Matnook | ﻣﺘﻨﻮک

این سخن را مطالعت فرمای! (سنایی)

فرسته‌ای دیدم که معنای «مطالعه» را محدود به «خواندن» می‌دانست و چنین می‌پنداشت که «مطالعه» در معنای «بررسی، پژوهش، و ...»، براثر گرده‌برداری و تحت تأثیر زبان انگلیسی، در فارسی رواج یافته‌است و سزاوار نیست که «مطالعه» را جز در معنای «خواندن» به‌کار ببریم. این فرسته در پاسخ به این گمان نادرست و غیرعلمی است.

۱) «مطالعه»، در زبان عربی، هم به معنای «نظر افکندن بر کسی یا چیزی» است (طالَعتُ فلاناً: أتَيتُه و نظرتُ ما عنده. (کتاب‌العین) طالَعَه طِلاعاً و مطالَعةً: اطَّلَعَ عليه و هو مَجازٌ. يُقالُ طالَعتُ ضَيعَتي، أي نظرتُها. (تاج‌العروس)) و هم به معنای «بررسی و پژوهش کردن و یافتنِ چیزی» و هم به معنای «خواندن» (← آذرتاش آذرنوش، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی و عبدالنبی قیم، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، ذیل مادّۀ «طلع»).

۲) «مطالعه»، در فارسی، علاوه‌بر معنای «خواندن»، دست‌کم از هزار سال پیش تاکنون، در معنای «بررسی، پژوهش، و بر چیزی یا کسی به‌دقت نظر افکندن (دیدن)» به‌کار رفته‌است (← فرهنگ بزرگ سخن، مدخل «مطالعات» و «مطالعه» (معنای دوم) و زیرمدخل «مطالعه کردن» (معنای سوم)). بنگرید:

قرن ۵:
- «بازدارندۀ تو از مطالعتِ حقْ طاغوتِ تست‏.» (کشف‌المحجوب، ص ۹۲)
- «اخلاص [...] پرهيز كردنست از مطالعتِ نفس.» (رسالۀ قشیریه، ص ۳۲۳)
- «امیر [...] علی دایه را مثال داد تا به طوس رود و [...] احوال ترکمانان مطالعه کنند.» (تاریخ بیهقی، ج ۲، ص ۵۰۸)

قرن ۶:
- «شيخ چهل شبانروز [...] بنشست و [...] به مُتَوَضّا (= مستراح) نشد. چون مدتى آن حال مطالعه كرد، بدانست كه آن از حد قدرت چنان مردمان بيرون است.» (اسرارالتوحید، ص ۱۶۲)
- «عادت خلق آن است كه چون امانتى عزيز به نزديک كسى بنهـ[ـنـ]ـد، مُهرى برنهند و آن روز كه باز خواهند، مُهر مطالعت كنند. اگر مُهر بر جاى بُوَد، ثناها گويند.» (روح‌الأرواح (سمعانی)، ص ۵۹۸)

قرن ۷:
- «آينه آورده‌‏ام تا هر لحظه روی خود را در وى مطالعه كنى‏.» (فیه‌مافیه، ص ۲۰۹)
- «مَلِک را در دل آمد جمال لیلی مطالعه کردن.» (گلستان، باب ۵، حکایت ۱۹)

۳) درنتیجه، «مطالعه»، در معنی «بررسی، پژوهش، و ...»، نه گرده‌برداری و متأثر از انگلیسی است و نه کاربردش اشکالی دارد. فراموش نکنیم که نهادی علمی با عنوان «پژوهشگاه علوم انسانی و "مطالعات" فرهنگی» داریم و رشته‌هایی تخصصی، ازجمله مطالعات اجتماعی، منطقه‌ای، زنان، ارتباطات، و ... . بنابراین می‌توان رفتار اجتماعی انسان را مطالعه کرد و حتی رفتار میمون‌ها را مورد مطالعه قرار داد و هدف زبان‌شناسی را نیز مطالعۀ علمی زبان دانست.

سید محمد بصام
@Matnook_com

www.tgoop.com/Matnook_com/2271

9.1K viewsسید محمد بصام, Nov 5, 2020 at 16:30

این سخن را مطالعت فرمای! (سنایی)

فرسته‌ای دیدم که معنای «مطالعه» را محدود به «خواندن» می‌دانست و چنین می‌پنداشت که «مطالعه» در معنای «بررسی، پژوهش، و ...»، براثر گرده‌برداری و تحت تأثیر زبان انگلیسی، در فارسی رواج یافته‌است و سزاوار نیست که «مطالعه» را جز در معنای «خواندن» به‌کار ببریم. این فرسته در پاسخ به این گمان نادرست و غیرعلمی است.

۱) «مطالعه»، در زبان عربی، هم به معنای «نظر افکندن بر کسی یا چیزی» است (طالَعتُ فلاناً: أتَيتُه و نظرتُ ما عنده. (کتاب‌العین) طالَعَه طِلاعاً و مطالَعةً: اطَّلَعَ عليه و هو مَجازٌ. يُقالُ طالَعتُ ضَيعَتي، أي نظرتُها. (تاج‌العروس)) و هم به معنای «بررسی و پژوهش کردن و یافتنِ چیزی» و هم به معنای «خواندن» (← آذرتاش آذرنوش، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی و عبدالنبی قیم، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، ذیل مادّۀ «طلع»).

۲) «مطالعه»، در فارسی، علاوه‌بر معنای «خواندن»، دست‌کم از هزار سال پیش تاکنون، در معنای «بررسی، پژوهش، و بر چیزی یا کسی به‌دقت نظر افکندن (دیدن)» به‌کار رفته‌است (← فرهنگ بزرگ سخن، مدخل «مطالعات» و «مطالعه» (معنای دوم) و زیرمدخل «مطالعه کردن» (معنای سوم)). بنگرید:

قرن ۵:
- «بازدارندۀ تو از مطالعتِ حقْ طاغوتِ تست‏.» (کشف‌المحجوب، ص ۹۲)
- «اخلاص [...] پرهيز كردنست از مطالعتِ نفس.» (رسالۀ قشیریه، ص ۳۲۳)
- «امیر [...] علی دایه را مثال داد تا به طوس رود و [...] احوال ترکمانان مطالعه کنند.» (تاریخ بیهقی، ج ۲، ص ۵۰۸)

قرن ۶:
- «شيخ چهل شبانروز [...] بنشست و [...] به مُتَوَضّا (= مستراح) نشد. چون مدتى آن حال مطالعه كرد، بدانست كه آن از حد قدرت چنان مردمان بيرون است.» (اسرارالتوحید، ص ۱۶۲)
- «عادت خلق آن است كه چون امانتى عزيز به نزديک كسى بنهـ[ـنـ]ـد، مُهرى برنهند و آن روز كه باز خواهند، مُهر مطالعت كنند. اگر مُهر بر جاى بُوَد، ثناها گويند.» (روح‌الأرواح (سمعانی)، ص ۵۹۸)

قرن ۷:
- «آينه آورده‌‏ام تا هر لحظه روی خود را در وى مطالعه كنى‏.» (فیه‌مافیه، ص ۲۰۹)
- «مَلِک را در دل آمد جمال لیلی مطالعه کردن.» (گلستان، باب ۵، حکایت ۱۹)

۳) درنتیجه، «مطالعه»، در معنی «بررسی، پژوهش، و ...»، نه گرده‌برداری و متأثر از انگلیسی است و نه کاربردش اشکالی دارد. فراموش نکنیم که نهادی علمی با عنوان «پژوهشگاه علوم انسانی و "مطالعات" فرهنگی» داریم و رشته‌هایی تخصصی، ازجمله مطالعات اجتماعی، منطقه‌ای، زنان، ارتباطات، و ... . بنابراین می‌توان رفتار اجتماعی انسان را مطالعه کرد و حتی رفتار میمون‌ها را مورد مطالعه قرار داد و هدف زبان‌شناسی را نیز مطالعۀ علمی زبان دانست.

سید محمد بصام
@Matnook_com

BY Matnook | ﻣﺘﻨﻮک