tgoop.com/ShahnamehToosi/2101
Last Update:
#سوزنی_به_خویشتن
از جمشید تا ضحاک
دیدگاهی دیگر گون به شاهنامه
فراز ۵– سازوکار برتخت نشستن و فرمان راندن.
«این گفتمان ارزشی نیست! تنها برداشتی واکاوانه از تاریخ است!»
گفته آمد:
«شاه نامیدگان» آغازین شاهنامه استعاره‌ای از روزگارند. هسته راستین و تاریخی هر بخش با انبوهی از «پیرایه»ها پوشیده شده! «پیرایه»ها برآیند و بازتاب باورها و انگاشته‌های سدها زادمان است!(فرایند استوره‌پروری)
بازتاب باورهای نیاکان در شاهنامه چنین است که بر تخت نشستن، نیازی به سازوکار و پشتیبانی مردمی ندارد! «شاه» برای به دست آوردن تاج ، تنها نیازمند پشتیبانی آسمان (فرّه ایزدی) است! در نبود این عامل، نیروی بیگانه و نیرنگ(توطئه!) پیش‌نیاز بر تخت نشستن است!
در این باور، یگانه خویشکاریِ نیروهای مردمی، یافتن و آوردن و بر تخت نشاندن کسی است که پشتگرم به آسمان و یا نیروی بیگانه است!
در شاهنامه، از کیومرث فرّ شاهنشهی می‌تابد؛ هوشنگ به فرمان(فر+مان) یزدان و به فرِّ کیی رنج کوتاه می‌کند؛ تهمورث فرّه‌ای دارد که دیوان برای پردخت کردنش انجمن می‌شوند و جمشید هم در آغاز پادشاهی:
«منم» گفت : «با فرّهِ ایزدی؛
همم شهریاری و هم موبدی»
باز می‌گوییم که پیرایه‌ها را باید از رویداد‌های راستین که هسته مهادین داستان‌هاست بازشناخت!
«پیرایه»ها، بازتاب باورهای مردمند!
این باورها، گاه به فراخور سامانه‌های اقتصاد و تولید روزگار، «پیش‌ران» هستند و گاهِ دگر می‌تواند «بازدارنده» باشد!
همین «باور» مردمان است که ویژه‌خواهی و خودکامگی و نیز کار اهریمنی‌دانسته‌یِ گوشت‌خواری را مایه‌ی جداشدن فرّ یزدان و پایان روزگار جمشید باز می‌نماید!
آنگاه چون این ویژه‌خواهی گسترده شد و «پدید آمد از هر سُوی خسروی!»؛ در نبود پشتیبانی آسمان، جهانجوی بیگانه‌ای را می‌جویند که «گاو دوشا» به فرمان‌بری دارد و با «هیونِ مَری»(=شتر شیرده) دوشندگانِ نیازمندِ شیر را بی‌نیاز می‌سازد! هرچند «دلیر و سبکسار و ناباک بود!» ولی باز «پر از هول، شاه اَژدهاپیکر» بود و بزرگیش آشکار:
شب و روز بودی دو بهره به زین،
ز راهِ بزرگی، نه از راهِ کین!
آنگاه که کار از کار می‌گذرد و آرزوها به سراب می‌رسد و از شوره‌زارِ «شاهِ بیگانهٔ پر از هول و اژدهاپیکر» جز خس نمی‌روید، آشکار می‌شود که نه تنها «گاو دوشا و هیونِ مَری» (کنایه از درآمد آسان و پایدار!) در میان نیست، دارایی و همسر و فرزند و آبرو و هستی مردم آسان‌جوی نیز به یغمای تازیان می‌رود! آنگاه پیرایه‌ای دیگر بر آن هستهٔ تاریخی می‌بندند تا آتش درون را با آب «حرامزاده» و «پدرکُش» شناختن و شناساندنِ «شاهِ پر از هول» فروبنشانند!
ولی آز و ولع بهره بردن و مال‌اندوزی هرچه بیشتر و هرچه زودتر، فرمانرواییِ «خودکامه» -که با فریبِ «بز و شیرورمیش و گاو دوشا» به فرمانروایی رسیده- را به «خوردن سیری ناپذیر» می‌کشاند! «شاه پر از هول» دست پشتیبانانش را نیز در «خوردن و بردن» باز می‌گذارد:
به سر برنِهاد افسرِ تازیان؛
بر ایشان ببخشید سودوزیان!
یادمان باشد که در شاهنامه «بخشیدن = تقسیم کردن!»!
این «سود و زیان» که شاهِ تازیان میان دور و بری‌ها بخش می‌کند!؟ جز هریک را پاره‌ای از دارایی مردم نیست!؟ و تاراج پرشتاب!
آنگاه... پیرایه‌های دیگر:
مردمی که گمان داشتند به پشتوانهٔ «گاو دوشا و بز و شیرورمیش و هَیونِ مَریِ» شاه بیگانه، بی‌نیاز و آسوده خواهند زیست، اکنون «ابلیس» (نماینده‌ی شیادان روزگار) را در «خورشخانه‌ی پادشا» می‌بینند که فرمان شاه را با بهره‌گیری از گرایش او به «خوردن»، در دست دارد و با «پروردن پادشا به خون» او را به سنگدلی می‌رساند:
به خونش بپرورد بر سان شیر؛
بدان تا کند پادشا را دِلیر!
هرآینه، این چاچولبازان خود نیز از «خورشخانه» بیشترین بهره را می‌برند! و چاپلوسانه، بالاترین خواستشان را بوسه‌زدن بر شانه‌ی شاه وانمود می‌سازند:
مرا دل سراسر پر از مهر توست!
همه توشه‌ی جانم از چهر توست!
یکی حاجت‌ستم به پیروزشاه،
اُ گرچی مرا نیست این پایگاه،
که فرمان دهد تا سرِ کِتفِ اوی،
ببوسم، بمالم بر او چشم و روی!
هم اینان، بر هست‌ونیست مردم چنگ می‌اندازند و گرایش به مردم‌کُشی و زهرِچشم‌گیری ضحاک را نیز با سفارش به برخی(قربانی) کردن جوانان، در راه فرونشاندنِ خروشِ آتشفشانها. آرام می‌سازند:
جز از مغز مردم مده‌شان خوَرِش؛
مگر خود بمیرند از این پرورش!
به هرروی، مردم ایران، ققنوس‌وار زندگی دوباره می‌آغازند و سرانجام با خردورزی و دلیری بی‌شتاب، روزِ سیاهِ چیرگیِ ضحاک را به سر می‌آورند!
راز این رهایی را در زنجیره‌گفتار دیگری در این درگاه زیر سرنام «#راز_رهایی_نیاکان_از_ساستار_ضحاک» بررسیدیم.
پی خواهیم گرفت!
بازنگری و بازنویسی : سیروس حامی
اسفند ۱۴۰۰
تالار «رازها و نمادها و آموزه‌های شاهنامه»
یاری‌نامه : جامعه‌شناسی خودکامگی - علی رضاقلی
https://www.tgoop.com/ShahnamehToosi
BY رازها و نمادها و آموزه‌های شاهنامه
Share with your friend now:
tgoop.com/ShahnamehToosi/2101