Бизнес-адвокат | Biznes-advokat

Қирғизистон Қумтордан ажраб қолди

“Камеко”ни солиқлардан озод қилган имтиёзли давр тугаши билан канадалик ҳамкор янги таклиф билан чиқди. Унинг моҳияти, Centerra Gold Inc. тузиш ҳамда унга “Қумтор голд компани”ни ва “Камеко”нинг барча активлари( учта тоғ-кон лойиҳасидаги улуш ва ҳиссадорлик қарзлари)ни бериш, шундан кейин улушларни бўлишиб олишдан иборат эди.
Қирғизистон ҳукумати бунга рози бўлди. Реструктуризация якунида “Қирғизолтин” шахсида мамлакат Centerraда 33 фоиз, “Камеко” эса 67 фоиз улушга эга бўлди.
2004 йилда Centerra IPOга чиқди – Торонто фонд биржасида ўзининг акцияларини жойлаштирди. Улушлар қуйидаги кўриниш олди:
• 15,66 % - “Қирғизолтин”га;
• 52,68% - «Камеко»га;
• 31,66% - бошқа ҳиссадорларга.
Қирғизистон улушининг қисқариши акциялар маълум бир қисмининг сотилиши билан боғлиқ. Шундан кейин мамлакат амалда Қумторни назорат қилиш ҳуқуқини йўқотди. Оддий сўз билан ҳокимиятдагилар олтинни акцияга алмаштирдилар – бу эса етарли даражада хатарли актив эди.
Ғани Асаналиев, геолог, парламент биринчи чақирув депутати:
“ “Камеко”нинг барча активлари тўқима эди – олтин заҳиралари беқиёс миқдорда, улкан бўлиб чиқди. Бировни айблаш қийин, лекин коррупция унсурлари борга ўхшар эди. Олтинни акцияга алиштириш фойдали эмасди. Фойдани тўғри олиш керак эди, ана шунда биз бугунги аянчли аҳволда қолмас эдик”, - дейди Ғ.Асаналиев.
2004 йилда Жокорги Кенешнинг қуйи палатаси(қонунчилик йиғини) ҳукуматга қарорни бекор қилиш бўйича тавсия берди, лекин унинг ечими бажарилмади. 2005 йилда эса қонунчилик палатаси қарорни ноқонуний деб эълон қилди, лекин бу вазиятга умуман таъсир қилмади. Икки ой ўтиб давлат тўнтариши рўй берди ва Асқар Акаев бошчилигидаги ҳокимият ағдариб ташланди.

Мавқенинг бой берилиши

2005 йилда ҳукумат яна Қумтор масаласига қайтди ва Қирғизистон улушини кўпайтириш бўйича дастлабки келишувга эришди, лекин парламент ва Вазирлар Маҳкамаси алмашиб кетди ҳамда ҳаммаси қоғозда қолиб кетди.
2009 йили “Қумтор голд компани”да ерни ижарага олиш муддати тугади ва яна Қумтор иши масаласи кўтарилди. Расман муҳокамаларни президент Қурманбек Бакиев оиласига яқин бўлган “Қирғизолтин” директорлар кенгашининг раиси Алексей Елисеев олиб борди.
Янги битимга эришилди, унга кўра “Камеко” “Қирғизолтин”га ўз акцияларининг бир қисмини берди, Centerra эса ҚР фойдасига акциялар эмиссиясини амалга оширди. Лекин канадаликларга қазиб олишни кўпайтириш учун қўшимча ҳудуд ажратилди, лойиҳалаштириш компанияларини эса 2042 йилга қадар солиқ тўлашдан озод этилди.
Якунда вазият қуйидаги кўринишни олди:
• Қирғизистоннинг Centerraдаги улуши 15,66% дан 32,75% гача ошди;
• Концессия учун ажратилган ер майдони 10 минг гектардан 26,3 минг гектаргача кўпайди;
• Лойиҳалаштириш компанияларига 2042 йилга қадар солиқ тўламасликка рухсат берилди(келишувда кўрсатилган кўрсатилган солиқлар бундан мустасно).
“Камеко” “Қирғизолтин”га акцияларнинг бир қисмини бергач, лойиҳадан чиқиб кетди, 908 млн. Канада доллари( 863 млн.АҚШ долларига тенг) миқдоридаги ўзининг улушини CIBC World Markets Inc. и RBC Capital Markets бошчилигидаги суғурта компаниялари синдикатига сотди. Тез орада Қирғизистонда яна ҳокимият алмашди – Қурманбек Бакиев мамлакатдан қочиб кетди.
Нимадир чатоқ бўлдими?
Вазият барқарорлашгач, ҳокимият тепасига келганлар яна Қумтор бўйича ишга киришдилар. 2012 йилда Бош вазир Омурбек Бабанов концессия майдонини кенгайтириш бўйича ҳукумат қарорини бекор қилди. Давлат комиссияси тузилди, Канада резиденти бўлган компания ташкил этилган вақтидан бошлаб, шу жумладан унинг экология меъёрларига риоя этиши ҳам ярим йил мобайнида ўрганиб чиқилди.
Интернетнинг ривожланиши, жамиятнинг сиёсийлашуви ва ҳокимиятнинг янги тизими ошкораликни таъминлади. Мамлакат фуқаролари Қумтор атрофидаги вазият ривожланишини диққат билан кузата бошладилар.
Давлат комиссияси аввал бошдан фаолият бузилган деган хулосага келди: пудратчини танлаш механизми шаффоф эмас бўлиб чиқди; қурилиш қиймати сунъий равишда орттирилган экан; “Камеко” коннинг ўзини гаровга қўйиб, инвестиция қидиргани маълум бўлди.

www.tgoop.com/abduvohidyakubov/739

2.1K viewsFeb 12, 2023 at 13:59

Қирғизистон Қумтордан ажраб қолди

“Камеко”ни солиқлардан озод қилган имтиёзли давр тугаши билан канадалик ҳамкор янги таклиф билан чиқди. Унинг моҳияти, Centerra Gold Inc. тузиш ҳамда унга “Қумтор голд компани”ни ва “Камеко”нинг барча активлари( учта тоғ-кон лойиҳасидаги улуш ва ҳиссадорлик қарзлари)ни бериш, шундан кейин улушларни бўлишиб олишдан иборат эди.
Қирғизистон ҳукумати бунга рози бўлди. Реструктуризация якунида “Қирғизолтин” шахсида мамлакат Centerraда 33 фоиз, “Камеко” эса 67 фоиз улушга эга бўлди.
2004 йилда Centerra IPOга чиқди – Торонто фонд биржасида ўзининг акцияларини жойлаштирди. Улушлар қуйидаги кўриниш олди:
• 15,66 % - “Қирғизолтин”га;
• 52,68% - «Камеко»га;
• 31,66% - бошқа ҳиссадорларга.
Қирғизистон улушининг қисқариши акциялар маълум бир қисмининг сотилиши билан боғлиқ. Шундан кейин мамлакат амалда Қумторни назорат қилиш ҳуқуқини йўқотди. Оддий сўз билан ҳокимиятдагилар олтинни акцияга алмаштирдилар – бу эса етарли даражада хатарли актив эди.
Ғани Асаналиев, геолог, парламент биринчи чақирув депутати:
“ “Камеко”нинг барча активлари тўқима эди – олтин заҳиралари беқиёс миқдорда, улкан бўлиб чиқди. Бировни айблаш қийин, лекин коррупция унсурлари борга ўхшар эди. Олтинни акцияга алиштириш фойдали эмасди. Фойдани тўғри олиш керак эди, ана шунда биз бугунги аянчли аҳволда қолмас эдик”, - дейди Ғ.Асаналиев.
2004 йилда Жокорги Кенешнинг қуйи палатаси(қонунчилик йиғини) ҳукуматга қарорни бекор қилиш бўйича тавсия берди, лекин унинг ечими бажарилмади. 2005 йилда эса қонунчилик палатаси қарорни ноқонуний деб эълон қилди, лекин бу вазиятга умуман таъсир қилмади. Икки ой ўтиб давлат тўнтариши рўй берди ва Асқар Акаев бошчилигидаги ҳокимият ағдариб ташланди.

Мавқенинг бой берилиши

2005 йилда ҳукумат яна Қумтор масаласига қайтди ва Қирғизистон улушини кўпайтириш бўйича дастлабки келишувга эришди, лекин парламент ва Вазирлар Маҳкамаси алмашиб кетди ҳамда ҳаммаси қоғозда қолиб кетди.
2009 йили “Қумтор голд компани”да ерни ижарага олиш муддати тугади ва яна Қумтор иши масаласи кўтарилди. Расман муҳокамаларни президент Қурманбек Бакиев оиласига яқин бўлган “Қирғизолтин” директорлар кенгашининг раиси Алексей Елисеев олиб борди.
Янги битимга эришилди, унга кўра “Камеко” “Қирғизолтин”га ўз акцияларининг бир қисмини берди, Centerra эса ҚР фойдасига акциялар эмиссиясини амалга оширди. Лекин канадаликларга қазиб олишни кўпайтириш учун қўшимча ҳудуд ажратилди, лойиҳалаштириш компанияларини эса 2042 йилга қадар солиқ тўлашдан озод этилди.
Якунда вазият қуйидаги кўринишни олди:
• Қирғизистоннинг Centerraдаги улуши 15,66% дан 32,75% гача ошди;
• Концессия учун ажратилган ер майдони 10 минг гектардан 26,3 минг гектаргача кўпайди;
• Лойиҳалаштириш компанияларига 2042 йилга қадар солиқ тўламасликка рухсат берилди(келишувда кўрсатилган кўрсатилган солиқлар бундан мустасно).
“Камеко” “Қирғизолтин”га акцияларнинг бир қисмини бергач, лойиҳадан чиқиб кетди, 908 млн. Канада доллари( 863 млн.АҚШ долларига тенг) миқдоридаги ўзининг улушини CIBC World Markets Inc. и RBC Capital Markets бошчилигидаги суғурта компаниялари синдикатига сотди. Тез орада Қирғизистонда яна ҳокимият алмашди – Қурманбек Бакиев мамлакатдан қочиб кетди.
Нимадир чатоқ бўлдими?
Вазият барқарорлашгач, ҳокимият тепасига келганлар яна Қумтор бўйича ишга киришдилар. 2012 йилда Бош вазир Омурбек Бабанов концессия майдонини кенгайтириш бўйича ҳукумат қарорини бекор қилди. Давлат комиссияси тузилди, Канада резиденти бўлган компания ташкил этилган вақтидан бошлаб, шу жумладан унинг экология меъёрларига риоя этиши ҳам ярим йил мобайнида ўрганиб чиқилди.
Интернетнинг ривожланиши, жамиятнинг сиёсийлашуви ва ҳокимиятнинг янги тизими ошкораликни таъминлади. Мамлакат фуқаролари Қумтор атрофидаги вазият ривожланишини диққат билан кузата бошладилар.
Давлат комиссияси аввал бошдан фаолият бузилган деган хулосага келди: пудратчини танлаш механизми шаффоф эмас бўлиб чиқди; қурилиш қиймати сунъий равишда орттирилган экан; “Камеко” коннинг ўзини гаровга қўйиб, инвестиция қидиргани маълум бўлди.

BY Бизнес-адвокат | Biznes-advokat