tgoop.com/azadpajooh/685
Last Update:
🔸نقد حرز منسوب به امام جواد(ع)/ بخش دوم
✍مهدی مسائلی
<<بخش اول<<
در مقاله‌ای با عنوان «تحلیل و بررسی حرز منسوب به امام جواد(ع)» نوشته اسماعیل اثباتی، اسناد و متن حرز امام جواد نقد شده است و جزئیات اشکالات زیر را می‌‌توانید آنجا بخوانید.
۱. در این حکایت، دختر مأمون ام‌عیسی معرفی می‌شود درحالی‌که کنیه‌ی او ام‌فضل بود. این حکایت دختر مأمون را به شدت علاقه‌مند به حضرت و عزادار ایشان معرفی می‌کند، در حالی‌که روایات متعددی او را قاتل امام معرفی می‌کنند.
۲. این روایت همسر دیگری برای امام جواد(ع) بر می‌شمرد که در هیچ گزارش روایی و تاریخی به او اشاره نشده است.
۳. امام در مدینه زندگی می‌کرد و مأمون در بغداد. پس ماجرای شکایت بردن دختر مأمون نزد پدرش، دیدار حکیمه با دختر مأمون، آمدن همسر دیگر ایشان نزد ام فضل و... با گزاره‌های تاریخی هم‌خوانی ندارد. بر پایه این اشکالات علی بن عیسی اِرْبِلی (درگذشت ۶۹۳ق) در کتاب کشف الغمة این داستان را ساختگی می‌داند. اربلی این احتمال را که شاید دیدار امام و مأمون در سفر حج مأمون بوده، نیز رد می‌کند، چون در این صورت مأمون شراب نمی‌نوشید.
4. در این داستان ماجرای تکه تکه شدن امام توسط مأمون و سلامتی ایشان بعد از آن، به گونه‌ای تشریح شده که گویا هیچ یک از اطرافیان امام و مأمون از آن باخبر نشدند. بعدها نیز این داستان فقط از طریق یک راوی حکایت می‌شود و کس دیگری آن را از حکیمه یا دختر مأمون نمی‌شنود. چرا بزرگانی همچون شیخ کلینی و مفید و دیگران چنین معجزه بزرگی را ثبت نکرده‌اند؟
۵. این روایت روابطی دوستانه و صادقانه میان امام و مأمون ترسیم می‌کند. حتی ماجرای قتل امام را نیز ناشی از مستی مأمون می‌داند که او از این کار و عواقبش بسیار پشیمان بود. بعد از روشن شدن سلامتی امام نیز مأمون عهد می‌بندد که دیگر شراب ننوشد و به شکایت‌های دخترش گوش ندهد. در این حکایت امام نیز دلسوز و نگران مأمون است، از او می‌خواهد که شب‌ها بیرون نرود چون احتمال ترورش وجود دارد. حتی امام حرزی که جانش را حفظ کرده بود، به مأمون هدیه می‌دهد که با آن خود را حفظ کند و در اين صورت از لشکر ترک و روم و حتی از کل مردم جهان آسیبی نبیند. جای طرح اين پرسش باقی است که چرا امام اين دعا را به اصحابشان تعلیم نکردند يا ائمه قبلی از آن استفاده نکردند. (سؤالاتی اینچنین نیز مطرح است که چرا امام تکه تکه شد و دوباره صحت یافت؟ حرز می‌توانست مانع تکه تکه شدن امام یا نزدیک شدن مأمون شود)
اشکالات دیگری نیز به این روایت وارد است، همچون توصیفِ پوستی سفید و متمایل به زردی برای امام، درحالی‌که ایشان پوستی سبزه و متمایل به تیره داشتند. تفصیل این اشکالات را می‌توان در مقاله معرفی شده مطالعه کرد، ولی نکته‌ای که اینجا بیافزایم این‌که:
متن این حرز و آداب آن با روح و هدف دعاخوانی در اسلام هم‌خوانی ندارد و شبیه‌تر به طلسم‌نویسی و سحر و جادو است. شاهد مطلب این‌که در میانه‌ی این حرز حروف مقطع و اعداد و اشکالی وجود دارد که تناسبی با سبک بیان دعا در دین اسلام ندارد و مطابقت کاملی با طلسم‌نویسی دارد. در آداب این حرز نیز بیان شده که در وقت بستن آن به بازو نباید قمر در برج عقرب باشد، این موضوع تأثیر این حرز را بیشتر با امور غیرالهی تطبیق می‌دهد تا قدرتی که با اعتماد و توکل به خداوند حاصل می‌شود.
نکته انتهایی که فقط اشاره‌ای به آن کنم، شرک خفی است که در اعتماد به این حرزها برای مؤمنین پدید می‌آید. دعانویسان با تکیه بر داستان این حرز، آدابی را برای حرزنویسی بیان می‌کنند که هیچ تناسبی با درخواست از خداوند و دعای خالصانه ندارد. تأکید بر نوشتن این حرز بر روی پوست آهو و استفاده از جوهرهای خاص و ... تناسبی با توحید عملی ندارد. در این‌گونه حرزها حقیقت دعا که ارتباط خالصانه با خداوند است، منجی انسان‌ها نیست، بلکه الفاظ و حروف طلسم‌مانند، ناجی و حافظ انسان‌ها هستند. به‌گونه‌ای که این حرز قدرتی برای مأمون فراهم می‌آورد که هیچ‌کسی نمی‌تواند به او آسیب بزند. در واقع، این حرز همان‌کاری را برای مأمون انجام می‌دهد که برای امام معصوم انجام داد. در خواصی که برای این‌گونه حرزها بیان می‌شود قدرتی غیرمحدود و بدون تخلف برای آنها بیان می‌شود، به گونه‌ای که تمام توجهات دارنده آن به خود حرز است نه خداوند. ممکن است کسی بگوید این قدرت متصل به قدرت خداست و نباید آن را شرک دانست. بله مقصود بنده از شرک، شرک خفی است نه شرک جلی. اگر کسی قدرت مستقلی برای این حرزها در نظر بگیرد که از دایره دین خارج شده است. اینجاست که بعضی از گزاره‌های به ظاهر دینی می‌توانند حجاب زندگی توحیدی باشند و مؤمنین را به ورطه‌ی شرک خفی بکشانند. در دعای اصیل، انسان به خداوند پناهده می‌شود و نگاه او به قدرت خداست نه الفاظ دعا. اما در این حرزها فرد به الفاظ حرز پناه می‌برد.
.....
@azadpajooh
BY مهدی مسائلی، مطالعات و یادداشت
Share with your friend now:
tgoop.com/azadpajooh/685