روشنا (۶)

از آشنایی تا دوستی هزار منزل است.

کشف‌ الاسرار و عُدّة الابرار، ابوالفضل رشیدالدین میبدی، به اهتمام علی‌اصغر حکمت، امیرکبیر، ۱۳۶۱، ج ۱، ص ۷۴.

@theapll

سوم دی، زادروز محمدابراهیم باستانی پاریزی (۱۳۰۴-۱۳۹۳)
@theapll

چهارم دی‌ماه، روز بزرگداشت رودکی گرامی باد.
@theapll

فارسی را پاس بداریم (۱۹)

گوش‌به‌زنگ یا آن‌کال؟

بگوییم ✅ گوش‌به‌زنگ
نگوییم ❌ آن‌کال

@theapll

ایران‌بوم (۷)

چشم

🔸 زبان‌ها و گویش‌های ایرانی در پهنۀ گسترده‌ای، از دامنه‌های کوه‌های قفقاز در شمال غربی فلات ایران تا بلوچستانِ پاکستان، در جنوب شرقی ایران؛ و از دره‌های رود زَرافشان در تاجیکستان، در شمال شرقی فلات ایران، تا کرانه‌های جنوبی تنگۀ هرمز و جنوب ایران، پراکنده‌اند. سخن‌گویانِ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو در ایران، تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان، شبه‌قارۀ هند، ترکمنستان، چین (در ایالت سین‌کیانگ)، قفقاز (گرجستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و داغستان)، ترکیه، عراق، عمان و... زندگی می‌کنند. این سرزمین‌ها در روزگاران گذشته بخشی از قلمرو سیاسی یا فرهنگی ایران‌زمین بوده‌اند.
پیوند زبان فارسی و دیگر زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، بسیار پررنگ و چشمگیر است. در «ایران‌بوم» گوشه‌هایی از این پیوندها را نشان می‌دهیم.

🔸 از «/» برای نشان دادن تلفظ‌های گوناگون و از «،» برای نشان دادن معنای یکسان واژه‌ها بهره برده‌ایم.
#ايران_بوم
@theapll

هشتم دی، زادروز فروغ فرخزاد (۱۳۱۳_۱۳۴۵)
@theapll

نکته‌هایی از دستور خطّ فارسی

ترکیب‌هایی که الزاماً پیوسته نوشته می‌شوند (۳)

🔸واژه‌هایی که در آن‌ها کاهش یا افزایش واجی یا آمیختگی یا جابه‌‌جایی روی داده باشد پیوسته نوشته می‌شوند:
چنو، سکنجبین، سیصد، شاهسپرم، فنّاوری، کمابیش، نستعلیق، ولنگاری، هشیار، همو

🔸ترکیب‌های ساخته‌شده با به (خوب)، پیوسته نوشته می‌شوند:
بهبود، بهداد، بهداری، بهداشت، بهدان، بهدخت، بهدین، بهروز، بهروش، بهزراعی، بهزیستی، بهساز، بهنام

🔺اگر جزء دوم آن‌ها با «الف» یا «آ» آغاز شده باشد، با نیم‌فاصله نوشته‌ می‌شوند: به‌آذین، به‌آفرید، به‌آوا، به‌آیین، به‌افزار

@theapll

روشنا (۷)

اینکه دو یار پهلوی همديگر نشینند، یا مقابلۀ همديگر، و سخن گویند چاشنی آن کجا و چاشنی نظاره از دور کجا؟

مقالات شمس تبریزی، به تصحیح محمدعلی موحد، انتشارات دانشگاه صنعتی شریف، ۱۳۵۶، ص ۶۲۲.
@theapll

فارسی را پاس بداریم (۲۰)

فرهنگ مردم یا فولکلور؟

بگوییم ✅ فرهنگ مردم
نگوییم ❌ فولکلور

@theapll

سیزدهم دی، زادروز جلال‌الدین همایی (۱۲۷۸-۱۳۵۹)
@theapll

پانزدهم دی‌ماه، زادروز محمدرضا باطنی (۱۳۱۳-۱۴۰۰)
زبان‌شناس، فرهنگ‌نویس، مترجم و نویسنده
@theapll

تصحیح یک لغزش در ذکر روز درگذشت نیما یوشیج

یادداشتی از دکتر یدالله جلالی پندری
عضو وابستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی


مورخان ادبی در ذکر تاریخ تولد و وفات بزرگان ادبیّات متکی به اسنادی هستند که به تواتر رسیده باشد. در مورد روز درگذشت نیما همۀ اسناد متواتر، شبانگاه سیزدهم دی ۱۳۳۸ را ذکر کرده‌اند و حتّی مرحوم طاهباز که بخش عمدۀ عمر خود را صرف بازخوانی دست‌نوشته‌های نیما کرده بود این تاریخ را در کتاب «زندگی و هنر نیما یوشیج» (تهران، ۱۳۷۵ ص ۱۲۹) آورده است. بنده نیز به اعتماد این اسناد تاریخ مزبور را در کتاب گزینۀ اشعار نیما یوشیج (تهران، ۱۳۷۰، ص ۳۱) و نیز مدخل «نیما یوشیج» در دانشنامۀ زبان و ادب فارسی فرهنگستان (تهران، ۱۳۹۵، ج ۶، ص ۶۲۱) آورده‌ام. در این میان جلال آل‌احمد که حاضر و ناظر صحنۀ فوت نیما بوده در مقالۀ «پیرمرد چشم ما بود» اشاره‌ای به تاریخ این حادثه نکرده اما در یادداشتی که اخیراً از آن مرحوم دیده شد و زمان نگارش آن ساعت ۶ بعدازظهر پنجشنبه ۱۶ دی ذکر شده به تاریخ و ساعت فوت نیما اشاره کرده است: «نیما دیشب مرد. دو بعد از نیمه شب: ساعت دو و ده دقیقه بود که در خانه را سخت کوبیدند...» از سویی، خبر درگذشت نیما در همین روز، در دو روزنامۀ عصر شانزدهم دی‌ماه ۱۳۳۸، شمارۀ ۴۹۶۱ روزنامۀ کیهان و شمارۀ ۱۰۱۰۸ روزنامۀ اطلاعات نیز منتشر شده است.

از‌سوی‌دیگر، بر سنگ مزار نیما «سپیده‌دم پنجشنبه ۱۴ دی‌ماه ۱۳۳۸» به‌عنوان درگذشت شاعر قید شده است که با تقویم تناسبی ندارد، زیرا ۱۴ دی‌ماه آن سالروز سه‌شنبه بوده است.

بنابراین تردیدی باقی نمی‌ماند که تاریخ دقیق فوت نیما باید بامداد پنج‌شنبه ۱۶ دی‌ماه باشد و ذکر شبانگاه در روایت‌های قبلی به علّت قرار گرفتن ساعت دو بامداد در بخشی از شب است.
@theapll