Baxıtlı SARÍBAEV

Камал Мәмбетов
Имтихан
Повесть
Көп күткен адамы көрингендей алақанын уўқалап, қалпағын кийди. Есиктен шыққан жас жигиттиң ғаррыға кейип бериўине қарағанда сирә баласы болыўы итимал. Жаңа орнынан тура бергенде бир нәрсе ядына түсти ме, я баласының аўҳалын муқыятлап билип алғысы келди ме, әйтеўир орнына қайтадан отырды.
- Сөйтип не қылдың, балам. Илесе алдың ба? - деди оған орынлықтан жай нусқап.
- Епледим, - деди бала отырып атырып.
- Еплегенде қалай? Үш пе?
- Ҳәкисине мениң гезегим бир жас муғаллимге түсип қалды.
- Әй, онда арбаны аўдарыпсаң ғой.
- Жағ-әй, олай болмады. Мен таяр емеспен деп отырып алдым.
Ғарры "мына жағы парахатшылық екен ғой", - деген пишинде қалпағын қолына алды.
- Ҳее, сөйтип?...
- Бир сааттай отырған шығарман сирә. Мийиме бир нәрсе түссе буйырмасын. Соңынан "Әй не болса болсын" - дедим де ғаррылаў муғаллимниң алды босаўдан-ақ отырып алдым. Қағазға билетте айтылған сораўдан басқа ҳеш нәрсе жаза алмадым. Бирақ та биринши сораўдың изине: "Муғаллим, Қәдиримбет сизге сәлем айтты", екинши сораўдың изине: "Урыста бирге болған екенсиз", үшинши сораўдың изине: "Төрттен кем болмасын деген еди" деген сөзлерди жаздым.
- Ўәй, қуў бала-әй! Әкеңнен де өткер, - деди ғарры жазылысып.
- Муғаллим алдындағы көк шайдан бир-еки уртлады да, тап бир музыканы еситетуғын адамдай бармақлары менен столды шертип маған жүзленди.
- Қәне, балам, қулағым сенде.
Мен тап жағдайды күткендей:
- Муғаллим, бул бир әдебият я тарийх емес, математика. Математика деген көп сөйлеўди унатпайтуғын пән. Соның ушын буның несин айтаман. Жуўабымның бәрин мына еки бет қағазға жаздым, - деп алдына ысырып қойдым.
Мениң бул жуўабым ғарры муғаллимнен көре екинши мүйеште экзамен алып отырған жаслаў муғаллимге унап кетти.
- Нағыз математик бала екен, - деп ол жайды басына көтерип күлди. Мен болсам ҳийлемди сезип қалмағанбекен деп қәўипсинемен.
Соңынан оның шын ықласы менен-ақ айтып отырғанлығын сездим.
Ғарры муғаллим мыйық тартып бир күлди де, мениң қағазымды алдына тартып, тап түсиниўи мүшкил болған формулаларды көзден кеширип атырғандай тигиле баслады. Ол сол отырысырда тәўир-ақ отырып қалды. Айырым формулаларды өзинше шығарды. Соңынан маған жүзленип:
- Биринши сораўың жақсы. Екинши сораўың да жақсы. Бирақ үшинши сораўың бир қанша төменирек. Солай болса да "төрт" қойыўға болады, - деди мениң экзамен қағазыма баҳа қойып отырып. - Бирақ, мына қағазыңды қайтадан көширип бер, - деди маған еки бет қағаз усынып. - Ақыры, бул документ балам.
Алып қарасам, мениң жазғанларымды өширип орнына формулалар жазылыпты. Дәрҳал көширип берип, төрт алып киятырғаным.
Олар орнынан турып кетти. Отырып ойланаман. Имтихан - бул сынақ. Бала бир жерден еп пенен өткени менен, оның сан мың өткеллери бар. Елиўдей муғаллимниң сынағынан өтеди. Бири болмаса биринде тутылмас па екен? Усылайынша аўыр ойланыўым менен екинши қабатқа қарай көтерилдим.
7
Шет тиллер факультети бойынша аўызша имтиханлар даўам етер еди. Мен өз тәжирийбелериме мың мәртебе исенемен.
Жазба имтиханда жақсы баҳа алған бала аўызеки имтиханнан ҳеш қандай төмен болмайды. Бул тәжирийбе муғаллимлер арасында әбден сыналып, пискен. Бирақ та, мениң алдымда жазба жумысынан "төрт" алған, Бердақтың қандай шығармаларының бар екенлигин билмейтуғын студент пайда болды. Ҳайранман, Бердақты билмейтуғын бала қалайынша "жақсы баҳа" алған екен? Қабыллаў комиссиясына өтиниш етип, жазба жумысларын алдырдым. Бала Бердақтың "Ақмақ патша" поэмасын жүдә кәмине келтирип жазыпты. Тек жазылыўы ирсек-тирсек болмаса мазмуны сондай терең. Бул ҳәдийсеге таң қалғаным соншелли, балаға кескин бурылдым.
- Ҳаў, Бердақтың "Ақмақ патша" поэмасын жақсы жазыпсаң ғой, ҳеш болмаса соны айтып бер.
Бала ләм-лим деп аўзын ашпады. Билемен, көпшилик балалар жазба жумысларда шпаргалкалардан пайдаланады. Ҳәтте олардың басында ҳеш нәрсе болмаса да, илимпазлар тәрепинен жазылған китаплар арқалы тегис көширилген шпаргалкалар оларды "данышпан" етип көрсетип турады.
Бул жумыстың да тап усылай жазылыўы анық еди. Себеби, бала өзиниң не ҳаққында жазғанын да түсиндирип бере алмады.
(Даўамы бар)
Канал: www.tgoop.com/BaxitliSaribaev
10. 09

www.tgoop.com/BaxitliSaribaev/4828

781 viewsБахытлы Сарыбаев, Sep 10 at 01:46

Камал Мәмбетов
Имтихан
Повесть
Көп күткен адамы көрингендей алақанын уўқалап, қалпағын кийди. Есиктен шыққан жас жигиттиң ғаррыға кейип бериўине қарағанда сирә баласы болыўы итимал. Жаңа орнынан тура бергенде бир нәрсе ядына түсти ме, я баласының аўҳалын муқыятлап билип алғысы келди ме, әйтеўир орнына қайтадан отырды.
- Сөйтип не қылдың, балам. Илесе алдың ба? - деди оған орынлықтан жай нусқап.
- Епледим, - деди бала отырып атырып.
- Еплегенде қалай? Үш пе?
- Ҳәкисине мениң гезегим бир жас муғаллимге түсип қалды.
- Әй, онда арбаны аўдарыпсаң ғой.
- Жағ-әй, олай болмады. Мен таяр емеспен деп отырып алдым.
Ғарры "мына жағы парахатшылық екен ғой", - деген пишинде қалпағын қолына алды.
- Ҳее, сөйтип?...
- Бир сааттай отырған шығарман сирә. Мийиме бир нәрсе түссе буйырмасын. Соңынан "Әй не болса болсын" - дедим де ғаррылаў муғаллимниң алды босаўдан-ақ отырып алдым. Қағазға билетте айтылған сораўдан басқа ҳеш нәрсе жаза алмадым. Бирақ та биринши сораўдың изине: "Муғаллим, Қәдиримбет сизге сәлем айтты", екинши сораўдың изине: "Урыста бирге болған екенсиз", үшинши сораўдың изине: "Төрттен кем болмасын деген еди" деген сөзлерди жаздым.
- Ўәй, қуў бала-әй! Әкеңнен де өткер, - деди ғарры жазылысып.
- Муғаллим алдындағы көк шайдан бир-еки уртлады да, тап бир музыканы еситетуғын адамдай бармақлары менен столды шертип маған жүзленди.
- Қәне, балам, қулағым сенде.
Мен тап жағдайды күткендей:
- Муғаллим, бул бир әдебият я тарийх емес, математика. Математика деген көп сөйлеўди унатпайтуғын пән. Соның ушын буның несин айтаман. Жуўабымның бәрин мына еки бет қағазға жаздым, - деп алдына ысырып қойдым.
Мениң бул жуўабым ғарры муғаллимнен көре екинши мүйеште экзамен алып отырған жаслаў муғаллимге унап кетти.
- Нағыз математик бала екен, - деп ол жайды басына көтерип күлди. Мен болсам ҳийлемди сезип қалмағанбекен деп қәўипсинемен.
Соңынан оның шын ықласы менен-ақ айтып отырғанлығын сездим.
Ғарры муғаллим мыйық тартып бир күлди де, мениң қағазымды алдына тартып, тап түсиниўи мүшкил болған формулаларды көзден кеширип атырғандай тигиле баслады. Ол сол отырысырда тәўир-ақ отырып қалды. Айырым формулаларды өзинше шығарды. Соңынан маған жүзленип:
- Биринши сораўың жақсы. Екинши сораўың да жақсы. Бирақ үшинши сораўың бир қанша төменирек. Солай болса да "төрт" қойыўға болады, - деди мениң экзамен қағазыма баҳа қойып отырып. - Бирақ, мына қағазыңды қайтадан көширип бер, - деди маған еки бет қағаз усынып. - Ақыры, бул документ балам.
Алып қарасам, мениң жазғанларымды өширип орнына формулалар жазылыпты. Дәрҳал көширип берип, төрт алып киятырғаным.
Олар орнынан турып кетти. Отырып ойланаман. Имтихан - бул сынақ. Бала бир жерден еп пенен өткени менен, оның сан мың өткеллери бар. Елиўдей муғаллимниң сынағынан өтеди. Бири болмаса биринде тутылмас па екен? Усылайынша аўыр ойланыўым менен екинши қабатқа қарай көтерилдим.
7
Шет тиллер факультети бойынша аўызша имтиханлар даўам етер еди. Мен өз тәжирийбелериме мың мәртебе исенемен.
Жазба имтиханда жақсы баҳа алған бала аўызеки имтиханнан ҳеш қандай төмен болмайды. Бул тәжирийбе муғаллимлер арасында әбден сыналып, пискен. Бирақ та, мениң алдымда жазба жумысынан "төрт" алған, Бердақтың қандай шығармаларының бар екенлигин билмейтуғын студент пайда болды. Ҳайранман, Бердақты билмейтуғын бала қалайынша "жақсы баҳа" алған екен? Қабыллаў комиссиясына өтиниш етип, жазба жумысларын алдырдым. Бала Бердақтың "Ақмақ патша" поэмасын жүдә кәмине келтирип жазыпты. Тек жазылыўы ирсек-тирсек болмаса мазмуны сондай терең. Бул ҳәдийсеге таң қалғаным соншелли, балаға кескин бурылдым.
- Ҳаў, Бердақтың "Ақмақ патша" поэмасын жақсы жазыпсаң ғой, ҳеш болмаса соны айтып бер.
Бала ләм-лим деп аўзын ашпады. Билемен, көпшилик балалар жазба жумысларда шпаргалкалардан пайдаланады. Ҳәтте олардың басында ҳеш нәрсе болмаса да, илимпазлар тәрепинен жазылған китаплар арқалы тегис көширилген шпаргалкалар оларды "данышпан" етип көрсетип турады.
Бул жумыстың да тап усылай жазылыўы анық еди. Себеби, бала өзиниң не ҳаққында жазғанын да түсиндирип бере алмады.
(Даўамы бар)
Канал: www.tgoop.com/BaxitliSaribaev
10. 09

BY Baxıtlı SARÍBAEV