بررسی عدالت در اقتصاد ایران با نگاهی به آموزه های فارابی
محمدرضا یوسفی

فارابی از بزرگترین متفکران جهان اسلام بوده، او را معلم ثانی می دانند.
وی در کتاب مدینه فاضله به تبیین عدالت در حوزه اقتصاد و شرایط تداوم آن پرداخته است.

دانشگاه تربیت در تاریخ هشتم آبان همایش عدالت اقتصادی را برگزار کرد.
من در سخنانی کوتاه به بیان نظر فارابی به عدالت با نگاهی به ایران کنونی پرداخته ام.


@yousefimohamadreza

✅ نقش فساد و رانت‌خواری در نارضایتی عمومی

🎙 دکتر محمدرضا یوسفی

⏱️ زمان مورد نیاز برای مشاهده این ویدیو: ۸ دقیقه

🖇 آیدی اندیشه‌ما در شبکه‌های اجتماعی:

@andishemaa
@yousefimohamadreza

سخنی با رئیس جمهور
محمدرضا يوسفي

🔹 رئيس جمهور دومين سفر استانی خود را در هفته گذشته به قم اختصاص داد. سفرهای استانی با هدف آشنایی مقامات با زندگی مردم مناطق مختلف، ایجاد حس پیوند دولت و مردم، کمک به رشد متوازن كشور با ابتکار دولت نهم شكل گرفت.
🔹 در دور اول آن سفرها، حدود هفت میلیون نامه نوشته شده که بالغ بر دو میلیون و دویست هزار آنان درخواست مالی بوده و دولت 250 میلیارد تومان را به آن درخواستها اختصاص داد. در دور سوم این سفرها، اين روش اشتباه دانسته و كنار گذارده شد. شش هزار مصوبه با میانگین 200 مصوبه برای هر سفر، نتیجه دور اول سفرها بود.

🔹در هر صورت این سفرها دستاورد مهمی برای توسعه ملی و استانی نداشت. با وجود طرح های عمرانی فراوان مصوب در اين سفرها، اما سرمایه گذاری و اشتغال خالص نسبت به دوره پیش از دولت نهم كاهش يافت.

🔹 از جمله ضعف های این سفرها، تعداد مصوبات بیش از توان اجرایی دولت و ایجاد تعهدات مالی برای سالهای آینده و در تضاد با اختیارات بودجه ای مجلس بود. همچنین انضباط مالی دولت نیز مخدوش شده، کسری بودجه رشد يافته، بار تورمی بر جامعه تحمیل می شد. به عنوان مثال از حدود 5 هزار طرح در مرحله نخست حدود 4 هزار طرح بار مالی داشته که 53 درصد آنان فاقد منبع مالی مشخص و روش تامین مالی 40 درصد آنان نیز مشخص نبود. طبیعی است رشد نقدینگی و تورم نتیجه اين سياست بود.

🔹 مشکل دیگر این طرحها فقدان کار کارشناسی و مطالعاتی لازم بوده و لذا از قدرت توجیهی کافی برخوردار نبوده و در نتیجه اتلاف منابع رخ می داد. بنابراین دولت بايد نسبت به مسائل يادشده هشيار باشد.

🔹 می توان از منظری ديگر در اين سفرها تامل كرد. معمولا در این سفرها برای استقبال از دولت، همه یا برخی از مدارس، کارخانجات و ادارات تعطیل می شوند. خسارت این نوع استقبال بر تولید ملی روشن است. هزینه های پلاکارد، پوستر و سایر مسائل تبلیغاتی را برای ورود رئیس جمهور و تک تک وزیران هم می توان ملاحظه کرد.

🔹 از سوی ديگر، این سفرها در مردم ایجاد انتظار می کند. لذا استقبال مردم در دور اول طبیعی است اما با برآورده نشدن خواسته ها و تحقق نیافتن وعده ها به دلايل مشكلات موجود و ناتوانی دولت، استقبال مردم کمتر شد. از این رو مي توان ویژگی این سفرها را بالا بردن انتظارات مردم بیش از توان دولت و نارضایتی بعدی دانست.

🔹 آخرین ویژگی این سفرها، به دلیل عدم شفافیت و فقدان کار مطالعاتی، شكل گيری بستری مناسب برای فرصت طلبان و رانتجویان است كه از این مسیر به فساد دامن زده می شود.

🔹 آقای روحانی همان سفرهای استانی را تا مدتی ادامه داد گرچه خبری از نامه ها و مصوبات به گستردگی سابق نبود اما تعطیلی مدارس و ادارات و آنچه که وی استقبال های خلاف شؤون انسانی می نامید، ادامه یافت. این روند با شدت و در ابعاد جدیدی در دولت سیزدهم دنبال شد.

🔹 بررسی علمی نشان می دهد که سفرهای استانی بر توسعه متوازن اثری نداشته است. بحرانهای استانهای خوزستان و سیستان و بلوچستان و سابر استانهای مرزی گواه این امر است. باید بر اصلاح نظام حکمرانی تمركز كرد.

🔹 اگر دولت چهاردهم اصرار به چنین سفرهایی دارد، اين سفرها بايد با حداقل نیرو، بدون استقبال هاي پوپوليستی صورت گيرد. مدارس و كارخانجات و ... براي اين سفرها تعطيل نشوند. تمامی تبليغات استانی براي ورود رئيس جمهور كه بار مالي بر دولت دارد، حذف گردد. تنها مصوبات بودجه ای در سفرهای استانی دنبال شود و از ايجاد تعهد مالی جديد برای دولت اجتناب شود. دستگاه رسانه ای دولت تلاش كند تا انتظارات مردم از این سفرها مدیریت شود.

🔹 در یک کلام اگر در سر دولت چهاردهم، سودای توسعه کشور است، به تجربه انجام شده بها داده از آن درس گیرد.

@yousefimohamadreza

✅گروه اقتصادی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس برگزار میکند؛

🔸نشست: 
اثر لایحه بودجه 1404 بر متغیرهای کلان اقتصادی

🎙 ارائه دهنده:

👤حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد رضا یوسفی شیخ رباط
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید و استاد درس خارج حوزه علمیه قم 



🕰 📚 دبیر علمی: دکتر سعید کریمی

🗓زمان: یکشنبه 20 آبانماه 1403؛ ساعت ۱۰ تا ۱۲ صبح

🏢مکان: قم، بلوار سمیه، خیابان شهید رجایی، بین کوچه ۴ و۶، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، سالن جلسات

📩جهت حضور در جلسه اطلاعات خود را در فرم اینترنتی زیر ثبت‌ نمایید:
@yousefimohamadreza

https://formafzar.com/form/inform1


📡 لینک مجازی: 
https://www.skyroom.online/ch/m.faghih64/think

اثر لایحه بودجه ۱۴۰۴ بر رشد اقتصادی
محمدرضا یوسفی

بودجه، آینه تمام نمای وضعیت دولت بوده و بر متغیرهای کلان و روندهای اقتصادی موثر است.

در این سخنرانی، تلاش شد تا ضمن تبیینی کوتاه از لایحه بودجه ۱۴۰۴ به اثرات آن بر رشد اقتصادی کشور و سیاست های موثر پرداخته شود.

@yousefimohamadreza

سفرهای استانی: بازنگري و توصيه
محمدرضا يوسفی

🔹 سفرهای استانی با هدف آشنایی مقامات با زندگی مردم مناطق مختلف، ایجاد حس پیوند دولت و مردم و کمک به رشد متوازن کشور با ابتکار دولت نهم شکل گرفت. اما این سفرها در این دوره با مشكلاتی مواجه شد. اهداف سفرهای استانی در دولت سیزدهم بازنگری شد. آقای رئیسی دو هدف تلاش برای راه اندازی مجدد طرح های نیمه تمام و تعطیل شده جهت اتمام آنها و دیدار مردمی را برای اين سفرها بیان کردند.

🔹اما بر حسب گزارشها و در عمل، بر خلاف سخن ایشان، صدها طرح جديد با اعتبارات بالاتر از صد همت به تصویب رسید. این در حالی است كه اين طرح ها نيازمند كارشناسي مورد تاييد در سازمان مديريت هستند. از سوی دیگر اعتبارات عمرانی بودجه های سنواتی امكان تحقق اين حجم از پروژه را نداشته است. افزابش بودجه رئیس جمهور در سال های اخير می تواند زمينه ساز عدم شفافيت، رانت و فساد شود و امكان نظارت ناپذيري را افزايش داده است. این در حالی است كه برای تخصیص بودجه خاص به رئیس جمهور جهت سفرهای استانی منطق قابل دفاعی وجود ندارد. به ویژه اینكه كسری های رو به گسترش بودجه كشور و همچنين افزايش واگذاري اوراق مالي موجب شده است تا در لايحه بودجه سال 1404، تنها 500 همت فروش اوراق به پرداخت اوراق سر رسيد شده و بهره آنان اختصاص يابد. بر اساس داده هاي اين لايحه، كسري تراز عملياتي بالغ بر 1850 همت بوده و كسري واقعي حداقل 300 همت خواهد بود. از اين جهت انتظار اين است كه در لايحه بودجه 1404 به اين انحراف و بستر رانت و فساد توجه شود.

🔹 در یادداشت «سخنی با رئیس‌جمهور » ( شرق، 15 آبان 1403) به برخي نتايج منفي اين سفرها اشاره شد. از اين گذشته، اگر هدف ارزيابي وضعيت طرح هاي نيمه تمام است، بدون سفر و بدون مشاهده عینی، نيز مي توان متوجه وضعيت آنها شد. زيرا رئيس جمهور با مشاهده عيني، وضعيت فيزيكي طرح را مشاهده مي كند اما چرايي آن را بدون مشاهدات عيني هم مي تواند از كارشناسان دريافت كند. اين نوع بررسي وضعيت طرح هاي عمراني، از ساختار معيوب مديريتي كشور اعم از فقدان شايسته سالاري و ضعف نظارت موثر و بستري فسادزا حكايت مي كند.

🔹 بنابر برخي گزارشها اكنون ميانگين عمر طرح هاي نيمه تمام كشور، 16 سال است كه عدد بسيار بالايي است و نشان از اتلاف منابع دارد. اين امر به ويژه در دوران تحريم و ضرورت مديريت كارآمد منابع محدود از اهميت بيشتري برخوردار است.

🔹 اگر دغدغه دولتمردان رسيدگي به مناطق محروم و كم برخوردار باشد، در اين صورت باید به آمایش سرزمین در برنامه هفتم با اتکاء بر ظرفیت های استانی توجه شود. بر فضاسازي جهت رشد متوازن، امکان رشد بدون تورم، بر اصلاح ساختار بودجه، بر بحران های زیست محیطی و بر شایسته سالاری تمرکز شود. در غير اين صورت این سفرها جنبه پوپولیستی داشته، بر تعهدات دولت افزوده و موجب تشدید ناقوارگی ساختار دولت خواهد شد.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/p65896

ضرورت نگاهي جامع به بحران انرژي
محمدرضا يوسفی

🔹 این روزها بحث انرژی اعم از گاز، برق و بنزين به طور جدی مطرح است. شکاف رو به گسترش میان عرضه و تقاضای انرژی در سه‌حوزه گاز، برق و بنزین نمایان است. به نظر مي رسد با روند موجود، اين شكاف عميق تر خواهد شد. بنابر برخي گزارشها اختلاف عرضه و تقاضا در ساعات اوج مصرف، برای گاز بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب در روز، برای بنزین بیش از ۱۰میلیون لیتر و برای برق ۱۲‌‌‌هزار مگاوات در روز است كه البته به زودي مازاد تقاضاي گازوئيل را نيز به اين فهرست بايد اضافه كرد. مرکز پژوهش‌‌‌های مجلس از کسری روزانه ۱۰میلیون لیتری بنزین و برآورد واردات بنزین و گازوئیل به میزان ۵ میلیارد دلار خبر داد. این در حالی است که سال ۱۳۹۹ ایران صادر‌کننده ۳ میلیارد دلار بنزین به کشور‌‌‌های منطقه بود.

🔹 ادامه این روند به ویژه با توجه به تنش های خارجی ميچی تواند بر امنیت و توسعه پایدار و اقتصاد کشور تاثیرات منفی جدی داشته باشد. تداوم این وضعیت به زودي به كاهش توان توليدی و توليد ناخالص داخلی، نرخ اشتغال، صادرات و افزایش واردات و مانند آن در روندی بحران زا خواهد انجامید.

🔹دلایل وقوع این بحران رو به گسترش متعدد است. فقدان راهبرد انرژی در كشور و نگاه كوته نگری بر متغیر حياتی انرژی، وزن بزرگی از این دلایل را به خود اختصاص می دهد. متخصصان انرژی چگونگی شبكه گازرسانی به همه كشور را با توجه به تفاوت موقعیت جغرافیایی و متوسط دمای شهرها یك اشتباه مهم دانسته اند به نظر آنان، انرژی برق و خورشيدی مي توانست در برخی مناطق، جایگزين مناسبی باشد. اما این راهبرد موجب شكاف تولید و مصرف گاز، آسيب به بخش توليد و همچنين ارزآوري شده است.

🔹 یكي دیگر از عوامل، قیمت گذاری دستوری بوده است. مجلس هفتم با رشد متناسب قیمت حامل های انرژی با نرخ تورم مخالفت كرده و در نتيجه سرمايه گذاري در اين حوزه كاهش يافته و همچنين قيمت نسبي اين حامل ها نيز كاهش يافته و از اين مسير تقاضا براي آنها افزايش يافت.
عامل مهم ديگر، فقدان جايگاه تعريف شده اي براي بخش خصوصي واقعي در امر حامل هاي انرژي بوده است.

🔹 عامل مهم ديگر،‌ ناتواني در مديريت طرح هاي عمراني مرتبط است. به دليل ساختار مديريتي، اقتصاد سياسي و منابع مالي، طرح های عمرانی با تاخير زياد به سرانجام رسيده و یا در نیمه راه متوقف می شود.

🔹 يكي ديگر از دلايل مهم وضعيت رو به بحران انرژي، تحریم است. تحريم موانع بزرگي در تجارت خارجی و مبادلات مالی با جهان، عدم‌امکان به‌‌‌روزرساني تکنولوژی ايجاد كرده و موجب فرسودگی زیرساخت‌‌‌ها و تجهیزات، كاهش درآمدهاي ارزي كشور در جهت سرمایه‌گذاری جدید و‌ عدم‌دسترسی به سرمایه خارجی شده است. اين فرسودگي علاوه بر كاهش توان توليد به اتلاف منابع نيز افزوده است. در نتيجه شدت انرژي در ايران بالاتر از ميانگين جهاني است.

🔹 دولتها در برابر اين عوامل اساسي در بحران انرژي، به سياستگذاري هاي كم اثر مانند تخفيف به كم ‌‌‌مصرف‌‌‌ها؛  جریمه كردن پرمصرف‌‌‌ها  برنامه‌‌‌ریزی قطع برق صنایع در دولت سيزدهم آن هم در سال جهش تولید،  تغییر ساعات اداری و ... روي آوردند. در واقع خانوارها و بنگاه ها جريمه اشتباهات نظام تصميم گيري كشور و راهبرد تقدم ايدئولوژي بر توسعه را پرداخت مي كنند.

🔹 دولت نيازمند به بازنگري در سياستهاي راهبردي خويش است. بايد توجه داشت راه حل هاي يكسو نگرانه دولت كوتاه بينانه است. افزايش قيمت بنزين با هر منطقي بدون مهار تورم، راهكار عملي موفقي نبوده و نيست. تكرار سياست شكست خورده نشانه ناتواني در درس آموزي از تجارب گذشته، استيصال و نگاه دم غنيمتي دولتها است. حركت از اين ستون به آن ستون بدون داشتن نگاه راهبردي، منجر به تشديد بي اعتمادي عمومي شده و باز هم خواهد شد. راه حل قيمتي پس از تغيير رويكرد و به عنوان حلقه آخر سياست هاي اصلاح حامل هاي انرژي قابل پذيرش است.

🔹 آزادسازي قيمتي انرژي بدون نگاهي جامع، راه‌حلی پایدار نیست.
از سوي ديگر معضلات به يكديگر پیوند خورده اند و نگاه جزيره اي به آنها مي تواند منجر به ايجاد مشكلات جديدي شود. شكاف عرضه و تقاضاي انرژي بر توان توليدي صنايع، اشتغال و به تعويق افتادن حقوق كاركنان بخش خصوصي، كاهش درآمدهاي مالياتي دولت و افزايش كسري بودجه، استقراض مستقيم و غيرمستقيم دولت از بانك مركزي و بانكها و در نتيجه رشد نقدينگي و تورم و .. خواهد شد.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/t25101

بازتعريف سفرهاي استاني
محمدرضا يوسفي

🔹 سفرهای استانی از دولت نهم آغاز شد. با وجود داشتن برخی نكات مثبت، اين سفرها موجب افزايش تعهدات مالی دولت براي اجرای طرح های غيركارشناسی شده و با ملاحظه فقدان شفافيت در فرايند طرح ها از عوامل گسترش رانت و فساد محسوب شده و در نهایت رفتاری پوپوليستی محسوب شده كه موجب انحراف منابع شده است. علاوه بر بر اینها، چگونگی استقبال از رئيس جمهور نماد زير پاگذاردن كرامت انسانی مردم و تحقير آنان بود. به ياد آوريم زمانی كه مردم برای رساندن نامه های خود به رئيس جمهور و يا ديگر مقامات مرتبط چگونه به دنبال اتومبيل آنان می دويدند.

🔹 اولين سفر استاني رئيس جمهور در اول آذر به سيستان و بلوچستان رخ داد. پزشكيان در اين سفر نشان داد كه قصد دارد سفرهای استانی متفاوتی را رقم زند. وی هدف خود را برنامه‌ریزی و تلاش برای رفع ناعدالتی‌ها، تبعیض‌ها و محرومیت‌ها از چهره استان بيان كرد كه تحقق این امردرا با همكاری فعالان بومی امكان پذير دانست.

🔹 انتخاب اين استان محروم، از دو جهت اهميت داشت. اول گامی در جهت وفاق ملی و شعار ایران برای ايرانيان بود و دوم نيز در راستاي شعار «دولت بی‌صدایان» محسوب مي شد. استان سيستان و بلوچستان با وجود غنای منابع و برخورداری از موقعيت جغرافيایی مناسب از فقيرترين استانهای كشور است. البته شايد مطالبه كننده ترين استان محروم كشور در اين چند سال همين استان بوده كه اين سفر نيز پاسخی مثبت به اين مطالبه گری به حساب آید.

🔹 ديدار رئیس‌جمهور با سران طوایف استان و روحانيون شيعی و سنی نيز گامی مثبت در جهت «وفاق ملی» بود.

🔹 كاهش تعداد همراهان به يازده نفر نيز از جمله نكات مثبت بود. اميدوارم اين روند در دیگر سفرها به ویژه سفرهای خارجی نيز تكرار شود. و اين كاهش مختص استانهای محروم نباشد.

🔹 ديدار جداگانه‌ با فعالان اقتصادی، فرهیختگان و نخبگان، فعالان سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نيز جهت آشنايی با مسائل استان از منظر فعالان بومی استان ارزشمند بود.

🔹 در اين سفر، ۱۲۴ همت تخصیص اعتبار داده شد. از جمله ۳۴ همت برای پروژه‌های جديد اختصاص داده شد. اميدوارم اين سخن رئيس جمهور درست باشد كه در اين تخصيص ها با سازمان برنامه هماهنگی های لازم صورت گرفته است.

🔹 جهت توجه جناب رئيس جمهور لازم به ذكر است كه سفرهای استانی پيشين بستری فسادزا ايجاد كرده بود و لازم است تا اين زنجيره قطع شود. نتيجه آن ايجاد تعهدات بدون پشتوانه علمی و‌مالی، فزوني طرح های عمرانی نيمه تمام در كشور بوده است. بنا بر برخی گزارش‌ها اکنون میانگین عمر طرح‌های نیمه‌تمام کشور، 16 سال است که عدد بسیار بالایی است و نشان از اتلاف منابع دارد. این امر به ویژه در دوران تحریم و ضرورت مدیریت کارآمد منابع محدود از اهمیت بیشتری برخوردار است.

🔹 لازم به ذكر است كه در گزارش اخير دیوان محاسبات کشور ، کسری بودجه دولت در سال۱۴۰۱ برابر با ۴۳۷ همت و در سال۱۴۰۲ برابر با ۵۹۳ همت بوده است. دولت برای پوشش دادن کسری بودجه خود در سال۱۴۰۲ بیش از دوبرابر سقف قانونی به انتشار اوراق مالی و ایجاد بدهی پرداخته است. همچنين بودجه تخصيصي به توزیع عادلانه، رفع تبعیض و ارتقای سطح مناطق محروم حدود ۴همت کمتر از قانون بوده است( دنياي اقتصاد، 30 / 8 / 1403). این امر بدین معناست كه شعار دولت محرومان در عمل به ضد خود تبديل شده بود. اكنون در نتيجه فروش بالاي اين اوراق، در لایحه بودجه سال 1404، تنها 500 همت فروش اوراق به پرداخت اوراق سررسید‌شده و بهره آنان اختصاص یافته است. بر اساس داده‌های این لایحه، کسری تراز عملیاتی بالغ بر 1850 همت بوده و کسری واقعی حداقل 300 همت برآورد می شود. از این جهت انتظار این است که در لایحه بودجه 1404 به این انحراف و بستر رانت و فساد توجه شود.

🔹در اين سفر ذكر شده است كه بانكها متعهد به اختصاص 20 همت به پروژه‌های استانی و نهادهای اقتصادی كه احتمالا منظور نهادهاي اقتصادي عمومي غيردولتي است نيز ۷۰ همت تعهد سرمایه‌گذاری براي سال جاري و آينده داشته اند. متعهد كردن بانكها خارج از منطق بانكداری است كه بارها توسط دولتها بر بانكها تحميل شده است و به زيان سپرده گذاران است و دولت چنين حقي را ندارد. از اين رو در روند آينده با توجه به اينكه دولت چهاردهم خود را دولت حق و عدل می شمارد، جا دارد نسبت به حقوق سپرد گذاران توجه داشته باشد.

🔹 در نهايت همكاری نهادهای مالی زیر نظر رهبری با دولت در جهت تحقق طرح های تایید شده را باید گامی مثبت در مسیر وفاق به حساب آورد.

@yousefimohamadreza

https://B2n.ir/k80416

*پاشنه آشیل تحلیل های اقتصاد ایران*

دكتر محمدرضا يوسفي- اقتصاددان

🔹از دیرباز جایگاه دو بخش خصوصی و دولتی در میان اقتصاددانان و اقتصاد مرسوم مورد بحث بوده است. در اقتصاد مرسوم، وظیفه دولت ایجاد امنیت، نظم، تضمین حقوق مالکیت و احترام به قواعد بازی و در یک کلام نظارت بر اقتصاد است. دولت تنها در صورت فقدان انگیره و یا ناتوانی بخش خصوصی و ملاحظات امنیتی می تواند به تصدی گری بپردازد. براین اساس هر گاه دولتها بیش از محدوده های یادشده به تصدیگری می پردازند، انتقاد اقتصاددانان معتقد به بازار را به دنبال دارد. 

🔹 در قانون اساسی ایران بر خلاف دیدگاه فوق و با منطقی متفاوت، اقتصاد را به سه بخش بخش دولتی، تعاونی و خصوصی تقسیم کرده است. بر اساس نگاه قانون اساسی، بخش دولتی بخش غالب و بخش خصوصی در رتبه سوم قرار دارد. این امر از ابتدا مورد انتقاد معتقدین به اقتصاد بازار قرار داشت. گرچه در دهه اول پس از انقلاب، اهتمام ویژه ای به بخش تعاونی شد ولی در عمل برخلاف انتظار؛ بخش تعاونی با مشکلات اساسی مواجه شد و وزارتخانه ای که با همین نام تاسیس شده بود هم به مانند بخش تعاونی به محاق رفت.

🔹 در دهه 1370 طرفداران اقتصاد بازار سکان اقتصاد ایران را در دست گرفتند. در همان دوره، واگذاری ها در کشور جدی گرفته شد. با تمسک به ذیل اصل 44، واگذاری ها وارد مرحله جدیدی شد. به ظاهر ایران در جهت حاکمیت اقتصاد بازار و بازگشت دولت به وظایف اصلی گام بر می داشت.  زیرا بخش دولتی را ناکارآمد و دچار فساد می دانستند. اکنون نیز بیشترین حملات به اقتصاد دولتی میشود در حالیکه نگاه به تجربه و دیدن واقعیت های عینی ما را به تحلیلی متفاوت می رساند.

🔹 نکته مهم این است که امروز واقعیت اقتصاد ایران خبر از  بخش دیگری تحت عنوان بخش عمومی غیر دولتی می دهد. این بخش بسیار بزرگ بوده و هر روز نیز بزرگتر می شود به گونه ای که بخش خصوصی و دولت بدون مشارکت با این بخش هیچ طرح بزرگی را نمی توانند اجرا کنند. شرکت های بزرگ بورسی و مهمترین پروژه های کشور در دست این بخش است. دولت به دلیل فقدان توان مالی در موارد متعددی با این بخش قرارداد می بندد. دامنه فعالیت این بخش بسیار گسترده بوده و تقرببا همه فعالیتهای اقتصادی را پوشش می دهد. بنابراین اقتصاد ایران دارای بخش چهارمی بسیار بزرگ است.

با وجود بزرگی و نقش آفرینی این بخش اما کمتر محققان اقتصادی به آن می پردازند در حالی که درک درست اقتصاد ایران، وابسته به فهم چگونگی کارکرد، دامنه فعالیت، وضعیت صورتهای مالی این بنگاه هاست.

با این همه، اطلاعات کافی از این بخش در دست نیست. این بخش به لحاظ قانونی تعریف و جایگاه شفافی ندارد. تعداد بنگاه های آن روشن نیست. چگونگی نهاد ناظر بر عملکرد و صورتهای مالی مشخص نیست. چگونگی انتخاب طرح ها و آمایش آنها، نقدینگی در گردش، ارزشگذاری آنها روشن نیست. دامنه فعالیت اقتصادی این بخش، همه عرصه ها اعم از. صادرات، واردات، صنعت، خدمات، نفت، فولاد، پتروشیمی، بانک،، بیمه، بورس و ... را  در بر می گیرد.

با این حجم گسترده از توان اقتصادی و مالی، هیچ دولتی نمی تواند بر آنان نظارت کند و همه سیاست های اقتصادی بدون جلب نظر آنان موفق. نخواهند شد. با این وجود اقتصاددانان طرفدار اقتصاد بازار تمامی انتقادات خود را معطوف به اقتصاد دولتی می کنند.

🔹 ماهیت این بخش با بخش دولتی و خصوصی کاملا متفاوت است. تحلیل درست امروز اقتصاد ایران بدون توجه به جایگاه بخش چهارم، چگونگی و چرایی رشدداین بخش، کارکرد، اقتصاد سیاسی، گستردگی، تشابه ها و تفاوتها با بخش خصوصی و دولتی، ارتباط این بخش با نفوذ در عرصه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ایران ممکن نیست.

نمی توان چشمها را بر این بخش بست و دم از ناترازی بودجه دولت، بانکها، اعمال سیاست های ارزی، پولی و مالی زد. یکی از دلایل شکست توصیه ها ندیدن این واقعیت است.

كانال قواعدبازي؛
https://chat.whatsapp.com/FYQJdmqJMtUL7A9Ua4Pc8Z
@yousefimohamadreza

قوانيني كه مرده به دنيا مي آيند
محمدرضا يوسفی

🔹 رئيس مجلس اعلام كرده است كه قانون حجاب و عفاف را در 23 آذر جهت اجرا به دولت ابلاغ خواهد كرد. اين قانون از چند جهت قابل تامل است.

🔹 يك جهت مبناي شرعي آن است. آيا حجاب تحميلي دليل شرعي موجهي دارد؟ بر حسب منابع ديني و سيره، هرچند حجاب امری واجب است اما حجاب اجباری از نظر شرعی جايز نيست.

🔹 حتی اگر كساني تحميل حجاب را به لحاظ فقهی مشروع بدانند اما در صورتی كه حجاب تحميلی و برخورد با افراد فاقد حجاب تعريف شده، موجب نفرت زايی از اصل دين شود، قطعا آن را مشروع نخواهد دانست. زيرا هدف از تحميل حجاب، ايجاد جامعه پايبند به يك اصل دينی به نام حجاب است. حال اگر اجرای اجباری آن موجب شود تا برخی از افراد معتقد به دين اما سست ايمان، اصل اعتقاد خود را از دست دهند و یا افراد مقید به احكام شرع نیز با اجرای چنين قانونی، اعتقاداتشان تضعيف شده و ديگر به نماز و روزه هم عمل نكنند آيا باز هم می توان گفت تحميل حجاب واجب است هر چند موجب بيرون رفتن جمعيتی از دايره ايمانی شود؟ قاعده تزاحم در فقه می گويد كه اهم مقدم بر مهم است و در اينجا حفظ دينداری مقدم است. بنابراين قانون حجاب و عفاف به دليل اينكه موجب تضعيف دينداری در جامعه خواهد شد چنانچه گشت ارشاد چنين شده است از مصاديق امر نامشروع است.

🔹 ممكن است منطق اصلي قانونگذار امر دينی نبوده باشد. هرچند به ظاهر برای حجاب تحميلی از شرع مدد گرفته شده باشد، بلكه به دليل اينكه براندازان در اعتراضات سال 1401، سعي كردند از آب گل آلود ماهی گرفته، با پديده بی حجابی به مثابه امر سياسی برخورد كردند و ابزاری برای تقابل با نظام قرار دادند، مجلس با نگاهی سياسی امنيتی خواسته است تا با اين پديده به عنوان امری اعتراضی برخورد كند. اين برخورد مجلس پذيرش ديدگاه معاندان بوده و بازی در زمين همان براندازان است.

🔹 پديده بی حجابی امری فرهنگي بوده و ناشی از تحولات فرهنگی اجتماعی چند دهه اخير است و از باب تقابل با نظام نيست. از اين رو در صورتی كه قانونگذار آن را ناپسند می شمرد، با بهره گيری از متخصصان حوزه های فرهنگی، اجتماعی و تربيتی به دنبال برنامه ای بلندمدت بايد باشد.

🔹 يكی از تجارب موفق در مواجهه با يك پديده فرهنگی نامطلوب، ايسلند است. بنابر گزارش سال 2000، جوانان ايسلندی شرورترين جوانان در اروپا شناخته شدند. شب ها و به ويژه در شبهای تعطيلی، خانواده ها از ترس شرارت جوانان جرأت نداشتند تا در پاركها قدم زنند و يا در مكانهای خلوت راه بروند.
اين امر مقامات ايسلندی را به فكر واداشت. از متخصصان داخلی و خارجی برای تحليل و چرايی اين پديده دعوت كردند و ريشه ها و عوامل اجتماعی و فرهنگی اين پديده مورد بررسي قرار گرفت. سپس سياست های متناسب با آن را دنبال كردند. نتيجه اين شد كه در سال 2020، وضعيت جوانان ايسلندی كاملا تغيير كرد و در موقعيت بالای اروپا قرار گرفت.

🔹 اگر قانونگذار، بی حجابی را پديده منفی فرهنگی مي بيند راه آن مواجهه فرهنگی است و اگر آن را پديده ای سياسی می بيند و از اين منظر به مسئله نگاه می كند، در جامعه دوقطبی كشور كه اعتماد و سرمايه اجتماعی به شدت افول كرده است، اين قانون مرده به دنيا خواهد آمد.

🔹 كشور تجربه زيادی در تدوين قانون هايی دارد كه مرده به دنيا مي آيند و بجز خسارت چيزی به دنبال ندارند. مبارزه با ماهواره، اجرای فيلترينگ كه موجب تجارت چند ده هزار ميليارد تومانی براي گروههایی در جامعه شد و با اين وصف رونق همان شبكه ها بيش از شبكه های داخلی است. قانون جمعيت نيز يكي از اين قوانين است كه بدون توجه به عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و صرفا با دادن برخي امتيازات مالی و بدون توجه به چگونگی تامين مالي آن به سياستی شكست خورده تبديل شده است. نگاهی به نرخ زاد و ولد و رشد نرخ طلاق در كشور در اين زمينه گوياست.


@yousefimohamadreza

◽️درس هایی مهم از زندگی حضرت زهرا(س)
     ✍محمدرضا یوسفی

🔹 حضرت زهرا فرزند آخرین پیامبر خدا بود. سال‌های اولی دوره مدینه در اثر فشار مشرکین به سختی گذشت اما در سال‌های پایانی و پس از فتح مکه، زندگی مسلمانان بهبود پیدا کرده بود. در همین دوره، روزی پیامبر به همراه یکی از یارانش به درب خانه دخترش زهرا می‌رود و میخواهد وارد شود زهرا می‌پرسد تنهایی رسول الله می‌فرماید خیر. حضرت گوید من چیزی بر سر ندارم حضرت نیز عبای خویش را می‌دهد تا زهرا سرش را بپوشاند. این وضع مادی در زمانی بود که زندگی عموم مردم بهتر شده بود.

🔹 باز تاریخ نقل می‌کند که او علاوه بر داشتن چند فرزند کوچک به انجام کارهای خانه نیز همت می‌گمارد. اهل خانه از او خواستند حال که وضع مسلمانان بهتر شده به نزد رسول خدا برو و از وی یک خادمه که کمک کار تو باشد بخواه. او اینکار را انجام نداد ولی اهل خانه باز از او خواستند تا به نزد رسول خدا برود او نیز چنین کرد هنگامی که به نزد رسول خدا رفت شرمش آمد چنین تقاضایی کند نیت خود را آشکار نکرد و به منزل آمد. چیزی نگذشت که رسول خدا به خانه زهرا آمد به وی گفت برای گفتن چیزی آمدی ولی نگفتی و برگشتی، حال می‌شنوم. حضرت زهرا نیز با شرم تقاضایش را مطرح کرد. پیامبر گفت دخترم چیزی یادت می‌دهم که ارزشش بیش از خادمه است و به وی تسبیحات معروف به تسبیحات حضرت زهرا را یاد داد. از پدر بخاطر لطفش تشکر کرد.

🔹 این دو روایت که تاریخ آنها را ثبت کرده است، نشان می‌دهد که زهرایی که از منظر استانداردهای امروزی ژن خوب محسوب می‌شد چگونه وضع معیشتی وی از متوسط جامعه پایین‌تر بود. و دوم اینکه پیامبر هم‌چنین فضایی برای فرزندش فراهم نمی‌کرد.

🔹 در جهان امروز که نه مثل رسول خدا و نه مانند حضرت زهرا با آن مقام والای معنوی وجود ندارد، پس سیستم را باید طوری طراحی کرد که نه فرزندان مقامات بتوانند از موقعیت خویش سوء استفاده کنند و نه مقامات بتوانند چنین فضایی را برای فرزندان و نزدیکانشان ایجاد کنند. 

#فاطمه‌_زهرا_الگوی_مبارزه_با_بی‌عدالتی
#پژوهشکده_اندیشه_دینی_معاصر
#نواندیشی_دینی_رویکردها
#رحلت_حضرت_زهرا(س)

https://www.tgoop.com/andishedinimoaser
@yousefimohamadreza

فقدان شرایط قانون خوب در قانون عفاف و حجاب
محمدرضا یوسفی

🔹 مجلس قانون عفاف و حجاب را مصوب کرد و بناست در تاریخ 23 آذر ابلاغ گردد. پرسش مهم این است که آیا این قانون ویژگی های یک قانون خوب را دارد؟

🔹 یک قانون خوب چند ویژگی دارد. از ويژگي هاي يك قانون خوب اين است كه مخالف خواست و فرهنگ عمومي جامعه نباشد. در اين صورت این قانون از پشتوانه فرهنگی برخوردار نبوده و در این شرایط در تقابل با فرهنگ عمومی خواهد بود.

🔹 دومين ويژگي قانون خوب اين است كه در جهت ارتقاء سطح زندگي مردم باشد. سوم اينكه مردم اين احساس را داشته باشند كه اين قانون مي تواند گرهي را از زندگي آنان باز كند. در نتیجه تحریم، اقتصاد کشور با انواع مشکلات روبروست. یکی از نتایج آن افزایش درصد جمعیت فقیران بوده است. بر اساس برخي برآوردها، درصد فقيران كه در ابتداي دهه 90 حدود 15 درصد بود در انتهاي اين دهه دو برابر شده و به 30 درصد رسيد. درصد كودكان دچار سوء تغذيه كه آينده اين كشورند، نيز رشد يافته است. در یکی از شهرهای جنوبی کشور، حدود 70 درصد کودکان دچار سوء تغذیه هستند. به بیان وزیر بهداشت، سالانه حدود 50 هزار نفر به دلیل آلودگی هوا جان می دهند. بنابراين اولويت هاي زندگي مردم فائق آمدن بر فقر، سوء تغذيه و ... است. به علاوه متخصصان نیز مشکلات زیادی مانند بحران آب، خشک‌سالی، صندوق‌های بازنشستگی، ناترازی بانک‌ها، تورم، بودجه و .... را ذکر کرده که برخی از آنان به مراحل سختی رسیده‌اند.
از سوي ديگر، فساد در كشور مدتهاست كه سیستماتیک شده است. اين امر مانع هرگونه اصلاح جدي در ساختار اقتصادي است. میدری وزیر کار دولت چهاردهم بیان کرد هر هفته دو گزارش از شركت هاي تابعه دريافت مي كند.

🔹 اعتماد اجتماعی نيز در شرایط افول قرار دارد. در این شرایط مجلس باید به دنبال قانونی باشد که بتواند به ارتقای شرایط اقتصادی، کاهش فقر، افزايش اعتماد اجتماعي و بهبود روابط با دنیای بیرون و مانند آن منجر شود. همچنين مبارزه فساد به عنوان مهمترين مانع توسعه كشور و تقيد به الزامات آن مانند شفافيت، پاسخگويي از اولويتهاي مجلس بايد باشد.

🔹 با وجود این، قانونی در 74 ماده تصویب شده و مجازات سختی برای متخلفان از چارچوب تعریف شده و رسمی تعیین شده است. اين قانون دو قطبی جامعه را تشدید كرده، مردم را مقابل یکدیگر قرار مي دهد. و در شرايط كنوني منطقه، مي تواند خشونت زا باشد.

🔹 به نظر می رسد که فاصله مردم از قانون گذار چنان افزایش یافته که درک متقابلی وجود ندارد و هر کدام دغدغه خود را دارند. گویی مجلس و مردم در دو دنیای متفاوت از هم زندگی کرده و از آن سخن می‌گویند.
زمانی دنگ شیائوپینگ گفته بود مهم نیست که گربه سفید باشد یا سیاه، مهم این است که موش بگیرد؛

بنابراین از نظر مردم، کارایی در ایجاد رفاه، امنیت و تضمین حقوق مردم اهمیت دارد و برای ارزیابی وضعیت این متغیرها نيز شاخص‌های علمی وجود دارد. با ادعاي موهوم نزديكي به قله و پيشرفت، پيشرفت حاصل نمي شود. توسعه يافتگي شاخص هاي مشخصي دارد.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/j01333

نگاهی به وضعیت سوریه در شرایط کنونی
محمدرضا یوسفی
@yousefimohamadreza

مدیریت بر بنزین، نمادی از شیوه حکمرانی
محمدرضا یوسفی

🔹 رئیس جمهور در جلسه با ریاست سازمان مدیریت و برنامه ریزی، بیان کرده است که ما تولید کننده و توزیع کننده ایم پس چگونه است که 10 تا 20 میلیون لیتر روزانه قاچاق می شود. پرسشی مهم است که البته نمی توان به سادگی از آن گذشت.

🔹 حمل این میزان بنزین قاچاق با فرض کامیون هایی با مخزن بزرگ و ظرفیت 44 هزار لیتر به بیش از 450 کامیون برای خروج از مرز نیاز دارد. روشن است که این میزان ممکن نیست از پمپ بنزین ها گرفته شده باشد. پس، از مبدء اصلی با هدف قاچاق بارگیری می شوند. البته ممکن است که شبکه بسیار قوی این کامیون ها را به مرز نرسانند بلکه در یکی از مناطق مرزی تحویل داده تا از طریق لوله های بزرگ از زیرزمین به زیر دریا برده و برخی کشتی ها در دریا آن را تحویل بگیرند. همینطور احتمالات دیگری را نیز می توان در نظر گرفت.

🔹 اگر بنابر ادعای مقامات، هر لیتر بنزین وارداتی را 60 هزار تومان در نظر بگیریم، در نتیجه تفاوت هر لیتر بنزین در داخل و وارداتی، حدود 57 هزار تومان خواهد شد که روزانه 1100 میلیارد تومان و سالانه حدود 402 همت خواهد شد. طبیعی است که بخشی از این درآمد، هزینه های ارسال بوده و سود خالص رانتی نیست.

🔹 با این پدیده چند نوع می توان برخورد کرد.
یک تحلیل این است که قیمت گذاری دستوری منشأ رانت است و باید قیمت گذاری دستوری برچیده شود. در نتیجه باید قیمت بنزین به سطح قیمت های جهانی رسانده شود. تا این رانت از بین رود. گروهی بر این سیاست تاکید دارند اما نتایج تورمی، روانی و اجتماعی آن در شرایط کنونی به ما می گوید که
اولا این سیاست با توجه به پیامدهای آن، بازی با آتش است و ثانیا برای تاثیرگذاری نیاز به یک بسته سیاستی جامع دارد که اعمال آن در شرایط کنونی ناممکن است در نتیجه یک بازی تکرار شونده شبیه دولت دهم و دوازدهم را شاهد خواهیم بود. هر چند سال یک بار، این موضوع بر سر میز سیاستگذار قرار خواهد گرفت.

🔹 اما می توان از زاویه دیگر نیز به این معضل نگاه کرد. به واقع قاچاق بنزین در این حجم گسترده و سیاست همسان سازی با قیمت های جهانی، نمی تواند مشکل اساسی حکمرانی را حل کند. زیرا قاچاق روزانه 20 میلیون لیتر از مبادی تولید، متفاوت از سایر انواع قاچاق های ناشی از قیمت گذاری است. این نوع قاچاق یک فساد سازمان یافته ناشی از فساد سیستماتیک است.

🔹 آقای رئیس جمهور اولین کسی نیست که متوجه این حجم از قاچاق شده است اما پرسش این است که چرا تاکنون کسی برنامه ای برای مواجهه با آن نداشته است؟. چرا مجلس هیأت تفحصی برای بررسی این رانت بزرگ تعیین نکرده است. چرا با وجودی که وزارت نفت زیرمجموعه دولت است، هیچ دولتی به بررسی این موضوع نپرداخته است؟ این پرسش را باید آقای پزشکیان دنبال کند و پاسخی قابل اعتنا به آن بدهند.

🔹 یک شبکه بسیار قوی روزانه حداقل 450 کامیون را به خدمت گرفته و آن را قاچاق می کند. به نظر می رسد که فهم مشکل، سخت نیست و فرضیه هایی را نیز می توان در اینجا طرح کرد.

🔹 جناب پزشکیان در سخنان خود، ذیل بحث قاچاق بنزین، بیان کردند که هنر نزد ایرانیان است و بس. در واقع ایرانی بودن را متهم کردند. این سخن نادرست و خودتحقیر، حداقل در اینجا جای ندارد زیرا این امر ربطی به ایرانیان نداشته، بلکه باید آن را در شیوه حکمرانی جستجو کرد. شیوه ای که در هر جای عالم اگر اجرا شود، همین نتایج را به دنبال خواهد داشت. وقتی کار به جایی می رسد که یک نماینده مجلس به رئیس مجلس نامه نوشته که برخی از نمایندگان برای شوخی یا هر چیز دیگر، رأی نماینده دیگر را در غفلت وی، تغییر می دهند و خواستار شیوه ای برای رأی دادن شده که از رأی نمایندگان صیانت شود، باید گفت هنر نزد این شیوه حکمرانی است و بس.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/g20747

نگاهی گذرا به برخی دیدگاه های اقتصادی آیه الله منتظری
محمدرضا یوسفی

🔹 29 آذر امسال، پانزدهمین سال درگذشت فقیه آزاده، آیه الله منتظری است. به این بهانه و به احترام این مرد بزرگ، نگاهی گذرا به برخی از مهمترین دیدگاه ها و مواضع اقتصادی ایشان خواهیم داشت.

🔹 ورود به دیدگاه های اقتصادی آیه الله منتظری حداقل از دو زاویه ممکن است. اول؛ بررسی دیدگاه های ایشان در متون فقهی ایشان و دوم؛ بررسی دیدگاه های ایشان از زمان وقوع انقلاب تا پایان زندگی در مواجهه با پدیده های روزآمد زمان.

🔹 در محور نخست، ایشان به عنوان فقیهی برجسته در کتاب های فقهی خویش به طرح مباحثی مرتبط با اقتصاد پرداخته اند. کتاب های خمس، زکات، دراسات و تا اندازه ایی مکاسب محرمه مهمترین منبع جهت این دست از مطالعات بوده که ایشان با روش استدلالی به طرح مباحث پرداخته است. همچنین در رساله عملیه و استفتائات نیز متعرض مباحث بانکداری و برخی از مسائل جدید نیز شده اند.

🔹 یک ویژگی برجسته در این متون این است که ایشان با درکی از جهان نو به سراغ فهم روایات رفته اند و با التزام کامل به روش های مرسوم فقهی، استدلال هایی برای نگاه های جدید بیان می کردند. دو مورد را از باب مثال ذکر می کنم.

🔹 وی معتقد است که اصل وجوب زکات و مستحقین در قرآن آمده است اما در روایت نبوی است که زکات به چه چیزی تعلق می گیرد. وی با ذکر ادله قرآنی، عقلایی و روایی این احتمال را تقویت می کند که زکات یک مالیات حکومتی و در نتیجه، قابل تغییر در طول زمان است. گرچه ایشان چندین بار این نکته را مطرح می کند که نشان از تعلق خاطر وی به این نکته دارد اما در نهایت رعایت احتیاط را کرده و به این امر فتوا نمی دهند. نگارنده در مقاله « بررسی ادله مالیات عرفی بودن زکات » در مجله دین و دنیای معاصر شماره 17، 9 دلیل در تقویت این نظر بیان کرده و البته 5 چالش برای اظهار نظر نهایی برای آن ذکر کردم.

🔹 دومین مورد در خمس ارباح مکاسب، چالش تشریعی یا ولایی بودن خمس ارباح را ذکر می کند. ایشان شواهدی از جمله طرح خمس ارباح در زمان ائمه متاخر، تحلیل و ماهیت مالیات گونه را برای اثبات ولایی بودن خمس ارباح بیان می کند. هر چند به مانند بحث زکات در نهایت قول به تشریع را ترجیح می دهند.

🔹 موارد متعددی در مکتوبات فقهی ایشان می توان مثال زد که به مانند محقق اردبیلی، محقق سبزواری و فیض کاشانی که یکی با ذکر شواهدی احتمالی را طرح کرده، دومی آن را تقویت نموده و سومی به آن فتوا داده است، ایشان با نگاهی نو به مسائل فقهی به طرح احتمالاتی پرداخته و راه را برای محققان بعدی باز کرده است.

🔹 امروزه بیشتر به دیدگاه های حقوق بشری و تحولات نگاه سیاسی آیه الله منتظری به دلایلی توجه بیشتری می شود. اما نوع نگاه ایشان برای محققان در فقه الاقتصاد و فقه نظام بسیار مفید و راهگشاست که متاسفانه مغفول مانده است. از این رو بازخوانی مکتوبات فقهی ایشان در این حوزه فکری را به همه محققان و به ویژه به مخالفان سیاسی وی پیشنهاد می کنم. مزج سنت گرایی و نواندیشی، تلاش برای فهم دنیای جدید، دوری از فقه فردگرا و نگاه اجتماعی و سیاسی به مسائل فقهی، موجب طرح نکات ابداعی و دیدگاه های بدیعی از سوی این فقیه برجسته شده است.

🔹 دومین زاویه نگاه به دیدگاه های آیه الله منتظری، نظریاتی است که ایشان به فراخور مسائل پیش آمده بیان نموده اند. یکی از دلایل اهمیت دیدگاه های اقتصادی ایشان، موقعیت برجسته وی در پیش از انقلاب، دوران قائم مقامی و پس از آن به عنوان منتقد داخل نظام است.

🔹 در اینجا تنها به طرح مهمترین محورها بدون بررسی، تحلیل و قضاوت پرداخته می شود.
در مجموع می توان موارد ورود ایشان را در چهار محور خلاصه نمود:

* نقش آیه الله منتظری در تدوین فصول اقتصادی قانون اساسی؛

* نقش وی در مصوبه شهریور 1358 شورای انقلاب در مورد اصلاحات ارضی؛

* دیدگاه های وی در زمان جنگ، در مورد میزان دخالت دولت و اقتصاد بازار، قیمت گذاری و..

* اعتراض ایشان به استقراض خارجی در برنامه اول پس از انقلاب.
بحث در مورد هر محور نیازمند تفصیل است که در این مختصر ممکن نیست.
خداوند روح آن مرد آزاده و شارح نهج البلاغه را با صاحب آن محشور کند.
@yousefimohamadreza

بررسی ديدگاه پولطلا
محمدرضا يوسفی

چند سالی است كه ايده پولطلا در ايران مطرح شده است. مرحوم آيه الله حائری شيرازی بر اين نظر اصرار داشت. افراد ديگری نيز به اين نظر تعلق خاطر دارند و كتابهایی نيز در اين زمينه نوشته شده است.

به نظر می رسد كه اين ديدگاه، فاقد برداشت درستی از ماهيت و سير تحولات پول بوده، همچنين نگاهی ايدئولوژيك و غیرعلمی به پديده های عينی داشته و قدرت توضيح دهندگی لازم برای پديده كاهش ارزش پول و تورم ندارد.
اين ديدگاه واقعيت های تاريخی دوران پول فلزی را نيز توجه ندارد و در نهايت تفسير و رويكردی ويژه به مواجهه معصومان با پديده ها دارد.

اين فايل صوتی كه در مجتمع امين ارائه شد، به نقد اين ديدگاه می پردازد.

@yousefimohamadreza

اقتصاد و دین‌داری
محمدرضا یوسفی

🔹 سید‌احمد علم‌الهدی، امام‌‌جمعه مشهد، در نماز جمعه، پس از تأکید بر اجرای قانون عفاف و حجاب، بیان کرده که «اگر بناست ما وظیفه مدیریت این جامعه را داشته باشیم، اول باید دین مردم را مدیریت کنیم و بعد دنیای مردم را» (خبرگزاری مهر، 30 آذر 1403).

🔹 این سخن از جهات متعددی فاقد اعتبار است. اول اینکه هدف از حکومت، دین‌دارکردن مردم نیست. دوم اینکه وجوه زندگی در‌هم‌تنیده است،  از این‌رو تقدم دین‌داری بر دنیای مردم در جایگاه مدیریت و سیاست‌گذاری جامعه، ناشی از عدم درک ارتباط عمیق و متقابل اقتصاد، فرهنگ و سیاست است.

🔹 امیرالمؤمنین در نامه به مالک اشتر، وظیفه حکومت را ایجاد امنیت، رفاه و ارتقای سطح فرهنگی جامعه بیان می‌کند. او در خطبه سوم، علت پذیرش حکومت را فقر گسترده و شدید مردم و شکاف بزرگ طبقاتی در جامعه که به دلیل حکمرانی غلط پدید آمده بود، بیان کرده است. در هیچ‌کدام از این دو بیان، اشاره‌ای به دین مردم نشده است. چرا بیان علم‌الهدی و مانند او تا این اندازه با فرمایش امیرالمؤمنین فاصله دارد؟

🔹 دکتر شریعتی در کار ارزشمند خویش به تفکیک دو رویکرد به تشیع و ویژگی‌های آنها پرداخته، تشیع علوی در برابر تشیع صفوی را معرفی کرده و تفاوت‌های شگرف این دو مذهب را که به‌ظاهر هر دو شیعه هستند، تبیین کرده است. تعبیر مذهب علیه مذهب از ابداعات ایشان است. شهید مطهری نیز در نگاهی نو به سبک‌های دین‌داری و نتایج آنان، چگونگی دین‌داری خوارج را بیان کرده و تحلیلی از چرایی و نتایج آن به دست داده است. به نظر می‌رسد امروز نیز اسلام محمدی و شیعه علوی که در نهج‌البلاغه تجلی یافته است، جایگاهی در تفکرات برخی از امامان جمعه ندارد. 

🔹 در‌حالی‌که حضرت شدیدترین برخوردها را با تخلفات مالی داشته که در نامه‌های وی منعکس است، اما این دسته نسبت به حجم فساد گسترده و چرایی وقوع آن ساکت هستند. در‌حالی‌که امیرالمؤمنین فلسفه پذیرش حکومت را فقر شدید مردم بیان کرده است، اینان نسبت به رشد بیش از دو‌برابری فقر در دهه 90 بی‌تفاوت هستند. به‌راستی رویکردی که اینان دارند، فرسنگ‌ها با نهج‌البلاغه فاصله دارد. اینان از اثرگذاری گسترده اقتصاد بر دین‌داری نیز غافل هستند. پیامبر فرمود «کَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً»، فقر مردم را به کفر و گناه می‌کشاند؛ به تعبیر امروزی، آسیب‌های اجتماعی اعم از سرقت، اعتیاد و فحشا‌ رشد می‌کند و در نتیجه جرم و گناه در جامعه افزایش می‌یابد. از مردمی که برای نان شب خویش به هر دری می‌زنند، توقع دین‌داری خطاست.

🔹 پیامبر در آخرین خطبه خویش خطاب به حاکمان پس از خویش فرمود «‌لَم یُفقِرهُم فَیُکفِرَهُم‌»، مبادا چنان حکمرانی کنند که مردم به فقر دچار شوند؛ زیرا جامعه فقیر به کفر می‌گراید. از سویی آنان، همه را به خدا و دین منسوب می‌کنند و از سوی دیگر برای گذران زندگی انواع معاصی رخ می‌دهد. این نکات تحلیل علمی نیست که معمولا این دسته از آنها اطلاعی ندارند، بلکه آموزه‌های دینی است که اینان باید مروج آن باشند. مطالعات تجربی فراوانی نیز از تأثیر تورم، فقر و فشار اقتصادی بر افول اخلاق جامعه انجام شده است.

🔹آنچه تلخ است، این است که اینان سخن خلاف یافته‌های علمی و دینی را به نام دفاع از دین بیان می‌کنند. به‌واقع کاریکاتوری از دین ارائه کرده‌اند که برای هیچ‌کس جذابیتی ندارد. به تعبیر امیرالمؤمنین، لباس وارونه‌ای بر تن دین کرده‌اند.

https://B2n.ir/n52781
@yousefimohamadreza

⚡️ در دنیای جدید، باید میان فقه اقتصاد و فقه معاملات مالی، تفکیک کرد

✔️🎙#دکتر_محمدرضا_یوسفی

🔻فقه معاملات مالی در چارچوب دسته‌بندی قدیمی به ارث رسیده از محقق، قابل تبیین است. ضرورت زمان اقتضا می‌کند میان فقه اقتصادی و فقه معاملات مالی تفکیک صورت گیرد تا نمودی از تفاوت به وجود آمده حداقل از قرن بیستم به بعد باشد.

🔻دو نکته در اینجا اهمیت دارد که باید به آن توجه شود:
اول، تحولات موضوعات در دنیای جدید است که در زمان‌های گذشته، موضوعات با این تنوع و این دقت مورد توجه نبودند. ازاین‌رو، شهید صدر با الهام از تقسیم‌بندی‌های علم حقوق، موضوعات فقهی را به چهار عنوان عبادات، اموال اعم از عمومی و خصوصی، سلوک و آداب و رفتار شخص که ربطی به عبادات و اموال ندارد، و در نهایت  آداب عمومی رفتار و سلوک دستگاه‌های حکومتی و عمومی قضا و حکومت، صلح و جنگ و روابط بین‌الملل، ولایت عامه، جهاد و… تقسیم کرد.

🔻دومین نکته مهم اینکه،  فقه معمولاً با نگاهی فردی مسائل را دنبال می‌کرد. اما به نظر می‌رسد ضرورت دارد تا از منظر اجتماعی نیز به مسائل نگریسته شده و احکام آنها بیان گردد. شهید صدر با الهام از تقسیم‌بندی‌های علم حقوق، موضوعات فقهی را به چهار عنوان عبادات، اموال اعم از عمومی و خصوصی، سلوک و آداب و رفتار شخص که ربطی به عبادات و اموال ندارد، و در نهایت  آداب عمومی رفتار و سلوک دستگاه‌های حکومتی و عمومی قضا و حکومت، صلح و جنگ و روابط بین‌الملل، ولایت عامه، جهاد و… تقسیم کرد. به‌هرحال، مباحث نوینی طرح شده است که نمی‌توان در تقسیم‌بندی مرحوم محقق جای داد و شهید صدر سعی کرد تقسیم‌بندی نوینی ارائه دهد. همچنین برخی نیز مطابق مباحث حقوقی و باتوجه‌به قرابت فقه و حقوق، مباحث فقهی را به هفت دسته تقسیم کردند؛ بنابراین بر اثر تحولات، ضرورت دارد که موضوع‌بندی و تبویب مباحث فقهی تغییر کند.

🔻در حوزه مسائل مالی، فقه معاملات مالی کافی به نظر نمی‌رسد. علاوه بر انواع معاملات میان افراد حقیقی و حقوقی که می‌توان آنها را تحت عنوان همان معاملات قرار داد، مباحث مالکیت دولت، مسائل چگونگی کسب درآمد، هزینه‌کردهای دولت، تصرفات مالی دولت و مسائلی ازاین‌دست که در حوزه دولت قرار می‌گیرد، از مباحثی هستند که در سابق مورد توجه قرار نمی‌گرفتند.

🔻در فقه معاملات مالی، عقود بیع، اجاره، قرض، مضاربه و… مورد توجه است؛ اما در مباحث جدید، مباحث فقه دولت، فقه روابط کار و کارفرما، فقه مالی اعم از فقه پول، فقه بازار سرمایه، فقه عقود، فقه روابط مالی دولت‌ها و کشورها با یکدیگر، فقه بانکداری، فقه محیط‌زیست و منابع طبیعی و.. همگی تحت عنوان فقه اقتصادی قرار دارند.

🔻شهید صدر با فرض یکسان‌انگاری فقه معاملات مالی با فقه اقتصادی، معتقد است که رابطۀ این دو، رابطۀ زیربنا و روبناست  و می‌توان از طریق فقه معاملات مالی و یا فقه اقتصادی، به کشف اصول مکتب اقتصادی اسلامی دست یافت. البته گرچه می‌توان با کلیت سخن ایشان موافق بود اما چالش‌هایی دراین‌رابطه وجود دارد.

🌐https://www.tgoop.com/majmaqomh
@yousefimohamadreza

جمی نماد اخلاق و سیاست
محمدرضا یوسفی

🔹 ماه دی، یادآور درگذشت حجه الاسلام جمی، روحانی اخلاق مدار و مردمی و اهل سیاست و مبارزه است. او اهل سیاست بود اما همواره به اصول اخلاقی پایبند بود. روحانیت امروز و سیاستمداران به شدت به چنین شخصیت هایی نیازمند است.

🔹 برديو برای اولین بار از کلمه سرمایه نمادین استفاده کرد. هر گاه در کشوری یک بنای تاریخی مانند تخت جمشید، سی و سه پل، ، یک پدیده فرهنگی مانند نوروز، یک شخصیت تاریخی مانند کوروش، مولوی، حافظ و... به مرزی برسد که وقتی شما نام آن را می شنوید، احساس احترام و غرور کرده و به اصطلاح کلاهتان را از سر بر می دارید، سرمایه نمادین رخ داده است.

🔹 سرمایه نمادین موجب ارزش آفرینی اقتصادی برای کشور است. به همین دلیل بسیاری از جوامع در تلاشند تا سرمایه های نمادین را به نام خود ثبت کنند. ترکیه با مولوی چنین کرد و از این طریق درآمد زیادی کسب می کند. تاجیکستان نیز برخی سرمایه های نمادین ملی ما را به خود اختصاص داد و ما نسبت به ارزش این سرمایه های ارزشمند در غفلتیم. سرمایه نمادین می تواند حس همبستگی و غرور ملی جامعه را افزایش داده، به توسعه کشور کمک کند.

🔹 امارات به هنگام انقلاب ایران، کشوری با بیابان های شنی داغ، فاقد نیروی انسانی و فاقد هویت تاریخی بود. اما امارات فضایی ایجاد کرد که همه اعم از مسلمان و مسیحی، اماراتی و غیر اماراتی در کنار هم بتوانند خوب زندگی کنند. سرمایه اجتماعی و حس تعلق را در جامعه تقویت کرد. برای شناساندن امارات به جهان، اقدامات زیادی انجام داد که نتیجه آن را می توان در درآمد گردشگری این کشور مشاهده کرد. هر گردشگر به طور مستقیم 2 تا 6 نفر و به طور غیرمستقیم 7 تا 9 نفر فرصت شغلی ایجاد می کند. امارات متوجه شد وقتی سرمایه نمادینی که مایه مباهات جامعه باشد وجود ندارد باید آن را ایجاد کرد از این رو برج عربیه و جزایر نخل را ساخت.

🔹 متاسفانه ایران از انبوه سرمایه نمادین که می توانند مایه همبستگی ملی، تقویت کننده حس تعلق به وطن و کسب درآمد سرشار برای کشور باشد، در غفلت است.
این بی توجهی نسبت به معاصران نیز وجود دارد. همه چیز با عیار خودی و غیرخودی سنجیده شده و از این طریق به همبستگی ملی ضربه می زنند. شخصیت های بزرگ علمی، فرهنگی، اخلاقی، ورزشی در فضای سیاست زده نه تنها با بی مهری مواجه می شوند که گاه سعی می شود تا در انزوا قرار گیرند در حالیکه می توان به کمک نام آنان به توسعه کشور کمک کرد.

🔹 روحانیت سرمایه های نمادین زیادی دارد که در دنیای سیاست زده ما نادیده گرفته می شوند. شیخ مفید، آیه الله بروجردی، مدرس در سطح کلان و جناب جمی هم یکی از سرمایه های نمادین روحانیت در سطح منطقه ای از آن جمله اند.

🔹جمی از دوران جوانی، مبارزی انقلابی بود. وی از معدود شخصیت های انقلابی بود که هیچ بهره برداری اقتصادی از انقلاب نکرد. بلکه برای انقلاب تلاش کرد و تا آخر به آرمان های انقلاب وفادار ماند و منتقد روند جاری بود. همین موجب برخی از رفتارهای سخیف توسط کوته نظران با ایشان شد.

🔹 هر چند او در دوران نهضت ملی شدن نفت، سال 1342، پیش از انقلاب مبارزی فعال و در دوران جنگ در سنگر نماز جمعه مایه دلگرمی رزمندگان بود، ولی تلفیق سیاست ورزی با اخلاق مداری وی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. هر بار که به قم می آمد، آیه الله صانعی به دیدنش آمده و بسیار احترامش می کرد و او را می‌ستود.

🔹 در اولین برخورد شخصی با ایشان در سال 59، توصیه کرد نگاهت به مواضع آیه الله منتظری باشد که ایشان مرد اخلاق، سیاست و مبارزه است. خودش نیز همواره به آیه الله منتظری به دیده احترام نگاه می کرد. به همین دلیل، بی مهری ها دید و شعارهای تندی شنید. اخلاقی نرم داشت و مهربانانه از کنار حوادث تلخ می گذشت. هیچگاه شکوه ای از افرادی که مدیون او بودند ولی به وی بی مهری کردند نداشت و راضی به غیبت در حضورش نبود.

🔹 با مسائل اطراف خویش با درایت و عقلانیت برخورد می کرد. پخته حرف می زد. به تفاوت نگاه شهید سعیدی و مرحوم خزعلی در سخنرانی های دینی اشاره می کرد. مخالف منبرهای بر اساس خواب، نقل قول کرامات و.... بود. دین را اخلاقی، عقلانی و مبتنی بر منابع معتبر قبول داشت.

🔹 یکی از پاسدارانش مدعی مقاماتی برای همسرش شده بود از این جهت خانه اش محل آمد و شد، شده بود. ایشان به من فرمود برو و با این پاسدار سخن بگو تا متوجه خطایش شود. هر چه در بولتن های ارسالی بود را نمی پذیرفت و با محک با آنان برخورد می کرد.

🔹 بر روح این مرد بزرگ درود می فرستم و برایش مغفرت و رحمت الهی را از خداوند مهربان آرزو می کنم.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/p15388

تاملات اساسی در نرخ ارز توافقی
محمدرضا یوسفی

🔹 بانک مرکزی به تازگی سازوکار مبادله ارز با قیمت توافقی بین صادرکننده و واردکننده را فراهم کرده تا بازار نیما را حذف و به سمت ارز تک‌نرخی حرکت کند. کمبود منابع ارزی، دولت سیزدهم را مجبور کرد تا نرخ ترجیحی را از 4200 به 28500 تومان افزایش داده، این دولت تضمین داد که همچنان تمام نیازهای ارزی را با این نرخ تامین می‌کند که البته با کاهش تعداد قابل توجهی از کالاها به این تعهد عمل نکرد. وزیر اقتصاد وقت اعلام کرد این سیاست تاثیر بسیار محدودی بر زندگی مردم خواهد داشت که اینطور نبود.

🔹 در زمان شروع دولت چهاردهم، قیمت دلار تقریبا 58 هزار تومان بود. این قیمت در 26 آذر که روز افتتاح بازار ارز توافقی بود، تقریبا به 78 هزار تومان رسید. در کمتر از چهار ماه، نرخ ارز حدود ۳۴ درصد رشد داشته است. یک رکورد در جهش قیمت ارز در این دوره زمانی محسوب می‌شود. این دولت نیز به مانند دولت قبلی با تنگنای ارزی روبرو بوده، دغدغه تامین مالی دارد.
دولت چهاردهم همان خط دولت سیزدهم، به سمت تک نرخی شدن گام بر داشته، می خواهد در راستای عمل به برنامه هفتم، نرخ ارز نیمایی را به نرخ توافقی تبدیل کرده و با کاهش شکاف از نرخ ارز آزاد، به سمت آن گام بردارد. به نظر رئیس بانک مرکزی در نرخ توافقی، نرخ ارز به دلیل عرضه و تقاضا، کشف خواهد شد. پس از این سخنان، گروهی این اقدام را گامی مثبت جهت کاهش رانت، حرکت به سمت بازار واقعی ارز، تشویق صادرات و رونق بازار بورس بیان کرده و از این سیاست حمایت کردند.

🔹 اما چند پرسش مهم در اینجا وجود دارد. اولین پرسش این است که بازار ارز، بازار رقابتی نیست. توجه به صادرکنندگان نشان می دهد که عمده ارز در دست انحصارگرایان منابع عمومی است که هزینه تولید آنها، یارانه ای بوده ولی محصول خود را با قیمت جهانی عرضه کرده و دلار کسب می کنند. آنها به هنگام تاسیس بازار نیمایی، حاضر نشدند که ارز خود را به قیمت نیما عرضه کنند و اکنون نیز همین اتفاق می تواند رخ دهد. نگاهی به ترکیب صادرات در سال 1402 نشان می دهد که بر اساس آمار، صادرات ایران تقریبا 87 میلیارد دلار بوده است. نفت 36 میلیارد دلار، کالاهای پتروشیمی19.4 میلیارد دلار، گاز مایع 3 میلیارد دلار، پروپان مایع 3 میلیارد دلار، قیر 2 میلیارد دلار، سنگ آهن و بوتان مایع، برق و...صدر شده است( خبرگزاری مهر، 14 فروردین 1403). به عبارت دیگر عمده صادرات کشور ناشی از فروش منابع عمومی است که به صورت رانت در اختیار صادرکنندگان قرار گرفته است. از این رو بازار توافقی منجر به افزایش رانت این صادرکنندگان خواهد بود.

🔹 قدرت انحصاری پتروشیمی ها، معدنی ها، پالایشی ها و فولادی ها و .. را می شود در همین ابتدا متوجه شد. در حالی که بازار توافقی در 26 آذر افتتاح شده است اما به این عمده ترین صادرکنندگان تا بهمن ماه فرصت داده شده است و این در حالی است که بدون این صادرکنندگان، بازار ارز توافقی با مازاد تقاضا روبرو بوده که در صورتی که بانک مرکزی دخالت نکند، موجب افزایش نرخ ارز در بازار خواهد شد.

🔹 در دفاع از این بازار گفته شده این بازار موجب بهبود صادرات خواهد شد ولی با توجه به ترکیب صادرات کشور و کشش آنها، این امر تقریبا منتفی است و تاثیر چندانی را شاهد نخواهیم بود.

🔹 از سوی دیگر در این چند ماه، علاوه بر تحریم، شاهد سرعت وقوع حوادث تاثیرگذار بر اقتصاد بودیم. بی‌ثباتی‌های پیاپی سیاسی، کنش و واکنش‌های نظامی، سیاسی بین ایران و اسرائیل، پیروزی ترامپ، سقوط اسد و .. عامل مهمی در ایجاد ناطمینانی ها و افزایش نرخ ارز بوده است. این ناطمینانی ها می توانند ادامه داشته باشند و در این صورت پرسش این است که دولت برای مقابله با این وضعیت، چه سیاستی خواهد داشت.

🔹 از طرف دیگر افزایش بیش از 20 درصدی نرخ ارز، موجب تورم در جامعه خواهد شد و این برای جامعه ای که سیزده سال است زیر فشار تحریم قرار گرفته، درآمد سرانه اش تقریبا یک سوم کاهش یافته و فقیرتر شده، قابل تحمل نیست.

🔹 دولت چهاردم چه اندیشه ای برای جبران این خسارت وارده بر زندگی عموم مردم و به ویژه اقشار آسیب پذیر دارد؟ بی توجهی به نتایج تلخ می تواند منجر به اعتراضاتی به مراتب گسترده تر از 96 و 98 شود.

🔹 گفته شده، این سیاست به نفع بازار بورس است. اما این بهبود از ناحیه رشد کارآمدی و افزایش تولید نیست بلکه فقط ناشی از افزایش قیمتهاست.

🔹 کاهش بیشتر اعتماد عمومی نیز پیامد این سیاست است. پزشکیان قول داده بود که سیاست شوک قیمتی را اعمال نکند.

🔹 انتظار این است که دولت دقیقا برنامه خود را ارائه، پیامدهای انتظاری را نیز شفاف بیان کند. زیرا با توجه به ساختار فاسد و رانتی اقتصاد کشور، قرار گرفتن در متن حوادث منطقه ای، موفقیت این سیاست بسیار بعید است.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/e50109