tgoop.com/balvaablog/326
Last Update:
سازوکارهای تبعیض‌آفرین در کلاس درس و مدرسه یکی از پیچیده‌ترین و عجیب‌ترین موضوعاتی است که در آموزش با آن روبه‌رو شده‌ام. اوایل که معلم شده بودم، تصور می‌کردم سازوکارهای تبعیض‌آفرین در کلاس (دست‌کم در زمینۀ اجتماعی ایران)، صرفاً ناشی از نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی است اما وقتی به تجربه فهمیدم سازوکار تبعیض در کلاس (در ایران هم) می‌تواند بر تفاوت رنگ مو، رنگ پوست، رنگ چشم، وضعیت جسمی، استخوان‌بندی بدن، استخوان‌بندی چهره و... استوار باشد، کمی برایم ترسناک بود.
ماجرا وقتی ترسناک‌تر شد که با مفهوم «سوگیری معلم» آشنا شدم و فهمیدم سازوکارهای تبعیض‌آفرین همیشه مخلوق فرهنگ حاکم بر جامعه نیستند و می‌توانند مخلوق تجربۀ شخصی من (به‌عنوان معلم) باشند. شناسایی و کنترل سازوکارهایی که ریشه در فرهنگ جامعه دارند و می‌توان آن‌ها را در کلاس‌های مختلف در جای‌جای کشور یافت، به نسبت نوع دوم این سازوکارها آسان‌تر است. زمانی که من به‌عنوان معلم نوعی سوگیری شخصی دارم که نه‌تنها در شهر و مدرسۀ دیگر، بلکه در کلاس کناری هم وجود ندارد، تقریباً فقط خودم و دانش‌آموزان حاضر در کلاس هستیم که می‌توانیم این نوعِ دوم از سازوکارهای تبعیض‌آفرین را شناسایی کنیم.
گاهی وقتی با معلمان دربارۀ سوگیری شخصی صحبت می‌کنم، این پاسخ را می‌شنوم که «ما بعد از این همه سال معلمی، معلومه که دیگه سوگیری نداریم» و این پاسخ برایم از همه‌چیز ترسناک‌تر است! تجربه و دانشم به من می‌گوید سوگیری هرگز از بین نمی‌رود، همواره جایی در ذهن ما (شاید ناخودآگاهمان) باقی می‌ماند و هر لحظه در انتظار فرصتی است که خودش را تحقق ببخشد. معلمانی که تصور می‌کنند هیچ سوگیری‌ای در رفتارشان ندارند، از این جهت نگرانم می‌کنند که اطمینان دارم سوگیری‌ای در آنان وجود دارد که هنوز کشفش نکرده‌اند و بنابراین، شانس کمتری برای مدیریت آن دارند. یک معلم آگاه باید به‌دقت سازوکارهای اجتماعی و شخصی تبعیض‌آفرین را بشناسد و دربارۀ مورد دوم (یعنی سازوکارهای شخصی) حتی خوب است که آن‌ها را برای خودش یادداشت کند تا در گذر سال‌ها به مجموعۀ کاملی از سوگیری‌های شخصی خودش به‌عنوان معلم برسد.
مثلاً دربارۀ خودم، تا به اینجای کار می‌دانم از نظر جسمی، نسبت به دانش‌آموزانی که بسیار کوچک‌تر از همسالانشان هستند، سوگیری مثبت دارم. از نظر رفتاری، نسبت به دانش‌آموزانی که مدام با شیطنت‌هایشان با مرزهای معلم بازی می‌کنند، سوگیری مثبت دارم. از نظر قومیتی، نسبت به دانش‌آموزانی که اصالت گیلکی و کردی دارند، سوگیری مثبت دارم. از نظر زبانی، نسبت به دانش‌آموزانی که می‌توانند به زبان مادری‌شان (زبانی محلی یا قومی) صحبت کنند، سوگیری مثبت دارم. از نظر شغلی، نسبت به دانش‌آموزانی که والدینشان معلم هستند، سوگیری مثبت دارم. در مقابل، مثلاً نسبت به دانش‌آموزانی که مدام دیگران را تحت آزار و قلدری قرار می‌دهند یا نسبت به احساسات دیگران بی‌تفاوت هستند، سوگیری منفی دارم. حتی گاهی نسبت به دانش‌آموزانی که والدینشان غیرمحترمانه (نه منتقدانه) برخورد کرده و توهین می‌کنند، سوگیری منفی پیدا می‌کنم. البته این‌ها فقط بخشی از سوگیری‌هایی است که در خود می‌شناسم و هنوز هم در هر ساعت و جلسه، کنجکاوانه به‌دنبال این هستم که سازوکارهای پنهان‌تر سوگیری درون خودم را بیابم، به خاطر بسپرم و مدیریتشان کنم.
این توضیح تکمیلی و مهم را هم بدهم که ابداً منظورم این نیست که معلم باید با همه «یکسان» رفتار کند. مهم این است که تفاوت‌های رفتاری با دانش‌آموزان مختلف، در ذهن معلم توضیحی کاملاً شفاف داشته باشد و حتماً بخشی از این توضیحات با خودِ دانش‌آموز هم در میان گذاشته شده باشد؛ یعنی دانش‌آموز باید بر اساس اطلاعات معلم دقیقاً بداند که چرا مخاطب رفتار یا برخوردی متفاوت از رفتار یا برخوردی که با دیگر دانش‌آموزان می‌شود، قرار گرفته است. ممکن است دلایل و توضیحات معلم برای دانش‌آموز قانع‌کننده نباشد اما در وهلۀ نخست، معلم باید حداکثر تلاش خود را به کار گیرد تا بتواند همۀ خلاءهای اطلاعاتی موجود که ممکن است مانعی بر سر راه اقناع دانش‌آموز باشند را پُر کند و اگر در پایان، دانش‌آموز درک نکرد که چرا چنین تصمیمی از سوی معلم گرفته شده، به گمانم معیار این است که اگر بزرگسال متخصص (در آموزش) دیگری توضیحاتی که معلم برای دانش‌آموز داده را از زبانِ خودِ دانش‌آموز بشنود، آن را متقاعدکننده و کافی بداند. بنابراین، سوگیری چیزی است که در موقعیتی کاملاً مشابه میان دو دانش‌آموز، ما را تحریک می‌کند تا با یکی از آنان (که نسبت به او سوگیری مثبت یا منفی داریم) متفاوت رفتار کنیم.
شما چه تجربه‌ای از سازوکارهای تبعیض‌آفرین در آموزش داشته‌اید و مهم‌تر از آن، چه سوگیری‌های شخصی‌ای دارید؟
با مراجعه به آدرس اینستاگرام زیر می‌توانید در این بحث مشارکت کنید:
https://www.instagram.com/balvaablog
🔻🔻🔻
@BalvaaBlog
BY بَلْ‌وا
Share with your friend now:
tgoop.com/balvaablog/326