نشریه دانشجویی صدای نو

نگاهی کوتاه بر آسیب شناسی جنبش دانشجویی

✍ نیما شاهین فرد

جنبش دانشجویی نامی است که با تاریخ معاصر ایران عجین شده است. در مهم‌ترین بزنگاه‌های تاریخی این کشور، دانشجویان دوشادوش سایر اقشار جامعه حضور جدی داشته اند. آن‌ها در پیروزی‌ها شریک و مقصر بسیاری از خطاها بوده‌اند؛ اما آنچه همیشه در این میان کمرنگ بوده، فضایی برای واکاوی و آسیب شناسی این جریان است؛ هرچند جنبش دانشجویی و معضلات آن نیازمند پرداختی همه جانبه، تاریخ‌مند و اجتماعی می‌باشد (که بی شک از حدود توانایی‌ها و سواد نگارنده خارج است).
در این نوشتار تلاش شده‌ است به بهانه‌ی نزدیک شدن به هجدهم تیرماه، به بخشی از مهم‌ترین چالش‌هایی پرداخته شود که جنبش دانشجویی، در تاریخ خود با آن مواجه بوده که خود از معضلات آتیه‌ی این جریان است.

۱. بی تاریخی: با اینکه از ابتدای تشکیل نهاد دانشگاه، جنبش دانشجویی به عنوان بخشی از جامعه‌ی مدنی، پیگیر آرمان‌های اجتماعی خود بوده است اما نبود دید روندی و تاریخی به جنبش، تکرار همیشگی برخی اشتباهات، ندیدن و به دنبال آن صیانت نکردن از دستاوردهای جریان، احساس انزوای فعالین حوزه‌ی دانشجویی، نبود گفت‌وگوی بین نسلی و در معرض انحراف قرار گرفتن را سبب شده است. در این حوزه نیاز به ایجاد منابع مطالعاتی یا تحقیقات تاریخی و اجتماعی بسیار، حس می‌شود.

۲. نبود فرهنگ نقد درون‌ماندگار: با اینکه در تمامی این سال‌ها هیچ نهاد و جریانی از انتقادات دانشجویان و جنبش دانشجویی در امان نبوده است، اما خودِ این جنبش هیچ‌گاه به طور جدی در بوته‌‌ی نقد قرار نگرفته است؛ نبود نقد درون‌ماندگار نه‌ تنها راه عبرت آموزی از خطاهای گذشته را بسته است بلکه با نبود فضایی برای پذیرش خطاها،از پاسخگویی این جریان در مقابل آحاد ملت کاسته است. ساخت بستری برای نقد همه‌جانبه‌ی جنبش دانشجویی می‌تواند فضا را برای تعامل هرچه بیشتر با مردم و سایر نهادهای مدنیِ جامعه فراهم کند و فاصله‌ی نگران کننده‌ای که میان دانشگاه و مردم شکل گرفته است را ازمیان بردارد.

۳. ساختار غیردموکراتیک: «سنترالیسم دموکراتیک» به عنوان تحفه‌ی احزاب به تشکل‌های دانشجویی، ساختاری است که نتوانسته تامین کننده نیازهای اساسی جامعه‌ی دانشجویی باشد. روند غیردموکراتیک، مرکزگرایی، نادیده گرفتن نیازها و توانایی‌های فردی و... در بسیاری از موارد، فضایی برای پیشرفت افرادی تمامیت‌خواه را فراهم کرده و هم رغبت دانشجویان برای عضویت درچنین ساختارهایی را کاهش داده است. به نظر می‌آید هرگونه تلاشی برای رسیدن به آرمان‌های آزادی‌خواهانه‌ی جنبش دانشجویی، اگر تحقق آزادی و عدالت را در درون خود جنبش به عنوان شرط لازم لحاظ نکند، در نهایت به بازتولید چرخه‌ی خشونت و مرکزگرایی دامن خواهد زد.

۴. نبود استقلال فکری: جنبش دانشجویی در بسیاری از لحظه‌های حساس تاریخ، نه به عنوان جریانی مستقل، بلکه به مثابه جریانی پیرو عمل کرده است. سهل انگاری در موضع‌گیری ایدلوژیک حفظ استقلال فکری، زمینه را برای سوء استفاده‌های فراوان از جریان دانشجویی فراهم کرده است. جریان دانشجویی باید خود فکر کند، دست به عمل بزند و رویکرد خود را اعمال کند؛ استقلال جنبش دانشجویی که از سوی بسیاری از نهادهای سیاسی، آماج حملات متعدد است جز از طریق جدیت دانشجویان در اثرگذاری به عنوان نهادی مجزا و حفظ فاصله‌ی خود با نهادهای قدرت، میسر نیست.

۵. سیاست‌زدگی به جای سیاست‌ورزی: نادیده گرفتن سیاست به عنوان امری جاری در زیستِ فرهنگی-اجتماعی را می‌توان یکی دیگر از آفات جریان دانشجویی دانست. خلاصه کردن امر سیاسی به اموری محدود، سبب نگاهی نافرجام و کوتاه مدت به کنش‌گری گردیده است. جنبش سیاسی در ایران و به دنبال آن جنبش دانشجویی، همیشه در دوگانه‌ی حرکت خشن-رکود، در نوسان است و کنش سیاسی، بدل به کنشی هیجانی و موقت به امور روزمره و بدون نظر به ریشه‌ها بدل می‌شود؛ ازسوی دیگر در چنین فضایی است که فعالیت‌های فرهنگی یا اجتماعی با نادیده‌گرفتن امر سیاسی، به ابتذال کشیده می‌شوند یا ماهیت مستمر خود را از دست می‌دهند.

موارد ذکر شده چند نمونه از مهم‌ترین چالش‌های تاریخی جنبش دانشجویی به شمار می‌رود. بیان این نقدها به هیچ عنوان در صدد انکار تاریخ پرافتخار این جریان و مبارزه برای کسب عدالت و آزادی (از شانزدهم آذر تا جنبش زن-زندگی-آزادی) نیست؛ بلکه تنها از احساس ضرورت ایجاد نوعی نقد درون‌ماندگار و ساخت بستری برای گفت‌وگوی نظام‌مند در این راستا، آمده است.

@SEDAYE_NOO_ANJOMAN

www.tgoop.com/SEDAYE_NOO_ANJOMAN/203

1.0K viewsedited  Jul 8, 2024 at 17:23

نگاهی کوتاه بر آسیب شناسی جنبش دانشجویی

✍ نیما شاهین فرد

جنبش دانشجویی نامی است که با تاریخ معاصر ایران عجین شده است. در مهم‌ترین بزنگاه‌های تاریخی این کشور، دانشجویان دوشادوش سایر اقشار جامعه حضور جدی داشته اند. آن‌ها در پیروزی‌ها شریک و مقصر بسیاری از خطاها بوده‌اند؛ اما آنچه همیشه در این میان کمرنگ بوده، فضایی برای واکاوی و آسیب شناسی این جریان است؛ هرچند جنبش دانشجویی و معضلات آن نیازمند پرداختی همه جانبه، تاریخ‌مند و اجتماعی می‌باشد (که بی شک از حدود توانایی‌ها و سواد نگارنده خارج است).
در این نوشتار تلاش شده‌ است به بهانه‌ی نزدیک شدن به هجدهم تیرماه، به بخشی از مهم‌ترین چالش‌هایی پرداخته شود که جنبش دانشجویی، در تاریخ خود با آن مواجه بوده که خود از معضلات آتیه‌ی این جریان است.

۱. بی تاریخی: با اینکه از ابتدای تشکیل نهاد دانشگاه، جنبش دانشجویی به عنوان بخشی از جامعه‌ی مدنی، پیگیر آرمان‌های اجتماعی خود بوده است اما نبود دید روندی و تاریخی به جنبش، تکرار همیشگی برخی اشتباهات، ندیدن و به دنبال آن صیانت نکردن از دستاوردهای جریان، احساس انزوای فعالین حوزه‌ی دانشجویی، نبود گفت‌وگوی بین نسلی و در معرض انحراف قرار گرفتن را سبب شده است. در این حوزه نیاز به ایجاد منابع مطالعاتی یا تحقیقات تاریخی و اجتماعی بسیار، حس می‌شود.

۲. نبود فرهنگ نقد درون‌ماندگار: با اینکه در تمامی این سال‌ها هیچ نهاد و جریانی از انتقادات دانشجویان و جنبش دانشجویی در امان نبوده است، اما خودِ این جنبش هیچ‌گاه به طور جدی در بوته‌‌ی نقد قرار نگرفته است؛ نبود نقد درون‌ماندگار نه‌ تنها راه عبرت آموزی از خطاهای گذشته را بسته است بلکه با نبود فضایی برای پذیرش خطاها،از پاسخگویی این جریان در مقابل آحاد ملت کاسته است. ساخت بستری برای نقد همه‌جانبه‌ی جنبش دانشجویی می‌تواند فضا را برای تعامل هرچه بیشتر با مردم و سایر نهادهای مدنیِ جامعه فراهم کند و فاصله‌ی نگران کننده‌ای که میان دانشگاه و مردم شکل گرفته است را ازمیان بردارد.

۳. ساختار غیردموکراتیک: «سنترالیسم دموکراتیک» به عنوان تحفه‌ی احزاب به تشکل‌های دانشجویی، ساختاری است که نتوانسته تامین کننده نیازهای اساسی جامعه‌ی دانشجویی باشد. روند غیردموکراتیک، مرکزگرایی، نادیده گرفتن نیازها و توانایی‌های فردی و... در بسیاری از موارد، فضایی برای پیشرفت افرادی تمامیت‌خواه را فراهم کرده و هم رغبت دانشجویان برای عضویت درچنین ساختارهایی را کاهش داده است. به نظر می‌آید هرگونه تلاشی برای رسیدن به آرمان‌های آزادی‌خواهانه‌ی جنبش دانشجویی، اگر تحقق آزادی و عدالت را در درون خود جنبش به عنوان شرط لازم لحاظ نکند، در نهایت به بازتولید چرخه‌ی خشونت و مرکزگرایی دامن خواهد زد.

۴. نبود استقلال فکری: جنبش دانشجویی در بسیاری از لحظه‌های حساس تاریخ، نه به عنوان جریانی مستقل، بلکه به مثابه جریانی پیرو عمل کرده است. سهل انگاری در موضع‌گیری ایدلوژیک حفظ استقلال فکری، زمینه را برای سوء استفاده‌های فراوان از جریان دانشجویی فراهم کرده است. جریان دانشجویی باید خود فکر کند، دست به عمل بزند و رویکرد خود را اعمال کند؛ استقلال جنبش دانشجویی که از سوی بسیاری از نهادهای سیاسی، آماج حملات متعدد است جز از طریق جدیت دانشجویان در اثرگذاری به عنوان نهادی مجزا و حفظ فاصله‌ی خود با نهادهای قدرت، میسر نیست.

۵. سیاست‌زدگی به جای سیاست‌ورزی: نادیده گرفتن سیاست به عنوان امری جاری در زیستِ فرهنگی-اجتماعی را می‌توان یکی دیگر از آفات جریان دانشجویی دانست. خلاصه کردن امر سیاسی به اموری محدود، سبب نگاهی نافرجام و کوتاه مدت به کنش‌گری گردیده است. جنبش سیاسی در ایران و به دنبال آن جنبش دانشجویی، همیشه در دوگانه‌ی حرکت خشن-رکود، در نوسان است و کنش سیاسی، بدل به کنشی هیجانی و موقت به امور روزمره و بدون نظر به ریشه‌ها بدل می‌شود؛ ازسوی دیگر در چنین فضایی است که فعالیت‌های فرهنگی یا اجتماعی با نادیده‌گرفتن امر سیاسی، به ابتذال کشیده می‌شوند یا ماهیت مستمر خود را از دست می‌دهند.

موارد ذکر شده چند نمونه از مهم‌ترین چالش‌های تاریخی جنبش دانشجویی به شمار می‌رود. بیان این نقدها به هیچ عنوان در صدد انکار تاریخ پرافتخار این جریان و مبارزه برای کسب عدالت و آزادی (از شانزدهم آذر تا جنبش زن-زندگی-آزادی) نیست؛ بلکه تنها از احساس ضرورت ایجاد نوعی نقد درون‌ماندگار و ساخت بستری برای گفت‌وگوی نظام‌مند در این راستا، آمده است.

@SEDAYE_NOO_ANJOMAN

BY نشریه دانشجویی صدای نو