tgoop.com/BigdeliAcademy/1145
Last Update:
دیباچه
یکی از شاخصه های ارزیابی کیفی هر نظام حقوقی، از جمله حقوق بین‌الملل، جایگاه مسئوولیت در آن نظام و سازکارهای تحقق آن است.
مسئوولیت در نظام بین‌المللی مهم ترین و بنیادی ترین نهاد حقوقی است.
مسئوولیت در نظام بین‌المللی بمراتب مهم تر ازمسئوولیت در نظام‌های داخلی است، چراکه در نظام بین‌المللی، اصل بر حاکمیت کشورهاست، اما در نظام های داخلی، اصل بر حاکمیت ملی است.
مسئوولیت بین‌المللی به عنوان سازوکار تنظیم کننده اساسی و ضروری روابط متقابل تابعان حقوق بین‌الملل است. به قول پرفسور" پل روتر" حقوق دان برجسته ومعاصر حقوق بین‌الملل « مسئوولیت بین‌المللی درقلب حقوق بین‌الملل جای دارد.»
شناخت کامل مسئوولیت بین‌المللی منوط به شناخت قواعد حقوقی ناظر بر این نهاد تحت عنوان «حقوق مسئوولیت بین‌المللی» است. حقوق مسئوولیت بین‌المللی یکی از شاخه ها یا شعبات اصلی و تکنیکی حقوق بین‌الملل می‌باشد که با سایر شاخه ها یا شعبات حقوق بین‌الملل در ارتباط تنگاتنگ است، چرا که ضمانت اجرای قواعد اولیه که همان قواعد سایر شاخه هاست، قواعد ثانویه یا همان حقوق مسئوولیت بین‌المللی می‌باشد. به بیان دیگر، مسئوولیت ضمانت اجرای صلاحیت تابعان حقوق بین‌الملل است؛ یعنی اگر هر یک از تابعان حقوق بین‌الملل بر خلاف صلاحیتی که حقوق بین‌الملل به آن اعطا کرده عملی انجام دهد، مسئوول می‌باشد . منطق وجودی چنین نهادی ناشی از این عقیده عمومی است که «قدرت بدون مسئوولیت» وجود ندارد.
نظریه مسئوولیت بین‌المللی منصفانه و غیرقابل ایراد است. اما این نظریه دیرتر از آنچه باید وارد نظام بین‌المللی شده است؛ نظامی که تا مدت ها در آن ، قدرت عمومی در دست کسی بود که به جهت مصونیت دارای مسئوولیت نبود و ضرب المثل های معروفی چون «پادشاه نمی‌تواند عمل خطایی انجام دهد» یا «قانون یعنی من» ( به نقل از لویی چهاردهم پادشاه فرانسه) مؤید این عقیده بود. اما امروزه «مصونیت به معنای عدم مسئوولیت نیست».
حقوق مسئوولیت بین‌المللی تا اواخر قرن نوزدهم میلادی، حوزه مطالعاتی مستقل محسوب نمی‌شد، اما به تدریج جایگاه واقعی خود را یافت. "زوچ" و" پوفندرف" در زمره اولین حقوق دانانی بودند که ایده ابتدایی تعهدات بین‌المللی و نقض آن ها را هر چند به صورت نظام نیافته مورد توجه قرار دادند. در واقع باید اذعان نمود که تا پیش از نیمه دوم قرن نوزدهم، مفهوم مدرن مسئوولیت به منصه ظهور نرسیده بود. (جیمز کرافورد، حقوق مسئوولیت بین‌المللی (قواعد عمومی)، ترجمه دکتر علیرضا ابراهیم گل و سایرین، انتشارات سنگلج قلم، 1395، ص 16-15)
مفهوم تعهدات بین‌المللی ناشی از نقض معاهدات و سایر اعمال متخلفانه رفته رفته در دوران پس از حیات "گروسیوس" راه خود را در تفکرات حقوقی باز کرد. این "ولف" بود که صراحتاً مفهم پرداخت غرامت به یک کشور را به سبب عمل خلاف کشور دیگر مطرح کرد. (همان ، ص 27-26)
"واتل "در قرن هیجدهم برخی از جنبه های حقوق بین‌الملل مسئوولیت را به رشته تحریر در آورد. وی مدعی وجود یک تعهد عام مبنی بر عدم اضرار به سایر کشورها شده است. (همان ، ص 46)
در دهه 1850،" آگوست ویلهم هفتر" برای اولین بار مطالب مربوط به مفهوم مسئوولیت بین‌المللی را جمع آوری و سازمان دهی کرد. در اوایل قرن بیستم، "تری پل" و" آنزیلوتی" موضوع مسئوولیت کشورها را به عنوان یک موضوع مستقل مورد بررسی و تحلیل قرار داد. (همان)
اولین اثر در باب مسئوولیت بین‌المللی کشور را" ایگلتون "در 1928 تحت عنوان « مسئوولیت کشورها در حقوق بین‌الملل » منتشر کرد. (همان)
سرآغاز تهیه و تدوین حقوق مسئوولیت بین‌المللی، مرهون اقداماتی است که مجمع جامعه ملل در 1927 انجام داد و مأموریت انجام این کار مهم بر عهده کنفرانس تدوین حقوق بین‌الملل گذاشته شد و این کنفرانس نیز در جلسات متعدد تا حدودی موفق عمل کرد.
پس از انحلال جامعه ملل و تشکیل سازمان ملل متحد و تأسیس کمیسیون حقوق بین‌الملل، اقداماتی در راستای تدوین و توسعه حقوق مسئوولیت بین‌المللی انجام شد که نتایج آن بر اهل فن پوشیده نیست، مسلماً نمی‌توان نقش دادگاه های بین‌المللی، مخصوصاً دیوان بین‌المللی دادگستری را در جهت توسعه و تحول حقوق مسئوولیت بین‌المللی از نظر دور داشت تا بدانجا که حتی کمیسیون حقوق بین‌الملل در تدوین و توسعه موضوع، به دفعات از یافته های دیوان بین‌المللی دادگستری بهره ها برده است.
منصرف از کلیاتی در باب حقوق مسئوولیت بین‌المللی که بدان پرداخته شد و حاکم بر مسئوولیت منفرد و مشترک تابعان حقوق بین‌الملل می‌باشد و جدا از موضوع « مسئوولیت بین‌المللی ناشی از اعمال منع نشده» می‌باشد، ذیلاً و به طور اخص به نکاتی چند در مورد مسئوولیت مشترک بین‌المللی پرداخته می شود که موضوع کتاب حاضر است
BY بنیاد حقوق بین الملل ضیایی بیگدلی
Share with your friend now:
tgoop.com/BigdeliAcademy/1145