tgoop.com/BaxitliSaribaev/4818
Last Update:
Камал Мәмбетов
Имтихан
Повесть
- Рахмет, аға. Үйде қонақларым күтип отыр.
- Онда тоқлыны жетекле де тарта бер.
- Пулын умыттыңыз-ғо.
Мен қалтамнан жүз сом шығарып берип едим. Тәкен аға алмады. - Ер мойнында қыл арқан ширимейтин, дейтин. Осы тоқтыны саған сыйладым.
- Қалайынша, - дедим мен ҳайран болып. Аты-жөнимди билмейтуғын адамның бирден маған меҳрибан болып қалғанына ҳайран болып басым қатты. Тәкен сөздиң анығынан келди.
- Алты атамыздан бери шарўамыз. Қой изинде келемиз. Осы жылы бир қызымды оқытып ғалым қылмақшыман.
- Дурыс ислегенсең, - дедим мен, - ғалым болыў ушын қой бериў шәрт емес. Көкирегинде бир нәрсе болса өзи де ғалым бола береди. Ҳәзир журттың бәри бәйгиге ат қосып атырған ўақыт. Сиз де қосың өз атыңызды.
- Ол айтқаның да жөн-ғо. Ҳәзир қоңсымыздың еки баласы теңнен оқып жатыр. Байғустың әкелери ертеде қаза тапты. Жалғыз шешесиниң не пулы, не қәтереси бар. Соған қарап оқыўда әдиллик бар екенин билемен. Бирақ, бизиң қыздың күйи төменлеў көринеди.
- Ондай балаға шарамыз жоқ. Билими сайыз адамды пул яки қәтере менен билимли етиў қыйын. Соның ушын да меннен өз ҳақыңызды алып, - деп пулды қалтасына салдым. Тәкен оған:
- Ой-бай иним, бул не қылғаның. Буны мен әдейи қызымның көңли ушын тартыў қылған едим.
Мен кескин түрде оған тикленип қарадым да:
- Қызыңыздың оқыўға кириўине тилеклеспен, аға, бирақ мына талақтай жабысқаныңызды қойың, - деп тоқлыны жетекке алдым.
Тәкен ағай шынында да мениң қозыны пулсыз алмайтуғынымды сезди. Ол турған жеринде бир майдан үнсиз қатып қалды да:
- Ой-бай тоқта! - деди мениң изимнен жуўырып. - Иним саўда деген жаман. Бул мәселеде гейде ҳүжданыңды да умытасаң. Мынаў тоқтының қымбат базарында алпыс сомнан асып түсиўи шамалы. Туўры жигит екенсең. Мениң қызым институтқа кирсин деп айтып атырсаң-ғо. Қызымның бахтына тосық болып жүрер. Мен дузақ салмақшы болған қырқ сомыңды алып кет.
- Бул пикириңе қосыламан, - дедим мен.
Сөйтип қозыны алпыс сомға алып, әлле немирде зордан үйге жеттим-аў. Қозысы қурығыр да жетекке жүрмей тәўирақ қыйнап таслады. Сөйтип қаралай өшип келсем, ғаррылар көкнар таўып бересең деп шатақ салып атырған екен. Қозыны қоңсымыз Айтмурат ағаға сойып берегөр деп жалындым да, өзим көкнар излеп кеттим. Түнги саат он болып қалған. Қәне, бул Нөкистен ол табылса. Өлдим азарда гөне Нөкистеги бир кемпирден қурттай көкнар таптым. Сол күнги аўқатты түнги саат екиде жеп болып уйқыға жаттық.
3
Түни менен шаршағанлықтан азанғы саат сегизде зордан ояндым. Көзлерим домбығып исип кеткен. Аяқларым сиресип қалыпты. Узақ кеселден турған адамдай болып қалыппан. Сыртқа шығып қарасам сақшыдай жайдың ҳәр мүйешинде бир адам. Кимди көрсең қолына биреўдиң фамилиясы жазылған иширткидей қағаз. Гилкий "усыны еплеп жибер" деп жүрген биреўлер.
Бүгин имтиханлардың басланатуғынлығы есиме түсти де, даладағы қол жуўғышқа тез-тез жуўына басладым. Соңынан кийиндим де, шайға да қарамай университетке кетип қалдым. Жолда киятырып ойланаман. Өзи бүгин жүз адамнан экзамен алады екенмен. Оның қырық адамына қәтере қағазы келипти. Ҳәммеси болып үш жүз баладан экзамен алады екенбиз. Соннан қабыл ететуғыны тек жигирма бес. Демек, он еки баладан биреў. Бундай үлкен конкурста тек ҳадаллық керек. Ҳадаллық...
Қәтере қағазлардың бәрин жыртып тасладым. "Тап әкемниң баласы болса да қәтереге қарамайман. Өз күши менен кирсин". Жазба имтиханлардың қәтереге бойсынбайтуғын бир жерлери бар. Ҳәр бир баланың жазып тапсырған жумысы өз алдына документ. Оның жазалмай қалған жерин толтырыў, қәтесин дурыслаў ҳасла мүмкин емес. Буннан тысқары жазба жумыс шифр арқалы бериледи де, оның кимниң жазғанын билмей де қаласаң. Соның ушын да жазба жумыста қәтерениң болатуғынына өзим исенбеймен.
Университетке келдим. Тап гүзги пахта байрамына жыйналғандай адамлар сеңдей соғысады. Сирә жол бермейди. Адамлардың арасынан жолды зорға таўып есикке келип жеттим де, аўызда нәўбетшилик етип турған ассистентлерге экзаменаторлық билетимди көрсетип ишке кирдим. Екинши қабатқа көтерилип, кириў имтиханлары болатуғын аудиторияға келгенимде деканымыз Султан Алламуратович бир ассисент пенен пикирлеспекте еди.
(Даўамы бар)
www.tgoop.com/BaxitliSaribaev
04. 09
BY Baxıtlı SARÍBAEV
Share with your friend now:
tgoop.com/BaxitliSaribaev/4818