواند توسط جامعه در دست گرفته شود، سایر قدرت‌ها در جامعه‌ی ایرانی چه بوده؟

⭕️نگاه تاریخی به قدرت جامعه
جامعه ایرانی این تجربه‌های تاریخی برای افزایش قدرت خود را داشته است:

1️⃣قدرت تکنوبوروکراسی: ایران بارها توسط حکومت‌های غیرایرانی مورد هجوم قرار گرفته است (مغول‌ها، اعراب، ترکان)، یا توسط حاکمان مستبدی به بند کشیده شده است. از حسنک وزیر، خوجه نظام‌الملک، خواجه نصیرالدین طوسی، قائم‌مقام فراهانی، امیرکبیر، سپهسالار، مشیرالدوله، محمدعلی فروغی و ... افرادی بوده‌اند که در ساختار اداری ایران، و در همان حکومت‌های مستبد، تبدیل به صدای جامعه شده و عامل تقویت قدرت جامعه بوده‌اند. این راهبرد منجر توانمندی «هضم فرهنگی ایرانیان» نیز شده است، که به مرور حاکمان وحشی را متمدن کرده‌اند.

2️⃣قدرت اقتصادی: بازرگانان و صنعت‌گران ایرانی نیز عامل قدرت جامعه بوده‌اند. مرور کوتاهی به تاریخ مشروطه نشان می‌دهد، افراد و بنگاه‌هایی مانند تجارت‌خانه جهانیان و ارباب کیخسرو (زرتشتیان)، تجراتخانه تومانیان (ارمنیان)، امین‌الضرب، معین‌التجار بوشهری و .. از حامیان قدرت جامعه، نهضت مشروطه و تامین‌کننده هزینه آن بوده‌اند.

3️⃣قدرت اندیشه: روشنفکران ایرانی از میرزا ملکم‌خان و طالبوف تا نسل بعدی (کسروی) و روزنامه‌نگارانی مانند جهانگیرخان صوراسرافیل ، تربیت، دهخدا و و حتی روشنفکران دولتی مانند فروغی، داور، تیمورتاش و صدیق، نه تنها بخشی از باورهای ایرانیان را شکل دادند، بلکه به صورت غیرمستقیم ذهن و رفتار حاکمان را به سمت مطالبات مردم تغییر داده‌اند. هرچند تاثیرات آنان غیرمستقیم و زمان‌بر بوده است.

4️⃣قدرت اجتماعی: قدرتمندان محلی که نمونه‌های نام‌آشنای آنان در نهضت مشروطه ستارخان، باقرخان و سردار اسعد بختیاری بودند، بخش دیگری از قدرت مردم بوده‌اند. در دوران پهلوی و با مدرن شدن جامعه در قالب خانواده‌های ذی‌نفوذی مانند خاندان فرمانفرما، هدایت، امینی، غفاری و .. توانستند بازیگران بی‌بدیلی برای توسعه ایران شوند. هرچند حکومت هیچ‌گاه دل خوشی از آنان نداشت.

5️⃣قدرت دینی: روحانیان در نهضت مشروطه بیش از سایرین قدرت بسیج‌کنندگی داشتند. در سطوح مختلف از آیات عظام سه‌گانه تا آیت‌الله نایینی، بهبهانی و طباطبایی و سخنورانی مانند صدرالواعظین نمونه‌های اعلای آن هستند. این قدرت امروز خود را در مرام‌های دراویش و مرام‌های عرفانی بازنمایی کرده است.

6️⃣قدرت خارجی: قدرت خارجی نیز می‌تواند در تغییر رفتار یک حکومت به نفع مردم مهم باشد، هرچند این ابزار به راحتی می‌تواند منجر به نفوذ خارجی و بهره‌کشی منفعت‌طلبانه‌ی آن منجر شود و تاریخ ایران خاطرات خوبی از این قدرت ندارد.

⭕️افزایش قدرت جامعه
هیچ کدام از قدرت‌ها به تنهایی کارآمد نیست. اگرچه رای‌دادن می‌تواند منجر به افزایش قدرت تکنوبوروکرات‌ها شود، اما حتی با فرض ورود تکنوبوروکرات‌های خیرخواه به دولت، بدون وجود سایر قدرت‌های پشتیبان و نظارت‌کننده، این تکنوبوروکرات‌های خیرخواه به سرعت تبدیل به بخشی از ساختار قدرت و در خدمت خواسته‌های آن می‌شوند. به عبارت دیگر بدون برخورداری از سایر قدرت‌ها نمی‌توان امیدی به تغییر داشت. همان‌گونه که بنگاه‌های بزرگ و روشنفکران به تنهایی نمی‌توانند.

جامعه ایرانی، فارغ از آن‌که چه دولتی باشد، باید پیش از آن قدرت جامعه را تقویت کند. و پیش‌نیاز همه‌ی آن‌ها شکل‌گیری یک اتحاد و پیوند میان قدرت‌های مختلف سمت جامعه است.

برگرفته از کتاب ضربه سخت

BY آینده مشترک