tgoop.com/vahididgah/244
Last Update:
پی‌خیزی
یکی از لغت‌هایی که در دوران معاصر وارد شاهنامه شده‌است و در منابع و نسخه‌ها نبوده‌است «پی‌خیزی» است:
به پی‌خیزی و بدخوِی یازد اوی
ندارد خرد گردن افرازد اوی
نه چیز و نه دانش نه رای و هنر
نه دین و نه خشنودی دادگر
(جلد ششمِ ویراست هشت‌جلدی، به تصحیح دکتر امیدسالار و دکتر خالقی مطلق، ص ۲۸۶).
در یادداشت‌های شاهنامه این واژهٔ ساختگی را قیام معنی کرده‌اند ( ج ۱۰ ص ۸۴) و در بخش آویزه‌‌ای بر یادداشت‌ها آورده‌اند که اگرچه کاربرد پی‌خیزی به معنای قیام مناسب است اما نیاز به شاهد دارد (ص ۱۳۰)
این احساس نیاز به شاهد چندان دوامی نیافت زیرا نویسش بیشاهد «پی‌خیزی» در ویراست دوم شاهنامه (چاپ سخن) نیز جای گرفت و مدخلی از واژه‌نامهٔ شاهنامه را تشکیل داد (چاپ سخن، ۱۳۹۶، ص ۱۱۴). حال آن که نسخهٔ بیروت نیز که بسیاری از تغییرات ویراست دوم بر پایهٔ آن صورت پذیرفته‌است «بی‌چیزی» داشته‌است.
به نظر این جانب مسأله تنها بیشاهد بودن «پی‌خیزی» نیست. اینکه چرا ضبط مستند و باپشتوانهٔ «بی‌چیزی» حذف شده‌است نیز مورد سؤال است. زیرا نخستین شرط تصحیح قیاسی آن است که ضبط موجود در نسخه‌ها صددرصد نادرست باشد و می‌دانیم که «بی‌چیزی» چنین نیست.
اشکال پیش‌آمده مربوط به روش تصحیح است. در این روش که آن را روش علمی نامیده‌اند، مصحّح مجاز است که به تشخیص خود برخلاف همهٔ سندهای موجود، ترکیب تازه بسازد و وارد متن کند.
◽️ وحید عیدگاه طرقبه‌ای
@vahididgah
BY عیدگاه
Share with your friend now:
tgoop.com/vahididgah/244