tgoop.com/Babek_Cavanshir/748
Last Update:
۱۳ می (ماییس) روز عید زبان تورکی مبارک!
۷۴۴-مین سالگرد قبول زبان تورکی به عنوان زبان نوشتاری دولت در ۱۳ می (ماییس) ۱۲۷۷ توسط دولت سلجوقی مبارک باد.
به این مناسبت قصد تصحیح یک اشتباه رایج مربوط به این مسئله را داریم!
همانطور که استاد عزیزمان پروفسور دکتر اردوغان مرچیل نیز در مقاله "چه کسی رسمی شدن زبان تورکی در دیوان سلجوقیان تورکیه را قبول کرد؟" اشاره کرده‌اند، این تنها "قارامان اوغلو محمد بگ" نبود که موقعیت مذکور را به تورکی اعطا کرده است. بلکه انتخاب زبان تورکی به عنوان زبان نوشتاری دولت با تصمیم دیوان سلجوقیان (۱۰۷۷-۱۳۰۸) توسط گروهی که "قارامان اوغلو محمد بگ" نیز عضوی از آن بود صورت گرفته است.
این نکته از نظر استراتژی تاریخی نیز بسیار حائز اهمیت می‌باشد. تقلیل دادن "تبدیل زبان تورکی به عنوان زبان دولت" به سطح یک بگلیک (قارامانلی بگلیگی) از لحاظ علمی و استراتژی نیز اقدامی نادرست می‌باشد. بنابه شواهد تاریخی، زبان تورکی زبان دیوان و دولتی یکی از مهمترین امپراتوری‌های تورک یعنی امپراتوری سلجوقی بود. به زبانی دیگر یعنی زبان تورکی، نه زبان یک بگلیک بلکه زبان یک امپرواتوری بود.
به رغم نظر اشتباه بسیاری از پژوهشگران، زبان تورکی در دوره سلجوقیان نیز از موقعیت بالایی برخودار بود که به وفور در مکاتبات سیاسی و مخصوصاً متون ادبی‌مان مورد استفاده قرار گرفته است.
به عنوان نمونه دیوان لغات تورک که دایره‌المعارف و یادبود تاریخی زبان تورکی می‌باشد و توسط محمود کاشغری به تحریر در آمده است در اصل محصول محیط تورکی سلجوقی می‌باشد. اگر چه محمود کاشغری منشأ قراخانی داشت ولی از زوایای سیاسی و فرهنگی در مرکز ساختار پاتروناژ تورکی سلجوقی بود و به درخواست پاترونالیته سلجوقی موظف شده بود تا موقعیت زبان تورکی را ارتقاء دهد.
یکی از مهمترین شواهد تاریخی که استفاده زبان تورکی به عنوان زبان دولتی در دوره سلجوقی را نشان می‌دهد مکتوبات تورکی خاقانِ سلجوقی، ملک شاه اول (۱۰۹۲-۱۰۷۲) با ابو رضا فضل الله بن محمد از ندیمان دیوان انشا می‌باشد.
از شاعران و متون ادبی دوره تورک سلجوقی نمونه‌های زیر می‌توانیم نشان دهیم:
۱- احمد فقیه (متوفی ۱۲۲۱ یا ۱۲۳۰، قونیه)
الف) چرخ نامه
ب) کتاب الاصواف مساجد الشریفه
۲- مولانا (۱۲۰۷- ۱۲۷۳ قونیه)
الف) اشعار تورکی
۳- مثنوی یوسف و زلیخای علی (۱۲۳۲-۱۲۳۳): گرچه این اثر در محیط سلجوقی نوشته نشده است ولی زبانی مختلط دارد که دارای ویژگی‌های تورکی اوغوز نیز می‌باشد.
۴- سلطان ولد (۱۲۲۶- ۱۳۱۲ قونیه)
الف) دیوان (۱۲۶۷/۶۹-۱۲۹۱): ۱۲۹ بیت تورکی
ب) ابتدا نامه (۱۲۹۱): ۸۰ بیت تورکی
ج) رباب نامه (۱۳۰۰): ۱۶۲ بیت تورکی
۵- شیاد حمزه (سدهٔ ۱۳ میلادی، آقشهیر و سیوری حصار)
الف) داستان یوسف
ب) احوال قیامت
ج) معراج نامه
د) وفات حضرت محمد علیه السّلام
۶- خواجه دهّانی (سدهٔ ۱۳ م.- سدۀ ۱۴ م.): در دوره علاءالدین کیقباد سوم (۱۲۸۳- ۱۳۰۲) از خراسان به آناطولی آمده و به دربار دولت منصوب شده است.
۷- یونس امره (۱۲۳۸- ۱۳۲۱)
توضیح مهم: مفهوم "زبان رسمی" یک اصطلاح جهان مدرن می‌باشد و کاربرد آن برای دوره‌های تاریخی مناسب نیست.
منابع:
اردوغان مرچیل، سلجوقیان و زبان تورکی، "سلجوقیان (مقالات)"، انتشارات بیلگه کولتور-صنعت، استانبول، ۲۰۱۱، ص ۱۰۰-۱۰۸
اردوغان مرچیل، چه کسی رسمی شدن زبان تورکی در دیوان سلجوقیان تورکیه را قبول کرد؟، "سلجوقیان (مقالات)"، انتشارات بیلگه کولتور- صنعت، استانبول، ۲۰۱۱، ص ۹۲-۹۹
محمود کاشغری، دیوان لغات تورک
صدرالدین ابوالحسن علی بن ناصر بن الحسینی، اخبار الدولة السلجوقیة،
تهیه کننده: محمد اقبال، لاهور، ۱۹۳۳، ث ۶۳-۸۹.
با تقدیم احترامات
مورخ و تورکولوگ
بابک جوانشیر
@Babek_Cavanshir
BY Babek Cavanşir
Share with your friend now:
tgoop.com/Babek_Cavanshir/748