tgoop.com/ShahnamehToosi/1768
Last Update:
#شاهنامه_تاریخ_استوره‌ای
۸- سازوکارهای «استوره‌پروری»
س- شمن باوری Shamanism
در دو بخش پیشین این جستار توتم‌باوری و ماناباوری را دو چهره از اندیشه‌های فراسویی و جادو(سحر) باوری دانستیم! در این بخش به چهره دیگری می‌پردازیم و آن «شَمَن‌باوری» است!
«شمن» در شاهنامه و در لغتنامه برابر «بت‌پرست» آمده! ولی واژۀ شمن Shaman که از زبان تونغوزی سیبری گرفته شده و و به دیگر زبانها راه یافته از بن برابر «دانا» است و در کاربرد به کسی گفته می‌شود که برخوردار از نیرویی مقدس است و توانایی به بی‌خویشتنی(خلسه) بردن خود و دیگران و میانجی‌شدن میان آدمی با نیروهای فراگیتایی و یاری گرفتن از آنان(فراگیتایان) برای برآوردن خواسته(های) خود یا دیگری را دارد!
برداشت شمن‌باوران چنین است که نیروهای فراگیتایی از آگاهی و توانی فراتر از نیروهای گیتایی برخوردارند و نیز توانایی هناییدن(تاثر گذاردن) بر کارِ جهان و سرنوشت گیتاییان دارند! باور دارند که روان درگذشتگان می‌توانند با شمن سخن گویند و آگاهی‌های خویش را مایه ساختن کار زندگان، درمان بیماریها، گشودن گره از زندگی و نیز پیش‌بینی آینده سازند.
یکی از گونه‌های زنده شمنیسم هم اکنون در پهنۀ جنوب ایران پابرجاست و «آیین زار» (جن‌گیری) خوانده می شود که به راستی گونه‌ای روان‌درمانی ترادادی(سنتی) است! در این آیین (رخشاره پیوست) که بر فرهنگی پرمایه و پابرجا استوار است – به گونه‌ای که از توان رمالان و دعانویسان بیرون است!- بابازار رهبر گروهی نوازنده کوس و دف و دهل و دمام است که در سپاش(فضای) آکنده از سوزاندن گیاهان ویژه و بخور، باشندگان را از خود بی خود می‌کند و به بی‌خویشتنی می‌رساند!
بی‌خویشتنی(خلسه) زمینه‌ساز سفر مینوی(روحانی) به فراسو و هنباز شدن با فراگیتایان -در اندیشه و گزین- دانسته شده است! شمن برای رساندن خود و دیگران به بی‌خویشتنی از شیوه هایی چون وِردخوانی و افسانه‌گویی و آواز و خنیا بهره می‌برد! شمن‌ها گاه برای پذیراندن توانایی و جایگاه خویش، داوش(ادعا)هایی چون دیدن و شنیدن ندای روان درگذشته‌ای در خواب، یا برخورد آذرخش در کودکی یا برخورد با چیزی سنگین یا افتادن از بلندی در جایگاهی ارجمند یا چندی زیستن با درندگان یا دچار صرع شدن و... و یافتن نیروی مقدس در پی آن رویداد دارند!!
شاید نتوان برای باور آدمی به جادو و افسون(سحر) آغازی و انجامی پنداشت! آنچه در آن گمان نیست، این که جادوباوری -که چند گونۀ آن در این زنجیره در میان نهاده شد!- راهی برای رهایی آدمی از رنج جانسوز اندیشیدن بوده و هست! «باور» همیشه آسان‌ترین واکنش بوده به خواست درونی «یافتن پاسخ آسان برای پرسش دشوار!»
در استوره‌های ایرانی نیز، ریشۀ راستین تاریخی در پیچ و خم زینه‌های پنج‌گانه استوره‌پروری به انگارش شمن انجامیده است! برای نمونه «زال دستان» در رویدادی شگرف در نوزادی به آشیانه مرغی برخوردار از خرد و آگاهی‌های گیتایی و فراگیتایی –بویژه دانش پزشکی- برخوردار است برده و در آنجا پرورده و آموخته شده و دشوارترین گره‌ها را در پیوند با او و با یاری او وامی‌گشاید!
باز آن که به راستی «سیمرغ» خود نماد دانش برتر مردم سیستان(شهرسوخته) در هزاره چهارم پ.ز. است و زال نماد راستین کودکانی که با ناهنجاری آلبینیسم پا به جهان می‌گذاشتند!
از این ریشۀ راستین تاریخی، در گذر از پیچ و خم زینه‌های پنج‌گانه استوره‌پروری، داستان افسانه‌گون «زال و سیمرغ» سر برآورده است!
آگاهی بیشتر:
👈 شمنیسم؛ فنون کهن خلسه – میرچا الیاده / محمدکاظم مهاجری
👈 شمنیسم ؛ درمانگران، روح‌ها، آیین‌ها – کلاوس مولر /شاهرخ راعی
رخشاره پیوست : مستند «باد جن» ساخته ناصر تقوایی در باره «آیین زار» در جنوب ایران
نگارنده : سیروس حامی
تالار رازها و نمادها و آموزه‌های شاهنامه
امرداد ۱۴۰۰
@ShahnamehToosi
BY رازها و نمادها و آموزه‌های شاهنامه
Share with your friend now:
tgoop.com/ShahnamehToosi/1768