دلمشغولیهای فلسفی-اخلاقی

درباره ابوالعباس ایرانشهری

ابوالعباس ایرانشهری، فیلسوف، ستاره‌شناس، ریاضی‌دان، طبیعی‌دان‌، و مورخ دین در قرن سوم هجری، اهل نیشابور بوده که با نام ایرانشهر نیز شناخته می‌شده است.

طبق گفته ناصرخسرو در زادالمسافرین، او معلم محمد ابن زکریای رازی بوده، و ابوریحان بیرونی نیز که او را دانشمندی معتمد میدانسته، از او در رابطه با پدیده خورشیدگرفتگی سال ۲۵۹ هجری یاد می‌کند.

طبق گفته ابوالمعالی نویسنده کتاب بیان الادیان، او خود را پیامبری می‌دانست با کتابی که آنرا جایگزین قرآن میدانسته که توسط فرشته‌ای بنام هستی به او وحی شده است. به گفته ابوریحان بیرونی، ایرانشهری به وحدت همه ادیان باور داشته و تفاوت ادیان را ناشی از اغراض طرفداران این دینها میدانسته است. همچنین او میگفته که خدا در روزهای نوروز و مهرگان با نور و ظلمت پیمان بسته، که احتمالن نشان از تأثیرپذیری او از آیین زُروانی بوده است.

به گفته ناصرخسرو در زادالمسافرین، ایرانشهری آموزه‌های فلسفی خود را در قالب مفاهیم دینی در کتاب‌های: کتاب جلیل و کتاب اثیر بیان داشته بود و مردم را به سوی دین راستین و یکتاپرستی و توحید هدایت میکرد. به باور او، چون خدا قدیم است و صانع، زمانی نبوده است که او را صنع و خلقتی نبوده باشد. پس خلقت قدیم است. و چون خلقت نیازمند ماده است، ماده نیز قدیم است. و از آنجاییکه ماده همواره در ظرف مکان است، مکان نیز قدیم است. او میگفته که زمان، دهر (جهان) و مدت نام‌هایی هستند از جوهری یکسان. زمان به عنوان جوهر رونده و بیقرار نشانه علم خداست، همچنانکه مکان نشانه قدرت او، حرکت نشانه فعل او، و جسم نشانه توانمندی اوست و هرکدام از این نشانه‌ها سرمدی و نامتناهی اند. خلاء، که مکان مطلق است، قدرت خداست، قدرتی بارز که دربرگیرنده همه مقدورات است.

ایرانشهری به هیچ دین رایجی در زمان خود باور نداشت و معتقد به دین برساخته خود بود. وی نویسنده چندین کتاب به عربی و فارسی بود که همه از میان رفته‌اند و برخی از آنها اشاره‌وار توسط بیرونی و ناصرخسرو مورد اشاره قرار گرفته‌اند. آثاری همچون: مسائل الطبیعه، مقالات، جلیل، اثیر.

طبق گفته بیرونی، وی محققی معتمد بود که گزارش‌های موثقی از یهودیت، مسیحیت، و تورات و اناجیل بدست داده بود، و همچنین توصیفات موثقی از مانویان و آموزه‌های ایشان، هرچند روایت‌های وی از ادیان هند و آیین‌های شمنی از حد مطلوب فاصله داشته‌اند.

به فرض ملاحظات تاییدی کسانی همچون بیرونی و ناصرخسرو درباره ابوالعباس ایرانشهری، جای شگفتی است که چرا به ندرت می‌توان از ایرانشهری در منابع بعدی اثری دید، ازجمله زکریای رازی که شاگرد او بوده است، و مطابق نظر ناصرخسرو از ایده‌های او به شکلی تحریف شده استفاده می‌کرد تا وانمود کند که اندیشه‌های نو خود اوست. این گمانه‌زنی نیز محتمل است که منبع بسیاری از اطلاعات رازی درباره باورهای هندیان و فرقه‌هایی همچون دَیصانیه، مُحمّره و منّانیه از ایرانشهری بوده باشد.

منبع: دانشنامه ایرانیکا (https://www.iranicaonline.org/articles/iransahri-abul-abbas-mohammad-b-mohammad)
برگردان: بهنام خداپناه

درباره ابوالعباس ایرانشهری این یادداشت آقای حسن انصاری نیز اطلاعات مفیدی بدست میدهد:
https://www.tgoop.com/azbarresihayetarikhi/8215

@BeKhodnotes

www.iranicaonline.org

Welcome to Encyclopaedia Iranica

The Encyclopaedia Iranica is a comprehensive research tool dedicated to the study of Iranian civilization in the Middle East, the Caucasus, Central Asia, and the Indian subcontinent

www.tgoop.com/Bekhodnotes/990

227 viewsFeb 6 at 17:47

درباره ابوالعباس ایرانشهری

ابوالعباس ایرانشهری، فیلسوف، ستاره‌شناس، ریاضی‌دان، طبیعی‌دان‌، و مورخ دین در قرن سوم هجری، اهل نیشابور بوده که با نام ایرانشهر نیز شناخته می‌شده است.

طبق گفته ناصرخسرو در زادالمسافرین، او معلم محمد ابن زکریای رازی بوده، و ابوریحان بیرونی نیز که او را دانشمندی معتمد میدانسته، از او در رابطه با پدیده خورشیدگرفتگی سال ۲۵۹ هجری یاد می‌کند.

طبق گفته ابوالمعالی نویسنده کتاب بیان الادیان، او خود را پیامبری می‌دانست با کتابی که آنرا جایگزین قرآن میدانسته که توسط فرشته‌ای بنام هستی به او وحی شده است. به گفته ابوریحان بیرونی، ایرانشهری به وحدت همه ادیان باور داشته و تفاوت ادیان را ناشی از اغراض طرفداران این دینها میدانسته است. همچنین او میگفته که خدا در روزهای نوروز و مهرگان با نور و ظلمت پیمان بسته، که احتمالن نشان از تأثیرپذیری او از آیین زُروانی بوده است.

به گفته ناصرخسرو در زادالمسافرین، ایرانشهری آموزه‌های فلسفی خود را در قالب مفاهیم دینی در کتاب‌های: کتاب جلیل و کتاب اثیر بیان داشته بود و مردم را به سوی دین راستین و یکتاپرستی و توحید هدایت میکرد. به باور او، چون خدا قدیم است و صانع، زمانی نبوده است که او را صنع و خلقتی نبوده باشد. پس خلقت قدیم است. و چون خلقت نیازمند ماده است، ماده نیز قدیم است. و از آنجاییکه ماده همواره در ظرف مکان است، مکان نیز قدیم است. او میگفته که زمان، دهر (جهان) و مدت نام‌هایی هستند از جوهری یکسان. زمان به عنوان جوهر رونده و بیقرار نشانه علم خداست، همچنانکه مکان نشانه قدرت او، حرکت نشانه فعل او، و جسم نشانه توانمندی اوست و هرکدام از این نشانه‌ها سرمدی و نامتناهی اند. خلاء، که مکان مطلق است، قدرت خداست، قدرتی بارز که دربرگیرنده همه مقدورات است.

ایرانشهری به هیچ دین رایجی در زمان خود باور نداشت و معتقد به دین برساخته خود بود. وی نویسنده چندین کتاب به عربی و فارسی بود که همه از میان رفته‌اند و برخی از آنها اشاره‌وار توسط بیرونی و ناصرخسرو مورد اشاره قرار گرفته‌اند. آثاری همچون: مسائل الطبیعه، مقالات، جلیل، اثیر.

طبق گفته بیرونی، وی محققی معتمد بود که گزارش‌های موثقی از یهودیت، مسیحیت، و تورات و اناجیل بدست داده بود، و همچنین توصیفات موثقی از مانویان و آموزه‌های ایشان، هرچند روایت‌های وی از ادیان هند و آیین‌های شمنی از حد مطلوب فاصله داشته‌اند.

به فرض ملاحظات تاییدی کسانی همچون بیرونی و ناصرخسرو درباره ابوالعباس ایرانشهری، جای شگفتی است که چرا به ندرت می‌توان از ایرانشهری در منابع بعدی اثری دید، ازجمله زکریای رازی که شاگرد او بوده است، و مطابق نظر ناصرخسرو از ایده‌های او به شکلی تحریف شده استفاده می‌کرد تا وانمود کند که اندیشه‌های نو خود اوست. این گمانه‌زنی نیز محتمل است که منبع بسیاری از اطلاعات رازی درباره باورهای هندیان و فرقه‌هایی همچون دَیصانیه، مُحمّره و منّانیه از ایرانشهری بوده باشد.

منبع: دانشنامه ایرانیکا (https://www.iranicaonline.org/articles/iransahri-abul-abbas-mohammad-b-mohammad)
برگردان: بهنام خداپناه

درباره ابوالعباس ایرانشهری این یادداشت آقای حسن انصاری نیز اطلاعات مفیدی بدست میدهد:
https://www.tgoop.com/azbarresihayetarikhi/8215

@BeKhodnotes

BY دلمشغولیهای فلسفی-اخلاقی