📚معرّفی کتاب
📗نام کتاب: رباعیات خیام‌ و خیامانه‌های پارسی (بخش دوم)
◾️نویسنده: سیدعلی میرافضلی
◾️نوبت چاپ: اول
◾️محل چاپ: تهران
◾️ناشر: سخن
◾️سال چاپ: ۱۳۹۹
◾️تعداد صفحات: ۵۴۲
◾️معرفی‌کننده: محسن احمدوندی

۲. اصل دوم پالایش رباعیات خیام از دیگران و تعیین تکلیفِ رباعیات سرگردان است؛ منظور از رباعیات سرگردان رباعیاتی است که به چند نفر منسوب‌اند. میرافضلی کوشیده است رباعیاتی را که طبق اسناد متقن متعلّق به دیگران است از رباعیات خیام جدا کند و کنار بگذارد و تنها آن‌هایی را باقی بگذارد که مدعی ندارند.

۳. اصل سوم اتکا به سبک قافیه‌بندی است. میرافضلی معتقد است که تقریباً ۸۶ تا ۹۳ درصد رباعیات شاعران هم‌عصرِ خیام چهارقافیه‌ای‌اند. او این سخن را با بررسی آماری رباعیات دیوان نُه شاعر از شاعران قرن پنجم و اوایل قرن ششم و سخن کسانی چون خواجه نصیرالدین طوسی و جمال‌الدین قَرشی که به چهارقافیه‌ای بودن رباعی در این عصر اشاره‌ کرده‌اند می‌زند. بر این اساس او نتیجه می‌گیرد که رباعیات خیام نیز ناگزیر باید از این ویژگی سبکی برخوردار باشند و رباعی‌های سه قافیه‌ای اغلب از دایرۀ رباعیات اصیل خیام بیرون می‌مانند.

بر اساس این سه اصل، میرافضلی از ۱۵۶ رباعی‌ای که در منابع کهن آمده است، ۲۰ رباعی را رباعیات اصیل برشمرده که هر سه اصل در آن‌ها رعایت شده است (من یازده مورد از این رباعیات اصیل را خوانده‌ام و دوست ارجمندم، آقای شهروز کبیری، پالایش و صداگذاری کرده‌اند، این رباعیات را از اینجا می‌توانید بشنوید). ۴۹ رباعی را رباعیات محتمل به شمار آورده که دو اصل از اصول سه‌گانه را دارند (مجموعِ این ۶۹ رباعی را در تارنمای گنجور می‌توانید ببینید و بخوانید)؛ و ۵۱ رباعی را مشکوک و مردود به شمار آورده است که فقط یک اصل از اصول سه‌گانه را دارند. از ۳۶ رباعی باقی‌مانده نیز، ۲۶ رباعی متعلّق به شاعران دیگر است و در دواوین آن‌ها آمده است و ۱۰ رباعی هم با منظومۀ فکری خیام نمی‌خواند و به این طریق کنار گذاشته شده‌اند.

میرافضلی بر اساس رباعیات بیست‌گانۀ خیام به چند نکتۀ مهم دربارۀ شعر او اشاره کرده است. او بر این باور است که «کوزه و کارگاه کوزه‌گری» و «راه و جاده و رفتن و آمدن» دو استعارۀ مفهومی و بنیادین رباعیات خیام است. خیام در رباعیاتش از پرسش بسیار بهره می‌برد، البته پرسشی که از پیش پاسخ آن را می‌داند. قافیه در شاعر او ساده است و از ردیف به‌ندرت بهره می‌برد. شگرد برجسته کردن مصراعِ چهارمِ رباعی که از اوایل قرن ششم به بعد به شگردی دل‌چسب در رباعی‌سرایی بدل می‌شود، در رباعیات او جایی ندارد و مصراع چهار رباعیاتش برجستگی خاصی ندارد. زبان رباعیات خیام ساده است و به شعر سبک خراسانی و سنت‌های شعری این دوره گرایش دارد. خیام به‌ندرت از هنرسازه‌ها و آرایه‌های ادبی استفاده می‌کند. رباعیاتش اغلب چهار‌قافیه‌ای‌اند. هستۀ مرکزی گفتمان رباعیات او حیرت و تردید، پرسش و پرخاش، عصیان و اعتراض، رنج اجتناب‌ناپذیر زندگی و اغتنام فرصت‌ها و شادخواری است.

میرافضلی می‌گوید درحالی‌که تعداد رباعیات خیام از زمان مرگ او تا اوایل قرن نهم یعنی در طول سیصد سال فقط ۱۵۶ رباعی است، در این قرن و فقط طی چند دهه به ۵۵۰ رباعی می‌رسد. در همین قرن است ـ یعنی ۳۳۰ سال پس از مرگ خیام ـ که کار تدوین مجموعه رباعیاتی به نام خیام آغاز می‌شود. قدیمی‌ترین مجموعه رباعیات خیام «نسخۀ کتابخانه بادلیان آکسفورد» است که محمود پیربوداقی آن را در سال ۸۶۵ هـ. ق. جمع‌آوری کرده، مجموعۀ بعدی «طربخانۀ» یاراحمد بن حسین رشیدی در سال ۸۶۷ هـ. ق. است و به همین ترتیب بر میزان مجموعه‌ها و تعداد رباعیاتی که در هر مجموعه از خیام نقل شده، روز‌به‌روز افزوده می‌شود. میرافضلی برای این مجموعه‌ها در سنجش رباعیات اصیل خیام اعتباری قائل نیست و دلایلی برای این سخن خود برمی‌شمرد، ازجمله این‌که حجم وسیعی از رباعیاتی که در این مجموعه‌ها به خیام نسبت داده شده، از دیگران است. دوم این‌که رباعیات این مجموعه‌ها با رباعیاتی که در منابع کهن آمده‌اند همپوشانی چندانی ندارند. سوم این‌که خود این مجموعه‌ها نیز با هم اختلافات بسیاری دارند و همین امر استناد به آن‌ها را برای شناخت سره از ناسره دشوار کرده است. بر این اساس او برای شناخت رباعیات اصیل خیام به مجموعه‌های عصر تیموری استناد نکرده است و اما اذعان کرده خیامی که ما در این سال‌ها شناخته‌ایم، متأسفانه خیامی بوده که مجموعه‌های عصر تیموری برای ما برساخته‌اند و با خیام اصیلِ قرن پنجم و ششم بسیار فاصله دارد.

بخش دوم کتاب میرافضلی به خیامانه‌های پارسی اختصاص دارد. میرافضلی در این بخش تعدادی از رباعی‌های قرن پنجم تا هفتم را که به اسم خیام معروف شده‌اند و از او نیستند، با استناد به متون چاپی و نُسَخ خطی به صاحبان اصلی آن‌ها برگردانده است.
(۱۴۰۴/۲/۲۸)

📗شعر، فرهنگ و ادبیات
@mohsenahmadvandi
http://yun.ir/qegp1c

چند رباعی از خیام

از دی که گذشت، هیچ از او یاد مکن
فردا که نیامده‌ست، فریاد مکن
بر نامده و گذشته بنیاد مکن
حالی خوش باش و عمر بر باد مکن

آن را که به صحرای علل تاخته‌اند
بی او همه کارها بپرداخته‌اند
امروز بهانه‌ای درانداخته‌اند
فردا همه آن بُوَد که دی ساخته‌اند

چون ابر به نوروز رُخِ لاله بشُست
برخیز و به جامِ باده کن عزمْ درست
کین سبزه که امروز تماشاگهِ توست
فردا همه از خاکِ تو برخواهد رُست

زین بحر وجود آمده پیدا ز نهفت
کس نیست که او جوهر تحقیق بسُفت
هر کس سخنی از سر سودا گفتند
زآن روی که هست، کس نمی‌داند گفت


#خیام #خیام_نیشابوری
#رباعی

@FUM_Poem

🔺️کانون شعر و ادب با همکاری دفتر ارتباط با فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار می‌کند:

✅سروِ سهی
✅آیین بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی

🔵سخنران: جناب آقای دکتر محمد بیانی
🟠عنوان سخنرانی: آیا شاهنامه متن اسطوره‌ای است؟

⏲گاه: سه‌شنبه، ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴، ساعت ۱۲
🏤جایگاه: مجتمع کانون‌ها، تالار اندیشه

#کانون_شعر_و_ادب

@FUM_Poem
@kanoonnews

فایل صوتی بزرگداشت حکیم فردوسی با
سخنرانی جناب آقای دکتر محمد بیانی با عنوان:
آیا شاهنامه متن اسطوره‌ای است؟

سه‌شنبه، ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴

#فردوسی

#کانون_شعر_و_ادب

@FUM_Poem
@kanoonnews

چند #تک_بیت از #صائب_تبریزی :

هر سیه چشمی چو آهو کی کند ما را شکار؟
چشمِ لیلی‌دیده ما را، غرور دیگرست


سرِ زلفِ تو نباشد، سرِ زلفِ دگری
از برایِ دلِ ما قحطِ پریشانی نیست


کمندِ زلف در گردن گذشتی روزی از صحرا
هنوز از دور گردن می‌کشد آهویِ صحرایی


به آب‌ِ رویِ خود در منتهاِی عمر می‌ترسم
به دستِ رعشه‌دارم ساغرِ سرشار افتاده


شادم به مرگِ خود که هلاکِ تو می‌شوم
با زندگی خوشم که بمیرم برایِ تو


طومارِ درد و داغِ عزیزانِ رفته است
این مهلتی که عمرِ دراز است نامِ او


نه ذوقِ بودن و نه روی بازگردیدن
چو خنده بر لبِ ماتم‌رسیده حیرانم


@FUM_Poem

ﻣﻦ دﻟﻢ از دﺳﺖِ دﻧﻴﺎ ﺧﻮﻧﻪ دﻳﮕﻪ
ﻣﻴﺮم از ﻣﻦ ﺳﺎﻳﻪای میﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﻪ

ﺳﻴﻨﻪای ﻛﻪ اﺳﻢِ ﺗﻮ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻴﺰد
ﺑﻌﺪ ﺗﻮ ﺳﻴﻨﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﻮﻧﻪ دﻳﮕﻪ

ﮔُﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻣﺜﻞ ﻳﻪ ﺑﺎغ ﻫﺮاﺳﻮن
ﻗﺪ ﻛﺸﻴﺪم ﻣﺜﻞ ﻳﻪ ﻓﻮاره ﺧﻮن

اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮو برنمیﮕﺮدم دوﺑﺎره
دﺳﺖ ﺑﺠﻨﺒﻮن ﻣﺮگ، ﺧﺴﺘﻢ دﺳﺖ ﺑﺠﻨﺒﻮن...


ترانه از: امید روزبه

#امید_روزبه

@FUM_Poem

نه دل از سینه کند یاد و نه آرام ز دل
این دو غربت‌زده عمری‌ست که دور از وطن‌اند

هر دو را به که هم‌آغوش سپاریم به خاک
حسرت و دل دو شهیدند كه در يک كفن‌اند

شاعر: طالب آملی


#طالب_آملی

@FUM_Poem

آسمان گر ز گریبان قمر آورده برون
از گریبانِ تو خورشید سر آورده برون...

کوریِ منکرِ شقّ‌القمرِ ختمِ رُسُل
ابرویت معجزِ شقّ‌القمر آورده برون


شاعر: شاطرعباس صبوحی

#شعر_فارسی
@FUM_Poem

ز پیامِ من جوابی نشنید قاصد، امّا
دهدم به این تسلّی که ندیده‌ام هنوزش

شاعر: صفیری

#تک_بیت

@FUM_Poem

🔸 کانون نجوم آماتوری با همکاری کانون شعر و ادب برگزار می‌کند:

💫 سلسله نشست‌های ادبی-نجومی «خانه ناهید»


📚چهاردهمین نشست با موضوع: در مریخ شیرافکن با ارائه جناب میلاد نور محمدزاده🖌


نجوم رو در ادبیات فارسی بیابید 🌱

📆 چهارشنبه ۷ خرداد
🕰 ساعت ۱۶

🏠 مجتمع کانون‌های فرهنگی هنری، اتاق ۱۷

#کانون_نجوم_آماتوری
#خانه_ناهید

🆔️ @ferdowsi_astronomy_club
@kanoonnews
@FUM_Poem

نمونه‌ایست دلِ من ز گرگِ یوسف‌گیر
که در نهایتِ حرمان به وصل متهم است

شاعر: محتشم کاشانی

#تک_بیت

@FUM_Poem

کی‌ام من؟ آرزو گم کرده‌ای تنها و سرگردان
نه آرامی، نه امیدی، نه همدردی، نه همراهی

شاعر: رهی معیری

#تک_بیت

@FUM_Poem