tgoop.com/Babek_Cavanshir/744
Last Update:
13 Mayıs Türk Dili Bayramı’mız kutlu olsun!
13 Mayıs 1277’de Selçuklu Devleti divanınca Türkçe’mizin devlet yazı dili olarak kabul edilmesinin 744. yıldönümü kutlu olsun.
Bir yanlışı da düzeltelim!
Değerli tarihçimiz Prof. Dr. Erdoğan Merçil’in “Türkiye Selçukluları Devrinde Türkçe’nin Resmî Dil Olmasını Kim Kabul Etti?” makalesinde de belirttiği üzere devlet tarafından Türkçe’mize söz konusu konumu (statüyü) kazandıranın tek başına “Karamanoğlu Mehmet Bey” değil “içinde onun da yer aldığı, birkaç kişiden oluşan Selçuklu (1077-1308) divanı” olmuştur.
Bu veri tarih stratejisi açısından da çok önemli bir bilgidir. Türkçe’nin devlet dili oluşunu bir beylik düzeyine (Karamanlı Beyliği) indirgemek stratejik ve bilimsel açıdan yanlış bir yaklaşımdır. Oysa ki tarihsel verilerin tanıklığına göre Türkçe ciddi bir Türk imparatorluğu olan Selçuklu İmparatorluğu’nun divan ve devlet dili olmuştur. Başka bir sözle Türkçe bir beylik dili değil imparatorluk dili idi.
Birçok araştırmacının yanlış görüşüne karşın Türkçe’miz Selçuklu deneminde de üst düzey bir konuma sahip olup siyasi yazışmalar ve özellikle de edebi metinlerimizde bolca kullanılmıştır.
Örneğin Türk dili tarihinin anıtsal ansiklopedik yapıtlarından olan ve Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan Divan-u Lağatu’t-Türk yapıtı aslında Türk-Selçuklu muhitinin bir eseri idi. Kaşgarlı Mahmut Hakanlı (Karahanlı) kökenli bir Türk olmasına rağmen siyasi ve kültürel açıdan Türk-Selçuklu patronal yapısının tam da odağında yer almakta ve Selçuklu patronalitesinin isteği doğrultusunda Türkçe’nin konumunu yükseltmekle görevlendirilmiş biri idi.
Türkçe’nin devlet yazışmalarında da kullanıldığını gösteren en önemli tarihsel verilerden biri Selçuklu hakanı I. Melik-şah (1072-1092)’ın “İnşa Divanı” nedimlerinden Kemâleddin Ebu’r-Rızâ Fazlullâh b. Muhammed ile Türkçe mektuplaştıkları bilgisidir.
Türk-Selçuklu dönemine ait şair ve edebi eserlerimizden ise şu örnekleri verebilriz:
1. Ahmed Fakih (ö. 1221 veya 1230 Konya)
a. Çarh-nâme
b. Kitâbu Evsâfı Mesâcidi’ş-Şerîfe
2. Mevlânâ (1207-1273 Konya)
a. Türkçe Şiirleri
3. Alî’nin Yusuf ve Züleyhâ Mesnevîsi (1232-1233): Bu eser Selçuklu sahasında yazılmasa karma dilli olup kimi Oğuz Türkçesi özelliklerini de taşımaktadır.
4. Sultan Veled (1226-1312 Konya)
a. Divan (1267/69-1291): 129 beyit Türkçe
b. İbtidâ-nâme (1291): 80 beyit Türkçe
c. Rebâb-nâme (1300): 162 beyit
5. Şeyyad Hamza (13. yy. - Akşehir ve Sivrihisar’da)
a. Destân-ı Yusuf
b. Ahvâl-i Kıyâmet
c. Mi‘râc-nâme
d. Vefât-ı Hazret-i Muhammed Aleyhi’s-Selâm
6. Hoca Dehhani (13. yy.-14. yy.): III. Alâeddin Keykubad döneminde (1283-1302) Horasan’dan Anadolu’ya gelip yerleşmiş ve bu devletin sarayına intisap etmiştir.
7. Yunus Emre (1238-1321)
Not: “Resmî Dil” kavramı modern kamusal dünyanın bir terimi olup ve tarihsel dönemler için bu kavramın kullanılması doğru değildir.
Kaynaklar:
Erdoğan Merçil, Selçuklular ve Türkçe, “Selçuklular (Makaleler)”, Bilge Kültür-Sanat Yayınları, İstanbul, 2011, s. 100-108.
Erdoğan Merçil, Türkiye Selçukluları Devrinde Türkçe’nin Resmî Dil Olmasını Kim Kabul Etti?, “Selçuklular (Makaleler)”, Bilge Kültür-Sanat Yayınları, İstanbul, 2011, s. 92-99.
Kaşgarlı Mahmut, Divan-ı Lugatu’t-Türk
Sadruddin Ebu’l-Hasan Ali b. Nâsır b. el-Hüseynî, Ahbârü’d-Devleti’s-Selcukiyye, Hazırlayan: Muhammed İkbal, Lahor, 1933, s. 68-89.
Saygılarımla
Tarihçi ve Türkolog
Dr. Babek Cavanşir
@Babek_Cavanshir
BY Babek Cavanşir
Share with your friend now:
tgoop.com/Babek_Cavanshir/744