خوانش روی صندوق قبر امام‌زاده محمد صالح انار

📣 نشست بیست و دوم کاشان‌شناخت

🔸نشست «بازتاب باورهای شیعی بر کاشی‌های زرین‌فام کاشان در سده‌های نهم و دهم ه.ق» از سلسله نشست‌های مطالعاتِ علمی منطقه فرهنگی کاشان با سخنرانی دکتر محمد مشهدی نوش‌آبادی و دکتر محمدرضا غیاثیان برگزار می‌شود.

🗓زمان: سه‌شنبه ۲۸ فروردین ۱۴۰۳ | ساعت ۱۸

مکان: کاشان، خانهٔ تاریخی کاج (رو‌ به روی مسجد آقا بزرگ)

‍ 🔸 سیاه‌پوشی و عزاداری نخستین سالگرد تخریب دوم مقبرۀ ائمۀ بقیع (علیهم السلام) در حرم رضوی

در میان اسناد موجود در گنجینۀ مرکز اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سندی مبنی بر عزاداری و اعلام عزای عمومی به مناسبت سالگرد این واقعۀ جانسوز در ایران و نیز در حرم مطهر رضوی وجود دارد.

در این سند به برگزاری مجالس عزا و سوگواری این واقعه بر حسب توصیۀ آیة الله سید حسین طباطبایی قمی معروف به حاج آقا حسین قمی از علمای معروف اشاره شده است.

البته نویسنده و مخاطب نامه به‌طور دقیق مشخص نیست، اما از آن‌جایی که در پایین سند نوشته شده «اقدام لازم شده است» به نظر می‌رسد این نامه از سوی یکی از علمای شهر مشهد، خطاب به متولی و یا یکی از صاحب منصبان آستان قدس رضوی نوشته شده باشد و بر اساس مهر مندرج در پایین این سند که مربوط به سال ۱۳۰۶ شمسی است، گویا تاریخ سند از ثبت و ضبط اداری این سند، پس از اقدامات انجام شده در این زمینه حکایت دارد.

 تعطیلی نقاره‌خانه و به تعبیر سند موجود، «عمله شکوه» و نیز سیاه‌پوشانی گلدسته‌ها و ضریح مطهر امام هشتم (علیه السلام) ازجمله اقدام پیشنهادی به منظور اقامه عزا در این روز در حرم مطهر امام رضا (علیه السلام) بوده است.

در بخشی از این سند چنین آمده است:

«... الساعه جناب مستطاب شریعتمدار ملاذ الاسلام آقای شیخ مهدی و جمعی از ائمه جماعت و غیره این بنده منزل بر حسب تلگراف حجه الاسلام آقای قمی دامت برکاته جهت روز هشتم ماه که فردا می‌شود که روزیست که بقاع متبرکه ائمه بقیع را منهدم نموده به این مناسبت اقامه عزا و سوگواری عمومی فراهم نمایند و مشغول شده‌اند عموماً، لذا آقایان خواهشمند می‌باشند که مصیبت برای اجداد حضرت ثامن روحی و ارواح العالمین فداه می‌باشد و فراهم شده، مقرر فرمائید امشب و فردا شب عمله شکوه، خدمت ننمایند و ضریح مطهر و مناره‌ها را سیاه بپوشند و تعطیل فرمایند...».

#تخریب_بقیع

#مقاله

🔸تاریخچه اجمالی گنبد ائمه بقیع (علیهم السلام)

✍ دکتر احمد خامه‌یار

چکیده:

زیارتگاه ائمه بقیع که قبور مطهّر چهار تن از امامان معصوم شیعه (شامل امام حسن مجتبی، امام زین‌العابدین، امام محمد باقر و امام جعفر صادق، علیهم السلام) را دربردارد، از مهم‌ترین مقاصد زیارتی عموم مسلمانان در مدینه منوره به شمار می‌آید. تا کمتر از یکصد سال پیش، روی این قبور ساختمان و گنبد بزرگی وجود داشته که از بناهای معماری شاخص در مدینه بوده است. در این نوشتار، با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی اصیل و دست اول، تاریخچه اجمالی گنبد ائمه بقیع، شامل تعیین زمان ساخت و تحولات و بازسازی‌های آن در دوره‌های بعدی، بررسی شده است. نتایج این این پژوهش نشان می‌دهد قبور ائمه بقیع تا قرن پنجم هجری فاقد ساختمان بوده و نخستین گنبد روی این قبور، در اواخر این قرن، به دستور مجدالملک براوستانی قمی (د 492ق) وزیر برکیارق سلجوقی ساخته شده است. مهم‌ترین تحولات معماری این بنا در دوره‌های بعدی نیز تخریب اول و دوم آن به دست وهابی‌ها و بازسازی آن در دوره عثمانی پس از تخریب اول بوده است.

#تخریب_بقیع
#قبرستان_بقیع
#گنبد_ائمه_بقیع

‍ #معرفی_نشست

📣 موزۀ منوچهر شیبانی: سلسله نشست‌های مطالعاتِ علمی منطقۀ فرهنگی کاشان

🗓 نشست شمارۀ 22، کاشان، خانۀ تاریخی کاج، سه‌شنبه 28 فروردین 1403 ساعت 18

📄 عنوان نشست: بازتاب باورهای شیعی بر کاشی‌های زرین‌فام کاشان در سده‌های نهم و دهم هجری

👥 ارائه دهندگان:
دکتر محمد مشهدی نوش‌آبادی (استادیار گروه ادیان و فلسفه دانشگاه کاشان)
دکتر محمدرضا غیاثیان (استادیار گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه کاشان)

🔸در این نشست سه مقاله از دو عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان ارائه گردید. محور هر سه مقاله انعکاس باورهای شیعی مردمان کاشان بر کاشی‌های زرین‌فام منطقه در سده‌های میانی تاریخ ایران بود.

🔻عنوان و قسمتی از چکیدۀ مقالۀ نخست:

«رؤیانگاری بر کاشی زرین‌فام در دو بنای قدمگاهی کاشان از دوران ایلخانی و صفوی»

آمدن شخصی مقدس در رؤیای باورمندان و دستور وی به ساخت بنایی یادمانی، یکی از علت‌های اصلی ساخت قدمگاه­ها بوده و نمونه­های متعددی از این قبیل بناها در ایران قابل شناسایی است. در برخی موارد، برای بیان رؤیا و استمرار این باور برای نسل­های آینده از الواح یادمانی استفاده شده است. در این مقاله به پنج کاشی زرین­فام در منطقۀ کاشان اشاره می­شود که در آن­ها گزارش یک رؤیا ثبت شده است. دو نمونه از آن­ها که متنشان به­طور کامل حفظ شده است، شباهت­های معناداری با هم دارند: اولی متعلق به قدمگاه درب مهریق­آباد کاشان است که شخصی در سال 711ق/1312م امام علی(ع) را در خواب می­بیند و به فرمان او تربت­خانه­ای می­سازد. طبق متن کاشی دوم در قدمگاه خضر روستای یزدلان، شخصی در سال 1015ق/1607م خضر را در خواب دیده که به او سفارش تعمیر یک بنای گنبددار مخروبه را داده است. این نوشتار به دنبال واکاوی محتوا و بررسی وجوه تمایز و تشابه این دو لوح است. یافته­های مقاله نشان می­دهد که آن دو در بازتاب باورهای عامۀ ایرانی ـ شیعی، زمان و مکان مقدس و کرامت‌های شخص­محوری مقدس، بن­مایه‌ای مشترک دارند و جهت اصلی آن­ها مستندسازی عمارتِ بنایی مذهبی با بن­مایه­های ایرانی و شیعی است.

🔻عنوان و قسمتی از چکیدۀ مقالۀ دوم:

«الواح زرين‌فام کاشان در اواخر سدۀ نهم و نیمۀ اول سدة دهم هجری»

اگرچه کاشان در عصر ایلخانی یکی از مهم­ترین مراکز تولید کاشی­های زرین­فام در جهان اسلام بود، از نیمۀ سدۀ هشتم هجری این صنعت در این شهر دچار رکود شد. پس از آن، از اواخر سدۀ نهم هجری مجدداً شاهد رواج ساخت کاشی­های زریـن­فام اما با فرم و محتوای متفاوت هستیم. در این مقاله پانزده نمونه از این کاشی­ها که در خلال سال­های 883 تا 967 هجری تولید شده­اند، معرفی می­شود. این نوشتار با بهره­گیری از جستجوی میدانی و مطالعۀ کتابخانه­ای، ضمن معرفی دو لوح زرین‌فام ناشناخته، برای اولین بار به بازخوانی محتوا و انتشار تصاویر تمام نمونه­های شناخته شده پرداخته و بررسی می­کند که این کاشی‌ها به لحاظ فرم و صورت چه ویژگی­هایی دارد؟ و محتوای این الواح چه ارتباطی با باورهای مذهبی مردم ایران، به­ویژه کاشان در آغاز عصر صفوی دارد؟ نتایج نشان می­دهند که زرین­فام­های این دوران تابع فرم و شکل کلی تقریباً یکسانی هستند و محتوای آنها تحت تأثیر باورهای شیعی و محوریت صلوات بر چهارده معصوم است.

🔻عنوان و قسمتی از چکیدۀ مقالۀ سوم:

«دو رویکرد مذهبی غالی و معتدل بر دو لوح کاشی صفوی مسجدجامع کوهپایه»

تهیۀ دو لوح کاشی یادمان در اوایل دورۀ صفوی برای یک منبر کاشی‌کاری‌شده در مسجدجامع کوهپایه، شهری کوچک در نزدیکی اصفهان، سؤالات و ابهاماتی ایجاد کرده است. یکی از این کاشی‌ها از نوع زرین‌فام است که در محرم سال 935 هجری در شهر کاشان و دیگری کاشی آبی و سفید که هشت ماه بعد در رمضان همان سال در شهر قمشه تولید شده است. محتوای کاشی اول مبین تشیع غالی و دومی مبین گرایش معتدل اسلامی دربارۀ امام علی(ع) و آل پیامبر(ص) است. نتایج این مقاله نشان می‌دهد که علت اصلی سفارش کاشی دوم، نگرانی سفارش‌دهنده از عبارت «هو العلی الاعلی» در صدر لوح زرین‌فام کاشان است که به‌دلیل کاربرد آن برای امام علی(ع) و برخی رهبران جنبش حروفیه، شعاری تند و غیرمتشرعانه تلقی می‌شد. لذا در شهر کوهپایه که یکی از مراکز نقطویه بود و برخی از بزرگان آن مانند ابوالقاسم امری بدین اتهام نابینا شدند، بانی منبر، حاج اسکندر به سفارش کاشی دیگری با محتوایی معتدل مبادرت می‌ورزد. همچنین این دو کاشی مناسبات صنعتی و هنری شهرهای کاشان، قمشه و کوهپایه و به‌طور کلی مرکز ایران را نشان می‌دهند که متأثر از عقاید شیعی آن دوران است.

📣 فایل صوتی

🗓 نشست شمارۀ 22، کاشان، خانۀ تاریخی کاج، سه‌شنبه 28 فروردین 1403 ساعت 18

📄 عنوان نشست: بازتاب باورهای شیعی بر کاشی‌های زرین‌فام کاشان در سده‌های نهم و دهم هجری

👥 ارائه دهندگان:

دکتر محمد مشهدی نوش‌آبادی (استادیار گروه ادیان و فلسفه دانشگاه کاشان)

دکتر محمدرضا غیاثیان (استادیار گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه کاشان)

نشست‌های پژوهشی موزۀ شیعه (5)

🔸در جستجوی تربت‌خانۀ ایلخانی کاشان:
از رؤیانگاری بر کاشی‌های زرین‌فام تا ساخت بنای قدمگاه امام علی (علیه السلام)

🔹دکتر حمیدرضا جیحانی
دانشیار مرکز مستندنگاری، مطالعات معماری و مرمت، دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی
🔹 دکتر محمد مشهدی نوش‌آبادی
دانشیار گروه ادیان و فلسفۀ دانشگاه کاشان

🗓تاریخ و محل برگزاری:

چهارشنبه 26 اردیبهشت 1403 هـ ش. ساعت 14 تا 16

تهران، خیابان انقلاب، خیابان قدس، خیابان پورسینا، پلاک 13

مؤسسۀ باستان‌شناسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران


#نشست_های_پژوهشی_موزه_شیعه
#مطالعات_معماری_ایران
#تربت_خانه_ایلخانی
#کاشان
#کاشی_زرین_فام
#سده_هشتم_هجری
#موزه_شیعه

به مناسبت ۱۹ اردیبهشت، روز ملی میراث مکتوب
با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد و موزه شیعه

تشیّع پیشاصفوی به روایت میراث ملی ایران
حمیدرضا آذری‌نیا
دکترای مردم‌شناسی و هیات مدیر موزهٔ شیعه

⏰چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ . ساعت ۱۰:۱۵ الی ۱۱:۱۵ 
دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، سالن دکتر مشائی

◀️ لینک پخش زنده

🔗موزه شیعه
🔗انجمن ایرانی تاریخ اسلام، شعبه خراسان رضوی، کمیتۀ نسخه‌های خطی

تشیّع پیشاصفوی به روایت میراث ملی ایران
حمیدرضا آذری‌نیا
دکترای مردم‌شناسی و عضو هیات مدیرۀ موزهٔ شیعه

چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳.
دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد

🔗موزه شیعه
🔗انجمن ایرانی تاریخ اسلام، شعبه خراسان رضوی

🔺نشست پژوهشی موزۀ شیعه به مناسبت ولادت با سعادت امام رضا(علیه السلام)🔻

🔸سخنرانان:

🔹دکتر حمیدرضا آذری‌نیا: زمینه‌های اجتماعی و سیاسی ضرب سکۀ ولایت‌عهدی امام رضا علیه السلام، ساعت 9:30 تا 10 صبح

🔹استاد احمدرضا رحیمی ریسه: معرفی پروژۀ دانشنامۀ نسخه‌های کهن امامیه و  نسخۀ کهن عیون اخبار الرضا علیه السلام، ساعت 10 تا 10:30 صبح 

🔹دکتر میثم صادقی: معرفی اسناد و کتیبه‌های قدمگاه رضوی در توران‌پشتِ یزد، ساعت 10:30 تا 11 صبح


پیرامون نشست، نمایشگاهی از هشت اثر رضوی مرتبط با موضوع سخنرانی‌ها نیز دایر خواهد بود.

🏛 محل نشست و نمایشگاه: تهران، خیابان امام خمینی، خیابان سی تیر، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سالن همایش‌های خلیج فارس

🗓 زمان: دوشنبه 31 اردیبهشت ماه 1403ش، ساعت 9:30

💻 پخش زنده توسط انجمن ایرانی تاریخ اسلام شعبۀ خراسان رضوی

https://www.tgoop.com/shia_museum

⚫️ برنامه های امروز برگزار نمی شود.

نشست‌های پژوهشی موزۀ شیعه (۶)
(به مناسب ۲۳ ذی‌القعده)

🔸تحلیل در زمان و هم‌زمانی سکۀ ولایت‌عهدی امام رضا (علیه السلام)🔸 
ارائه دهندگان: 
🔹دکتر حمیدرضا آذری‌نیا؛ دکتری مردم‌شناسی دانشگاه تهران 
🔹حسین محسنی؛ دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه تربیت مدرس  
🗓 زمان: شنبه ۱۲خرداد ۱۴۰۳، ساعت ۱۶ تا ۱۷.


💻 لینک پخش زنده

موزه شیعه
انجمن ایرانی تاریخ اسلام، شعبۀ خراسان رضوی

نشست‌های پژوهشی موزۀ شیعه (۶)
(به مناسب ۲۳ ذی‌القعده)
🔸تحلیل در زمان و هم‌زمانی سکۀ ولایت‌عهدی امام رضا (علیه السلام)🔸 
🔹دکتر حمیدرضا آذری‌نیا؛ دکتری مردم‌شناسی دانشگاه تهران 
🔹حسین محسنی؛ دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه تربیت مدرس  
🗓 زمان: شنبه ۱۲خرداد ۱۴۰۳.
#VOICE
موزه شیعه
انجمن ایرانی تاریخ اسلام، شعبۀ خراسان رضوی

کتیبهٔ بقعهٔ پیربکران، فلاورجان اصفهان، سال 712

این بقعه در سال 712 و به دستور اولجایتو ساخته شده و کتیبه های با نمادهای شیعی بسیاری دارد.

کتیبه ای که تصویر آن تقدیم دوستان شد، شامل صلوات کبیره چهارده معصوم و حضرت خدیجه صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین می باشد.

این کتیبه از وجود گرایش های شیعی در جامعهٔ آن دوران و همچنین حمایت اولجایتو از این باورها، حکایت می کند.


متن کتیبه:
اللهم صل علی محمد المصطفی و صل علی علی المرتضی و صل علی فاطمة زهرا و صل علی خدیجة الکبرا و صل علی حسن المجتبا و صل علی حسین شهید کربلا و صل علی علی زین العابدین و صل علی محمد باقر و صل علی جعفر صادق و صل علی موسی الکاظم و صل علی علی موسی رضا و صل علی محمد تقی و صل علی نقی و صل علی حسن العسکری و صل علی محمد مهدی

پ.ن: ذکر نام حضرت خدیجه سلام الله علیها در این کتیبه، با لقب «الکبری» بسیار جالب توجه است.

#پیربکران
#اثنی_عشری
#اولجایتو
#کتیبه
#بنا
#قرن_هشتم


@shia_museum

‍ زوزن امروز روستایی در نزديکی خواف است ولی در گذشته شهر بزرگی بوده که تنها مسجدی از آن امروز قابل مشاهده است. در حفار‌ی‌های قسمت شمالی مسجد زوزن، محراب نفیسی که تقریبا به صورت کامل محفوظ باقی مانده، از زیر خاک بیرون آمد. علت سالم باقی  ماندن محراب، دفن برنامه‌ریزی شده آن توسط سازندگان بنا در همان زمان ساخت بوده، به صورتی که جلوی محراب را با خشت صندوقه‌چینی کرده و فضای میانی را نیز با ماسۀ بادی پر ساخته بودند.
سازنده این محراب استاد محمد ساربان و زمان ساخت آن احتمالا برای دوره خوارزمشاهیان است.

دور این محراب، در بخش لاجوردی رنگ، مزین به آیۀ ولایت است. آیۀ ولایت (مائده: ۵۵) بیان‌گر ولایت آسمانی حق تعالی، رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و مؤمنانی است که در رکوعِ نماز انفاق می‌کنند. از نظر مفسران شیعه و اهل‌سنت، شأن نزول این آیه، انفاق امیرمومنان علی بن ابی طالب(علیه السلام) در رکوع نماز بوده است. بر همین اساس، شیعیان برای اثبات ولایت الهی حضرت امیرمومنان(علیه السلام) به این آیه استناد می‌کنند.

#موزه_شیعه
#کتیبه
#سده_هفتم_هجری
#زوزن

خوانش محراب مزین به آیه ولایت امیرالمومنین علیه السلام