tgoop.com/ShamlouHouse/1475
Last Update:
❑ مقالهٔ احمد شاملو در «دانشنامهٔ ایرانیکا»
نوشتهٔ سعید پورعظیمی
ترجمهٔ بخش‌هایی از مقاله:
ŠĀMLU, AḤMAD
(Author: Saeid Pourazimi)
احمد شاملو (تولد: تهران، ۲۱ آذرماه سال ۱۳۰۴ هجری شمسی / ۱۱ دسامبر ۱۹۲۵ میلادی؛ مرگ: ۲ مرداد ۱۳۷۹ / ۲۳ جولای ۲۰۰۰ میلادی) یکی از برجسته‌ترین شاعران پارسی‌گوی نیمۀ دوم قرن بیستم و از پیشگامان شعر آزاد فارسی که با تخلص‌های «الف. صبح»، «الف. بامداد» و «بامداد» می‌نوشت.
دومین فرزند از شش فرزندِ حیدر شاملو (مرگ: ۱۳۳۷) و کوکب عراقی (مرگ: ۱۳۵۰) بود. پدربزرگِ پدری‌اش، میرزا محمدعلی‌خان شاملو، اصالتاً کابلی بود و پدربزرگ مادری‌اش، میرزا شریف‌خان عراقی، اهل بخارا و مادربزرگ مادری‌اش اهل قفقاز بوده است.
خردسالی و کودکی او به سبب مأموریت‌های اداری پدرش، در شهرهای خشک و بد آب و هوا و مناطق پرت‌افتاده‌ای از شهرهای زاهدان، رشت، اصفهان، مشهد، گرگان و اروميه گذشت.
• باغ آینه شامل شماری از مشهورترین شعرهای شاملو از جمله «ماهی» و «باران» و «لوح گور» است. او در باغ آینه اثبات کرد شاعری زبان‌آفرین است که راهی متفاوت در پیش گرفته و اسلوب ویژۀ خویش را در جایگاه شاعری سنت‌شکن، مدرن و نوآور در شعر معاصر فارسی تثبیت کرد. اگرچه نوجویی شاملو در این مجموعه زبانش را اندکی مبهم کرده؛ در عین حال، او به خلق شیوۀ بیان و فضاهایی بی‌سابقه و ابداع ترکیب‌های تازه‌ای در شعر فارسی نائل شد.
• شاملو در آیدا در آینه و لحظه‌ها و همیشه راهِ پیشینِ خود را در سرودن اشعار بی‌وزن ادامه داد؛ موضوعی که بارها به انکار و طرد شعر او از جانب منتقدان انجامید و سروده‌های او را نه شعر، که نثری استوار خواندند.
• در سال ۱۳۵۶ مجموعۀ دشنه در دیس منتشر شد. شعرهای سخت پختۀ او در این ایام همه شرح هجران و غربت است. این مجموعه که حاوی اندیشه‌هایی فلسفی نیز هست آمیزه‌ای از اشعار اجتماعی و عاشقانه و نوستالژیک است. ناامیدی و یأسِ اجتماعی در قالبِ شعرهایی نوستالژیک بر کتاب ترانه‌های کوچک غربت نیز سایه افکنده و در برخی شعرها معشوق و وطن چنان با یکدیگر درآمیخته‌اند که گویی یکی شده‌اند.
• مجموعه شعر مدایح بی‌صله (منتخب ۵۱ شعر تا سال ۱۳۶۹) در سوئد منتشر شد. اندیشۀ مسلط در این مجموعه اندیشۀ اجتماعی است و غالب شعرها حاوی پیام‌هایی سیاسی و اجتماعی‌اند.
• در سال ۱۳۷۹ آخرین مجموعه شعر شاملو با عنوان حدیث بی‌قراری ماهان منتشر شد. این مجموعه نیز مانند دو مجموعۀ پیشین حاصل روزگاران سالخوردگی شاعر است. احساس عمیقِ ملال، تنهایی، نیاز به عشق و مرگ‌اندیشی در این مجموعه محسوس است و فلسفۀ حیات و مرگ مهم ترین دغدغۀ اوست.
• شعرهای عاشقانۀ شاملو در شمار زیباترین شعرهای عاشقانه در زبان و ادب فارسی است. این زیبایی، نخست به‌خاطر تصویرهای تازه و بکر آن است و دیگر به‌خاطر بازتاب عاطفی ویژۀ آن. در این شعرهای عاشقانه، تقدیس عشق در متنی از نقد زندگی و اجتماع جریان می‌یابد و این دوگانگیِ تا حدی متضاد، عمق و شکوهی جاودان و خاص به این شعرها بخشیده است.
• از سال ۱۳۶۱ به دلیل موضع‌گیری‌های سیاسی، آثار شاملو توقیف و او بایکوت شد و حدود دوازده سال هیچ اثری از او در ایران اجازۀ نشر نیافت. «شاملو در تندترین بخشِ دگراندیشیِ جامعۀ ما جای داشته و کمتر مواردی یافت می‌شود که او در اوضاعِ هولناک نیز پیروِ مصلحت‌اندیشی و حسابگریِ سیاسی بوده باشد.»
• دهۀ پایانی زندگی شاملو به علت ابتلا به دیابت و فشار خون با بیماری‌های ناخوشایند همراه بود. در سال ۱۹۹۷ به علت قانقاریا پای راستش را از زیر زانو قطع کردند. او در روز یکشنبه ۲۳ ژوئیۀ ۲۰۰۰ درگذشت و در گورستان امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.
■ این مقاله در صفحۀ اختصاصی ایرانیکا در وب‌سایت بریل (از ناشران معتبر جهان در حیطۀ علوم انسانی در شهر لایدن هلند) در این نشانی انتشار یافته است.
■ @ShamlouHouse ■ Shamlou ClubHouse
BY احمد شاملو
Share with your friend now:
tgoop.com/ShamlouHouse/1475