tgoop.com/MMojahedi/2817
Last Update:
آیه‌ی هفتم سوره‌ی آل‌عمران و تناقض‌واره‌ی اِحکام و تشابه
اگر صدر آیه‌ی هفتم سوره‌ی آل‌عمران را شامل همه‌ی آیات قرآن بدانیم (فرض ۱)، خود این آیه هم باید یا محکم باشد یا متشابه.
با نظر به دامنه‌ی تعدد و تشتت و اضطراب آرای مفسران درباره‌ی معنا و مفهوم و مدلول و مصداق این آیه، این آیه را ظاهرا نمی‌توان از محکمات (یا حکم آن را ملحق به احکام محکمات) دانست (فرض۲).
بنابراین، این آیه را ظاهرا باید از متشابهات (یا مشمول احکام آیات متشابه یا ملحق به آن‌ها) دانست.
لازمه‌ی این نتیجه، دست‌کم، این است که تقسیم‌بندی آیات به دو دسته‌ی محکم و متشابه بر اساس این آیه یا از بن ممتنع است، یا (اگر ممکن هم باشد) معنا و مفهوم و مدلول و مصداق این تقسیم‌بندی برای ما فهم‌پذیر نیست.
مرحوم علامه طباطبایی این آیه را مشمول خودش می‌داند و برای گریز از نتیجه‌ی پیش‌گفته و لوازم آن، بی هیچ دلیل ایجابی، این آیه را از محکمات دانسته‌اند و استدلال کرده‌اند اگر خود این آیه را هم متشابه بدانیم، پس باید همه‌ی آیات را متشابه بدانیم و با برهان خلف مضمر، نتیجه گرفته‌اند پس این آیه محکم است.
ولی از سوی دیگر، با نگاهی به دامنه‌ی تعدد و تشتت و اضطراب آرای مفسران درباره‌ی معنا و مفهوم و مدلول و مصداق این آیه، اگر این آیه را محکم بشماریم، آن‌گاه، به قیاس اولویت، باید همه‌ی آیات را محکم به شمار آوریم. این لازمه‌ی قابل‌قبولی نیست، و بنابراین، لازم است، با برهان خلف، این آیه را از محکمات نشماریم.
درجه‌ی اعتبار صوری هر دو قیاس بالا یکی است، ولی قوت مادی یک‌سانی ندارند. برخلاف محکم دانستن این آیه، متشابه شمردن آن مؤیَد به مؤیِدات تفسیری پرشماری است، یعنی پشتوانه‌ی محکمی در شواهد پرشمار تفسیری دارد، شواهدی همگی از جنس تفسیر این آیه و، در کنار هم، بیان‌گر اختلافی بودن و مبهم ماندن معنا و مدلول و مفهوم و مصداق این آیه در درازنای تاریخ تفسیر تا امروز. در آینه‌ی تاریخ تفسیر، ظاهرا، خود این آیه یکی از درشت‌ترین مصداق‌های مفهوم قرآنی متشابه به نظر می‌رسد.
(دست‌کم یک راه برون‌متنی و برون‌دینی برای منحل کردن این تناقض‌واره‌ی تفسیری می‌توان یافت/ساخت ولی گشودن چنان راهی مستلزم مواجهه با برخی «محظورات» درون‌دینی و درون‌متنی است).
محمدمهدی مجاهدی
۱۸ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳
@mmojahedi
BY MMMojahedi 🍀 محمدمهدی مجاهدی
Share with your friend now:
tgoop.com/MMojahedi/2817