روشنفکری سترون

آرش حیدری ـ ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ ـ خانه اندیشمندان علوم انسانی

تراکم فشارهای اجتماعی در ایران، همواره این استعداد را بروز داده که می‌تواند نقد روشنفکری بدل به فریادهایی کودکانه شود. البته نه فریادهایی که صرفا در حد گلایه از مشکلات روزمره باقی می‌مانند؛ بلکه برای هم‌قواره‌شدن با قامت مفهومی مانند نقد، خود را در لباس تحلیل‌هایی ذات‌نگرانه از کلیت جامعه ارائه می‌دهند. آنها جامعه را خلاصه می‌کنند در چند ویژگی کلی که همواره در پس تمام گونه‌گونی‌ها، رد آنان را باید یافت. در این مسیر، چیزی تحت عنوان «خلقیات ایرانیان» بهترین دستمایه‌ی روشنفکران ایرانی بوده تا شناخت ایرانی جماعت را با مفاهیمی همچون استبدادزدگی و خرافه‌پرستی و امثالهم ساده کنند. با این ترفند دیگر می‌توان هیچگونه مسئولیتی را در قبال جامعه و علم نپذیرفت و از جریان رو به پیش آن کناره گرفت.

آرش حیدری در این سخنرانی توضیح می‌دهد که چگونه ژانر خلقیات در ایران، غالبا مسیری غیرعلمی را پیموده و بیش از هر چیز، کوشش‌هایی برای کسب اعتبار بوده است. او می‌گوید چنین تحلیلی ما را به ورطه‌ی نوعی محافظه‌کاری خواهد کشاند که ناتوان از تحلیل تمام جنبش‌های اجتماعی ایران خواهیم بود. هرچند چنین نقدی، گامی به جلو است اما گفتار حیدری این استعداد را دارد که در برابر ذات‌گرایی این ژانر، ذات‌گرایی دیگری را بنا کند برای روایت نزاع دائمی جامعه به عنوان منشأ خیر و حکومت به عنوان پیکره‌ی شر. بدین صورت ما دوباره با مفاهیمی متصلب از جامعه و حکومت مواجهیم که یکی تاریخ جنبش و زندگی است و دیگری داستان استبداد. اینگونه، تمایز میان جنبش‌ها، تعارضات درون جامعه و آمیختگی جامعه و دولت، ناخواندنی می‌ماند و باز هم مجالی می‌شود برای مسئولیت‌گریزی و نادیده‌گرفتن اینکه جنبش‌های اجتماعی و سیاسی، جهت دارند و به راحتی نمی‌توان آنها را یک‌کاسه کرد.

این ویدئو گزیده‌ای است از نشست «تاریخ خلقیات و روحیات ایرانیان بر پایه‌ی آثار مقصود فراستخواه» که به مشارکت مجله‌ی «مردم‌نامه» و «خانه اندیشمندان علوم انسانی» برگزار و منتشر شده است. فیلم کامل سخنرانی آرش حیدری، در سایت سیمافکر نیز قابل دسترسی است.

💡هر فیلم آغاز یک گفتگوست
@simafekr_com

چرا بریتانیا از کودتای رضاخان حمایت کرد؟

عباس امانت ـ ۲۴ اسفند ۱۳۹۹

گزیده‌ی سخنرانی عباس امانت

💡هر فیلم آغاز یک گفتگوست
@simafekr_com

چرا بریتانیا از کودتای رضاخان حمایت کرد؟

عباس امانت ـ ۲۴ اسفند ۱۳۹۹

سوم اسفند ۱۲۹۹ کودتایی در ایران رخ داد که چهره‌ی آن را دگرگون کرد. همواره بر سر اینکه عاملان این کودتا که بودند و پیامدهای آن برای ایران چه بوده، دعاوی متعددی مطرح شده است. اما آنچه که می‌تواند راهگشای فهم این واقعه باشد، نظرکردن به مسیری است که دولت کودتا پیمود و دریافتن عاملی است که آن را ساقط کرد. آشفتگی ایران پس از نهضت مشروطیت و طلب استقرار یک دولت متمرکز، به عنوان گواهی روشن بر ریشه‌ی درونی این واقعه دانسته شده است. اما آن نیرویی که از میان تمام گزینه‌های موجود، رضاخان را برگزید و در کودتا او را یاری کرد، دولت انگلستان بود. اوضاع، وقتی روشن‌تر می‌شود که به یاد بیاوریم پس از پایان جنگ جهانی اول، به ابتکار دول پیروز جنگ، خصوصا انگلستان، نقشه‌ی جغرافیایی منطقه‌ی ما تغییر کرد و مجالی برای ظهور دولت‌های ملی‌ای شد که توان تأمین منافع غرب را داشته باشند. این دولت‌ها طرح توسعه را پیش گرفتند اما بارزترین مشخصه‌ی توسعه‌شان، وابستگی بود. لذا هرچند که رضاخان به خوبی توانست نقش یک دیکتاتور توسعه‌بخش را بازی کند و حمایت جمع قابل توجهی از نخبگان را جلب کند؛ اما کسانی که پایان او را رقم زدند، نه نیروهای داخلی ایران، بلکه دولت‌های خارجی بودند. نشانی روشن بر اینکه تکیه بر تعادل‌های خارجی، هیچ‌گاه دولتی قوی و مردمی را ممکن نخواهد کرد.

عباس امانت اینجا توضیح می‌دهد که چگونه برآیند نیروهای سیاسی بریتانیا، تصمیم گرفتند تا متحدی درون ایران بیابند و به جای حضور مستقیم، سلطه‌ی خود را از این طریق، بر ایران اعمال کنند.

ویدئویی که می‌بینید، گزیده‌ای است از نشست «رضاشاه و میراث عصر پهلوی» که کانون کتاب تورنتو برگزار کرده است. بخش‌هایی از سخنان عباس امانت در این جلسه، در سایت سیمافکر قابل مشاهده است.

💡هر فیلم آغاز یک گفتگوست
@simafekr_com

رزم عشق

نامه مجاهدین حزب‌الله به سیدحسن نصرالله

💡سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

رزم عشق

نامه مجاهدین حزب‌الله به سیدحسن نصرالله

ما هنوز نمی‌فهمیم که رزمندگان مقاومت واقعاً چگونه می‌جنگند و چگونه زندگی می‌کنند و چگونه روز را به شب می‌رسانند. رابطه سربازان با یک فرمانده نظامی یا رهبر نظامی قاعدتاً نباید این چنین باشد. جهان به ما می‌گوید که نظام دیگری بر رزم و جنگ و حتی زندگی حاکم است اما مقاومت می‌گوید کلا انسان دیگری در کار است. به راحتی نمی‌توان فهمید که واقعاً چه چیزی انسان مقاومت را این گونه کرده اما احتمالاً آن چیز تنها چیزی است که لیاقت زندگی کردن دارد.

در ادامه متن نامه‌ای را می‌خوانید که رزمندگان حزب‌الله برای رهبرشان پیش از شهادت‌ش نوشته‌اند:

«ای حضرت عشق! ای معنای صدق و اخلاص! ای پدر رزمندگان و شهدا! درود و تکریم ما نثار تو باد! سلام و دعای ما تقدیم تو باد! تمام عشق و دوستی ما وقف تو باد!

با تحیت و سلام ما را راهی کردی و دعایت را نثار ما؛ همین [دعای تو] یاور و تکیه‌گاه ما در میدان بود؛ خستگی شب‌ و روزهایمان را زدودی؛ به دست‌های ما که روی ماشه بود، قوت دادی؛ و ما لبیک گفتیم. پاسخ ما در میدان بود؛ آن گاه که تیر می‌انداختیم و ندایمان این بود: «و چون تیر افکندی، تو نیفکندی بلکه خدا افکند» یا الله! بخشی از قدرت خود را به دشمن‌مان چشاندیم؛ عرق جبین‌مان با عطر خون آمیخته شد. نه سرما خسته‌مان می‌کند و نه گرما سد راه ماست. ابرها به ما سایه می‌بخشند؛ مِه با ما انس می‌گیرد و یاور ما می‌شوند در مبارزه با دشمن.

ای آقای ما! ای محبوب ما! ای آقای رزم و عشق! شجاعت و بی‌پروایی را از تو آموختیم؛ دلاوری و اقتدار و شکوه را از تو آموختیم؛ از هیچ دشمنی نمی‌هراسیم؛ هیچ لشگری تن ما را نمی‌لرزاند. تو آنچنان دعایمان می‌کنی، گویی ما اهل و عیال تو هستیم. دعای تو راز ایستادگی ماست؛ با دعای تو پیروزی را به چنگ می‌آوریم و با صبر و اخلاص. به شما و مردم استوارمان قول می‌دهیم که در تعهد به وصایای شهدا امین باشیم. عهد می‌بندیم که پرچم جهاد همیشه برافراشته باشد حتی اگر آخرین قطره خون‌مان برای احقاق حق و یاری مظلومان ریخته شود.

ای آقای ما! ای وعده‌ی صادق خدا! و ای گواه عزت او! سربازان‌ت جمجمه‌های خود را به خدا سپرده‌اند و قدم‌هایشان بر زمین استوار است و به دوردست‌ها چشم دوخته‌اند؛ آن‌ها در گروِ اشاره‌ی تو هستند تا خدا به دستان آن‌ها دشمنان را عذاب کند و سینه‌ی مؤمنان را التیام بخشد.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته - از طرف فرزندان‌ت، رزمندگان مقاومت اسلامی.»

💡سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

او نمرده است

تدفین شهید سیدحسن نصرالله

💡سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

الى‌اللقاء مع انتصار الدم على السيف

به امید دیدار هنگام پیروزی خون بر شمشیر ...


💡سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

شکست اسرائیل؛ تولد ملت لبنان

وحید یامین‌پور ـ آبان ۱۴۰۳

💡 سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

شکست اسرائیل، تولد ملت لبنان

وحید یامین پور - ۱۴ آبان ۱۴۰۳

در سال 1920، کشور لبنان فقط به این خاطر تاسیس شد که جایگاه فرانسه در غرب آسیا را تثبیت کند. قرار بود که حاکمان مسیحی و مارونی لبنان به عنوان عمال نیابتی فرانسه عمل کرده و حامی منافع این کشور در نظم سایکس-پیکویی پدید آمده در غرب آسیا بشوند. پس می‌توان ادعا کرد که لبنان از همان ابتدا فاقد یک حکومت ملی که برخاسته از هویت و باور مردمش باشد، بود و چاره‌ای جز عمل به منویات بیگانگان نداشت.

وقوع جنگ‌های داخلی مکرر، تنازعات قومی، دخالت بیگانگان در سرشت سیاسی و حمله اسرائیل، به پبدایش هویت‌های قومی-مذهبی چند پاره و متعارض در این کشور دامن زد. لبنان تنها در ظاهر نام یک کشور را به یدک می‌کشید و در واقعیت، چیزی جز یک موجودیت غیر مستقل و وابسته به خواست و تصمیمات قدرت‌های بزرگ و بیگانه نبود. پس طبیعی بود که مردم این کشور نیز ماهیت یک ملت را نداشتند.

وحید یامین‌پور در نشست عصر نصرالله توضیح می‌دهد که پیروزی بر اسرائیل، اولین رویدادی بود که توانست یک پیروزی بزرگ و یک هویت ملی واحد را برای مردم لبنان به ارمغان بیاورد. این مهم جز با فرماندهی و رهبری سید حسن نصرالله ممکن نبود؛ پس سید حسن نصرالله تنها چهره ملی لبنان از زمان تاسیس این کشور به حساب می‌آید.


فیلم بخشی است از سخنرانی وحید یامین‌پور در نشست عصر نصرالله که توسط پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی در چهلمین روز شهادت سیدحسن نصرالله برگزار گشته است.

💡سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

خیال خام

زلنسکی - فوریه ۲۰۲۵

💡سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

خیال خام

زلنسکی - فوریه ۲۰۲۵

در عرصه بین الملل، تامین منافع ملی، آن‌چیزی است که برای کشورهای مختلف الویت دارد. ایجاد معاهدات و سازمان‌های بین المللی به این خاطر منطقی است که تهدیدات وجودی نظام بین‌الملل برای بازیگران مختلف را کاهش می‌دهد و آن‌ها را در دستیابی به اهداف خود یاری می‌دهد. هنگامی که کارکرد این معاهدات و پیمان‌ها در دستیابی به منافع ملی برای یک بازیگر کمرنگ شود، دیگر توجه و اهمیت دادن به این سازمان‌ها و پیمان‌ها منطقی به نظر نمی‌رسد.

در جنگ بین دو کشور، هیچ‌ بازیگر ثالثی خود را به خطر نمی‌اندازد مگر آنکه امکان سرایت تهدید به خاک کشور خود را حس کند‌‌؛ بنابراین مادامی که خطر و تهدید وجود داشته باشد، حضور در سازمان‌های بین المللی، پیمان‌ها و کمک به یکی از طرفین جنگ توجیه پذیر است. هنگامی که تهدید جنگ برای این بازیگر ثالث رفع بشود، دیگر منطقی نیست که خود را به خاطر جنگی که در آن منفعتی ندارد، به خطر بیاندازد.

زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، تنها دو هفته پیش در مصاحبه با پیرس مورگان، با خوش‌خیالی گمان می‌کند که در نزاع اوکراین و روسیه، آمریکا و سازمان‌های بین المللی حتما در کنار او باقی خواهند ماند، غافل از آنکه در عرصه روابط بین الملل، هیچ الگویی از دوستی-دشمنی دائمی وجود ندارد و آن چیزی که اهمیت دارد، دستیابی به منافع ملی است. در این الگو، اوکراین یک تاریخ مصرفی داشت، تاریخ مصرفی که با آمدن ترامپ و تغییر استراتژی آمریکا به پایان رسید. حالا اوکراین برای بقای خود مجبور است که حاکمیت روسیه بر مناطق تصرف شده خاک خود را بپذیرد و جنگ را بدون دستیابی به پیروزی که آرزویش را داشت، به پایان ببرد.

💡سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

سازماندهی پژوهش

علی‌اکبر دهخدا

💡 سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

سازماندهی پژوهش

علی‌اکبر دهخدا

زبان فارسی با شاهنامه و لغتنامهٔ دهخدا با غرب مدرن روبرو شد. پس از شکست ما از روسیه و انقلاب مشروطه که سویه‌های علمی ما را دعوت به آموزش از اروپا می‌کرد صداهایی از داخل زبان فارسی شنیده می‌شد که برای رسیدن به امر مدرن باید از ذهن و زبان و ادبیات و سنت فارسی عبور کنیم.

میرزا ملکم و سایر روشنفکرهایی که در ذیل اندیشهٔ او تعریف می‌شوند پرچم‌دار این تقابل بودند. به نحوی که علیه سعدی مقاله نوشتند. فروغی هزارهٔ فردوسی را برگزار کرد و امکانی برای زبان فارسی به وجود آورد تا بتواند به همان شکل کلاسیک هم زنده بماند اما این هزاره و بیانیه‌های آن کافی نبود تا زمانی‌که دهخدا خبر از تدوین لغت‌نامه داد. وزن سیاسی لغت‌نامه دهخدا آنقدر مهیب بود که پس از آن کسی نتوانست ادبیات ملکم را تکرار کند و روشنفکران غلیظ ایران هم فقط با زبان فارسی امکان حضور پیدا کردند.

لغتنامه دهخدا شکل جدیدی از تحقیق در علوم پایهٔ ادبی و انسانی را دنبال کرد. تشکیل سازمانی برای ایجاد لغت‌نامه، فرم جدیدی در تاریخ ادبیات فارسی و ایران را به وجود آورد.
به اسامی شاگردان دهخدا که در این ویدیو بیان می‌شود دقت کنید. هرکدام از سترگ‌های فرهنگ فارسی و ادبیات آن شدند. این مهابت و مهارتی که مرحوم شهیدی یا سایر شاگردان دهخدا پیدا کردند بدون سازمان پژوهشی دهخدا به وجود نمی‌آمد.

هفتم اسفند سالگرد درگذشت علی اکبر دهخدا گرامی باد.

✍ علیرضا عبدالعلی سربندی

💡 سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

این داغ تسلایی ندارد

سیمافکر؛ ویدئو رسانه فرهنگ و سیاست
@simafekr_com

این داغ تسلایی ندارد

۵ اسفند ۱۴۰۳، تشییع پیکر سید حسن، حدود ۵ ماه پس از عروج او در بیروت برگزار شد. در این چند روز تصاویر تکان دهنده‌، مردمی را نشان می‌داد که گویا داغ سید را نه برای چند ماه که چند سال با خود حمل کرده‌اند. این داغ تسلایی ندارد.
برای عسرت و مظلومیت سید حسن، برای وجودی که با راهش یکی شده بود، تسکین شاید فقط جملاتی از خودش باشد که گویا توصیف همه آدم‌هایی است که در این صحنه دلتنگ اویند:
ای گرامی‌ترین انسان‌ها، ای شریف‌ترین مردمان...
دوباره جهان را شگفت‌زده خواهید کرد.

آنچه اینجا شیخ نعیم به زبان آورده، تکرار عباراتی از سید حسن، پس از پیروزی در جنگ ۳۳ روزه سال ۲۰۰۶ است.

سیمافکر؛ ویدئو رسانه فرهنگ و سیاست
@simafekr_com

وضعیت آمریکایی

سریال South Park - فصل ۷ قسمت ۴

سیمافکر؛ ویدئو رسانه فرهنگ و سیاست
@simafekr_com

وضعیت آمریکایی

سریال South Park - فصل ۷ قسمت ۴

از لحظه شکل گیری آمریکا و اعلام استقلال از انگلیس تا اکنون، جنگ پیوسته همراه ایالات متحده بوده است. تنها از ۱۹۴۵ تا به امروز، آمریکا چیزی حدود ۱۰۰ جنگ را به راه انداخته است. اما با این حال، مردم آمریکا خود را از هرگونه تقصیری مبرا می‌دانند و حتی در تصورشان، رهبر جهان آزاد هستند.

سریال ساوث پارک، لحظه نوشته شدن قانون اساسی ایالات متحده را نشان می‌دهد ‌که در آن، موضع قانون اساسی آمریکا نسبت به جنگ مورد بحث قرار می‌گیرد. پس از بحث‌های فراوان و بی‌نتیجه، بنجامین فرانکلین راه حلی را مطرح می‌کند. آمریکا می‌تواند به جنگ برود، اما همزمان، به جنگ اعتراض کند و از این جهت بی‌تقصیر بماند.

در انتها دیالوگی مطرح می‌شود که شاید تعریفی مجمل اما کافی درباره آمریکا باشد: کشوری که یک چیز می‌گوید، اما طور دیگری عمل می‌کند.

✍ محمدحسین نجابت

سیمافکر؛ ویدئو رسانه فرهنگ و سیاست
@simafekr_com

این است معنای سرزمین

لبنان - بیروت

💡 سیمافکر؛ ویدئورسانه فرهنگ و سیاست ایران
@simafekr_com

این است معنای سرزمین

لبنان - بیروت

حیات انسان با غایت‌ش معنادار است. اگر غایتی برای زندگی کردن وجود نداشته باشد، تمام رنگ‌ها و تصویرهای پیش روی زندگی چیزی برای عرضه نخواهند داشت. مهم نیست که این زن لبنانی از اهل سنت است و در میان شیعیان به یک رهبر شیعه عرض ارادت می‌‌کند و موضوع بحث شیرین «تکثرات لبنانی» است. مهم توجه به آن چیزی است که حیات مقاومت به خاطر آن همچنان باقی است و این خانم نیز جذب همان شده است. نیروی مقاومت ریشه در دو چیز دارد: خاک و ایمان. خاک مشخص می‌کند که تو چگونه در همین جایی که زندگی می‌کنی در میانه‌ی میدانی و ایمان به تو می‌گوید که هیچ چیز ارزش زندگی ندارد جز ایستادگی در برابر اشغالگر.

💡هر فیلم آغاز یک گفتگوست...
@simafekr_com

جنگی برای انسان

علیرضا شفاه - میزگرد شبکه خبر - ۶ اسفند ۱۴۰۳

💡هر فیلم آغاز یک گفتگوست...
@simafekr_com