tgoop.com/ShahnamehToosi/2537
Last Update:
🔎
#نامهای_مردانه (شاهان و پهلوانان)- نماد تیره‌های ایرانی و بخشی از سرگذشت راستین نیاکان(۷)
#کاوس (در اوستا اوسَنْ/ اوسَذَنْ)
نماد تیره کاسیان هزاره سه پ.ز.
«کَی‌کاوس» در اوستا(یشتهای ۵/۴۵ و ۱۳/۱۳۲ و ۱۴/۳۹ و ۱۹/۷۱) «کَوی اُوسَذَنْ» یا «کَوی اُوسَنْ»آمده است! «اُوسَنْ» به تنهایی در یسنا ۴۹/۹ به خشنود برگردان شده است! «کَوی اُوسَنْ» فرزند «کَوی کَواتَ» است که به نوشته دینکرت۷ (بند۳۳ دیباچه) «فَرّه» چندی از آنِ کَوی‌کَواتَ بود و از پرتو آن پادشاهی ایران بلندی گرفت و او پادشاهی را در خاندان خویش پابرجا ساخت!
پورداوود (یشت‌ها۲ – ر۲۲۵) معنی نام «کَی‌کاوس» را ناروشن می‌داند (اگرچه اشپیگل و یوستی آن را برابر «نیکی‌گرای» / «دارای نیکی» / «آرزومند» / «با اراده و توانا» دانسته‌اند!
با این ریشه‌کاوی، روشن می‌شود که پیشوند «کَی»(=شاه) در نام «کَی‌کاوس = کَوی‌کَوی‌اُوسَنْ» دوبار به کار رفته است! این در گذر از پارسی باستان به دری رخ داده! پیشوند دوگانه «کَی» برای «کاوس» در شاهنامه نیامده هرچند بارها آمیزه «کاوسِ کَی» در شاهنامه آمده است!
جهاندار بنشست و کاوسِ کَی
دو شاه سرافراز ، دو نیک‌پَی
پیشوند دوگانه «کٓی» برای «کَی‌کاوس» در سخن دیگران آمده!
مرغی دیدم نشسته بر باره‌ی توس،
در چنگ گرفته کلّه‌ی کی‌کاوس،
با کلّه همی‌گفت که: افسوس، افسوس!
کو بانک جَرَس‌ها و کجا ناله‌ی کوس!؟
«خیام»
برپایه کلیدهایی که تاکنون برای گشایش رازهای شاهنامه شناخته‌ایم، می‌دانیم که گروهها و تیره‌ها و دودمان‌های مردمان با نامهای مردانه شناخته می‌شوند و «فرزند/پسر» برابر «زادمان»(=نسل/تبار) به کار برده شده!
«کاوس» پسر «کی‌قباد» هم براین آیین، به راستی دودمانی‌ست از زنجیره(سلسله) شاهان کَیانی که پس از «کَی‌قباد» پیشوایی و سرکردگی ویس‌ها (طوایف/تیره‌ها)ی ایرانی را به دست گرفتند!
یادآوری این نکته هم جا دارد که زنجیره(سلسله) کیانیان ایران بزرگ را به شیوه فدرالیسم می‌گرداندند!
از سوی دیگر، گواه‌های تاریخی گویای زندگی تیره‌ای به نام کاس/کاسی/کاسپی (به اکدی: کاشو و به انگلیسی Kassites) در سده‌های دو و سه پ.ز در پهنه‌ای به گستردگی جنوب قفقاز تا شمال تهران و بخشهایی از اَبَرسِن(زاگرس) شمالی و لرستان تا میان‌رودان فرمانروایی می‌یابند! پاره‌ای پژوهشگران، تیره‌های ایرانی لر و لک را از تبار کاسیان می‌دانند!
نام دریای شمال ایران (کاسپین) و نام شهر «گاسپین» که دیرتر به «کشوین» و سپس «قزوین» دگریده از نام این تیره برگرفته شده و این خامه گاسپین (قزوین) را پایتخت کاسیان (کاوس) می‌داند!
«کاوس» شاهنامه ، به راستی نماد این تیره ایرانی (کاسیان) و دوره چیرگی و فرمانروایی ایشان است!
این بخش از تاریخ نیز همچون دیگر رویدادهای تاریخی، در گذر از فرایند استوره‌پروری و بازگفت هزاران ساله سینه‌به‌سینه دستخوش دگرگشت‌ها و آمیخته به پیرایه‌ها گردیده و افسانه‌گون شده است!
شوربختانه تاکنون به شاهنامه در جایگاه یک آبشخور تاریخ پرداخته نشده و بیشتر در دانشگاههای ما در دانشکده و رشته ادبیات آموخته و از این دیدگاه بیشتر به چشم افسانه نگریسته شده است.
این جستار به بایستگیِ کوتاهی، پایان می‌گیرد و در این کوتاه تنها به فهرستی از پاره‌ای آبشخورها که از آنها بهره برده شده و دوستداران می‌توانند از آنها آگاهی‌های ریزتر و بیشتری به دست آورند بسنده می‌شود!
بازنویسی : سیروس حامی
تیر ۱۴۰۲ - یزد
یاری‌نامه‌ها:
۱- تاریخ ماد – دیاکونوف ۱۶۰ تا ۱۶۲
۲- ایران از آغاز تا اسلام – گیرشمن ۵۴ تا ۵۸
۳- نام دریای شمال ایران – عنایت‌الله رضا ۸۳
۴- تاریخ گزیده – مستوفی /براون ۸۳۰
۵- دانشنامه ایرانیکا، فرنام Kassites
https://www.iranicaonline.org/articles/kassites
۶- دانشنامه ایرانیکا، سرفصل Caspians
https://iranicaonline.org/articles/caspians-gk
۷- تاریخ ایران باستان – پیرنیا - ر۱۲۴
۸- هنر ایران- آندره گدار- حبیبی ۲۵
۹- Clare Goff Meade, “Luristan in The first half of The first Millennium B.C”, Journal of Persan Studies, (1968), Vol. 6, pp. 105-134.
۱۰- اطلس تاریخ ایران https://iranatlas.info/regional%20prehistoric/hasanlu/kahian.htm
https://www.tgoop.com/ShahnamehToosi
BY رازها و نمادها و آموزه‌های شاهنامه
Share with your friend now:
tgoop.com/ShahnamehToosi/2537