tgoop.com/advocatekulbayev/72
Last Update:
Олдин процессуал чиқимларни ундиришни йўлга қўйинг, кейин коррупцияга қарши курашасиз!
Амалииётда терговга қадар текширувни амалга оширувчи мансабдор шахслар (оператив ходимлар, “участковый”лар) ва терговчиларнинг процессуал чиқимлар билан боғлиқ каттагина муамммоси мавжуд. Лекин бу муаммо умуман тартибга солинмайди.
Процессуал чиқим нима? Процессуал чиқим деганда жиноят иши бўйича бевосита шахснинг айбдорлигига доир далилларни тўплаш ва текшириш юзасидан терговга қадар текширув, тергов органлари ва судлар томонидан қилинган сарф-харажатлар тушунилади. ЖПКнинг 318-моддасида процессуал чиқимлар бўлиб хисобланувчи 9 турдаги ҳаражатлар кўрсатиб ўтилган. Процессуал чиқимлар айбли деб топилган судланувчи ҳамда маҳкумлардан ёки давлат бюджет маблағлари ҳисобидан ундирилади.
Амалиётда процессуал чиқимларни ундириш тизими деярли умуман йўлга қўйилмаган, мазкур процессуал чиқимларни ходимлар ўзларининг хисобидан амалга оширишади. Айтиш жоизки, ходим агар ўртача 6-7 млн. сўм ойлик олса, шунинг камида 1-2 млн. сўм миқдори (агар бундан ҳам кўп бўлмаса) айнан процессуал чиқимларга сарф қилинади. Айниқса чекка туманларда ишловчи ходимларда мазкур кўрсаткич юқоридир.
Энди ўйлаб кўринг, қайси бир киши бировлар содир этган жинояти юзасидан процессуал ҳаракатларни амалга ошириш учун ўз хисобидан, фарзандлари ва оиласи ризқидан бир қисмини сарф қилишга рози бўлади. Бу албатта, коррупциянинг энг бошланиш нуқтасидир. Сабаби мазкур вазиятдан келиб чиқиб мансабдор ходим айбланувчи, жабрланувчи, гувохларга “груз” қўйишни бошлайди.
Терговчилар айблов хулосаси охирида “процессуал чиқимлар мавжуд эмас” деб ёзишади. Қонун бўйича процессуал чиқимлар хисобини талаб қилиб олиши шарт бўлган суд эса процессуал чиқимлар масаласига умуман тўхталиб ҳам ўтмайди.
Ўзи аслида, терговга қадар текширувни амалга оширувчи шахслар жиноятни очишда ва далилларни тўплашда сарфлаган ҳаражатлари суммасини тергов органига тақдим этиши, тергов органи эса мазкур ҳаражатларни ҳамда дастлабки терговдаги процессуал ҳаражатларни қўшиб айблов хулосасига илова қилиб судга юбориши, суд эса мазкур ҳаражатларни айбдор деб топилган судланувчилардан ундириши, агарда судланувчилардан ундиришнинг имкони бўлмаса давлат хисобидан ундирилишини таъминлаши лозим. Лекин мен юқорида айтиб ўтган тизим амалиётда умуман йўлга қўйилмаган.
P.S. Биласизми, қонун бўйича гувохлар ва жабрланувчиларга тергов ва суд ўтказиладиган жойга келиб-кетиш йўлкира ҳаражатлари, турар жойни ижарага олиш ҳаражатлари, шунингдек, суткалик харажат пулларигача ундириб берилиши лозим. Лекин бирор маротаба мазкур маблағлар ундириб берилганини эшитмаганман. Чунки мазкур масала аниқ-тиниқ қилиб тартибга солинмаган, шунчаки “ўлик” қонунларда қолиб кетган холос.
Каналга уланиш:
@advocatekulbayev
BY Advokat Xondamir Kulbayev
Share with your friend now:
tgoop.com/advocatekulbayev/72