धन्यवाद साहित्य अकादमी 🙏
बाबा गेल्यावर वयाच्या सतराव्या वर्षी लिहिलेली आभाळमाया. आज साहित्य अकादमीच्या अंतिम यादीत येते हाच खरोखर मोठा सन्मान आहे. साहित्य क्षेत्रातील माझं पहिलं पाऊल ते साहित्य अकादमी हा आभाळमायाचा केलेला सन्मान आहे. पुरस्कार कोणाला मिळाला हे महत्वाचं नाही. पण हे सहा सुद्धा पुस्तके त्या योग्य आहेत. हा सहा पुस्तकांना परीक्षकांनी दिलेला सन्मान आहे. हाती लिहिलेली वही घेऊन जेव्हा मी बरेच मोठ्या साहित्यिकांपर्यंत गेले की हे पुस्तकं लिहीलंय, हे कस प्रकाशित करायचं? कुठं करतात? याला प्रस्तावना हवी. ते मागण्यासाठी पाच सहा वर्षे फिरले.बरेच मोठ्या मान्यवरांनी वर्षे वर्षे हो हो म्हटले. माझं वय पाहून यात काही असेल असं कोणाला वाटले नव्हते.तेव्हा खूप निराश व्हायचे.कमी वयात पुस्तकं प्रकाशनाची माझी धडपड चालू होती.2014ते 2021पर्यंत आपले पुस्तकं प्रकाशन व्हावं मी हा प्रवास केला. कारण हे सर्व रास्ते माझ्यासारख्या सामान्य नवख्या लहान मुलीला कुठं माहित. आणि इतक्या लहान मुलीने वडिलांवर काय लिहिले असेल हेच वाटावं. हा संघर्षमय प्रवास पार करीत मी वकील झाले. आणि पुण्याला परिस प्रकाशन ला पुस्तकाला प्रस्तावनाच नाही मिळतं आहे म्हणून, प्रस्तावानेची वाट नं पाहता मा.प्रतिमा इंगोले मॅडमची पाठराखण घेऊन पुस्तक प्रकाशित केले. आज साहित्य क्षेत्रात आभाळमायाचे सर्वांनी भरभरून कौतुक केले. अनेकांनी लिहिले. कॉल येतात. या माध्यमातून नाते जुळल्या गेलीत. इतके सारे विश्व मला आभाळमायाने दिले. वडिलांवर लिहिलेली ही कादंबरी वाचकांची झाली. त्यांच्या हृदयात स्थान मिळवले हा पण एक सर्वात मोठा सन्मान आभाळामायाने दिला. माझं पहिले पाऊल आभाळमाया. साहित्य अकादमी टॉप सहा. परीक्षकांचे आभार हाच मोठा सन्मान आहे.
आभाळमाया ही वडिलांच्या आठवणीची गाथा आहे. ही गाथा प्रत्येकाने वाचावी.
शेवटी
"आभाळमाया "बाबा मी आपले बोट धरून ही पाऊल वाट चालत आहे.....
हे क्षितिज गाढण्यासाठी....
माझा प्राण....
#आभाळमाया
.......
#Sahitykadami

🌱🌱🌱🌱🪷🌹🪷🌱🌱🌱🌱
*जीवनात आपल्या कोणत्याही व्यक्तीचं मन दुखवतांना हि गोष्ट नेहमी लक्षात ठेवायची असते की एखादी गोष्ट तोडणं सोपं असतं परंतू त्या गोष्टीला जोडणं सोपं नसतं.*
*झाडावरील फांदी एकदा झाडावरून तोडली की ती सुकत असते व तिला कितीही पुन्हा जोडायचा प्रयत्न केला तरी ती पहिल्या सारखी जुळत नसते व अशी तुटलेली फांदी नंतर जाळण्यासाठीच वापरत असतात कारण त्या फांदीमध्ये एकदा ती तुटली की तिचे कसलेच अस्तित्व राहात नसते व अशा फांदीला तोडल्यानंतर पुन्हा त्या फांदीला ना फुलं येत असते व ना फळं तिला लागत असतात. त्यामुळे फांदी तोडण्या अगोदर पुढचा विचार करायचा असतो, त्याच प्रकारे नात्यांचं अस्तित्व पण त्या फांदी प्रमाणेच असतं. "जेव्हा एखादं नातं तोडलं जातं तेव्हा ते पहिल्यासारखं जुळत नसतं व वरच्या वर जुळविल्या गेलेल्या नात्यात ना ओढ राहत असते व ना आपुलकी उरत असते मग असं नातं फक्त इतरांना दाखविण्यासाठीच उरत असते परंतू अशा नात्यातून सर्व अस्तित्व मात्र संपत असते".*
*त्यामुळे तोडतानांच या गोष्टीचा नीट विचार करायचा असतो व कायम आपले विचार नीट राहावे म्हणून आपल्या मनात सद्विचारांचा साठा कायम करून ठेवायचा असतो.*

🦋🦋🦋🦋🌹🌹🌹🦋🦋🦋🦋
🙏🏻🪷🌹🪷🙏🏻

आस
तू येशील कधी तरी ही आस डोळ्यात
गेली कित्येक महिने तिच्या होती
"तू इथेच थांब मी येतो"
ती थांबली तिथेच
कारण पुढे चालता यावं असे वय थोडीच...
थकलेले हात, निर्जीव शरीर कुठं चालत जाईल बरं!
येणारी प्रत्येक गाडी ती शोधत राहिली
डोळ्यातील आसवांचे फुले वाहिली
तो रस्ता, ती माणसे
आणि आता निर्जीव झालेले मन ही
सुन्न सुन्न होतं गेले वाट पाहता
मग ती जागाच तिचे घर झाले
गळयात तिच्या सूर
आणि सुराने दिली हाक
सूर तिच्या पोटाची भाकर झाले..
एकदा दिसला तो
आईला वाटले घ्यायला आला असेल लेक
तो पुढे आला...
कागदाचा तुकडा पुढे केला
आई तुझा नातू बिमार आहे,
घर तुझ्या नावावर आहे
सही कर म्हणाला
ती शब्द नं बोलता सही करून गेली...
थैलीतील कमवलेली शिदोरी पुढ्यात ठेवली
हे पाहून लेकाला थोडीही लाज नाही वाटली
शिदोरी घेऊन त्याने एकट्यानेच वाट धरली
आईने अश्रू पुसले
लेकाला जातांना पाहता पाहता
ते ठिकाणच तिचे झाले
शेवटची आस तिची कायमची मावळली
अश्रूचा शेवटचा थेंब तिथेच थांबला गालावर
पुढे वाहिलाच नाही..
श्वास तिथेच थांबला
हाक द्यायची होती
शब्द फुटेना
कारण डोळे तर उघडे होते वाट पाहता
पण जीवन मिटले होते आस संपता

ऍड विशाखा समाधान बोरकर
रा.पातूर जि. अकोला
28/12/2022

https://youtu.be/-1XF4zu_1Yw
...
ज्यांनी अद्याप फिल्म बघितली नाही त्यांच्यासाठी पुन्हा पाठवत आहे.
देशातील मुलींच्या पहिल्या शाळेची कथा आणि व्यथा मांडणारी कलाकृती. अल्पवधीत भरभरून प्रतिसाद मिळतोय. खरं तर लाखभर लोकांपर्यंत हा विषय, त्याची भीषणता, वास्तविकता पोहचण्यात यश आलं आहे. अनेकांनी सहकुटुंब, सामूहिकपणे फिल्म मोठ्या प्रमाणावर बघितली.
शिवाय, राज्यातील १५ हुन अधिक वेगवेगळ्या जिल्ह्यातील शिक्षकांनी उत्स्फूर्तपणे विद्यार्थ्यांना फिल्म दाखवत महत्व सांगितलं. सोबतच बुद्धविहार, मंदिरं, कोचिंग क्लासेस, शिबिर इत्यादी ठिकाणी सुद्धा आवर्जून फिल्म दाखवली गेली. या माध्यमातून अधिक लोकांपर्यंत पोहचता आलं.
देशातली मुलींची पहिली शाळा शेवटच्या घटकापर्यंत पोहचवण्याचा उद्देश झपाट्याने पूर्ण होताना दिसत आहे.
येत्या काही दिवसात अनेक शाळात ही कलाकृती शिक्षकांच्या माध्यमातून दाखवण्यात येणार आहे. बचत गट, वस्ती, संघटना, कॉलेजेस इत्यादी ठिकाणीही नियोजन झालं आहे.
महत्वाचं म्हणजे London, Uk येथे ग्लोबल फिल्म फेटिव्हललाही या लघुपटाचं ऑफिशियल सिलेक्शन झालं आहे.
या कलाकृतीतील सर्व कलाकार, तंत्रज्ञ, संपूर्ण टीम आणि विशेषतः ही फिल्म जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहचवणारे आपण. आपले आभार. ❤
हे इथेच थांबत नाही. अजूनही पल्ला मोठा आहे. आपल्यालाकडे उपलब्ध असणाऱ्या साधनातून फिल्म लोकांपर्यंत पोहचवा. प्रत्येकाने किमान १००० लोकांना पोहचवली तर साखळी वाढत जाईल.
पुन्हा एकदा सर्वांचे आभार.
जाणून घ्या.. 'Where is भिडेवाडा..?'
आपण नसेल बघितली तर नक्की बघा... प्रतिक्रिया नोंदवा... इतराना पाठवा.
धन्यवाद.
--- हृदयमानव अशोक ( 9921083640 )
व संपूर्ण टीम भिडेवाडा

🌱🌱🌱🌱🌸🌸🌸🌱🌱🌱🌱

*जीवन जगण्यासाठी काही उद्देश डोळ्यासमोर ठेऊनच जीवन जगले पाहिजे असा काही नियम नसतो.*
*जीवन हे फक्त सुखी, समाधानी व आनंदी होऊन जगणं हेच खरं जगणं असतं.*
*नियमांच्या चौकटी जीवन जगण्यासाठी बांधाल तर त्याच नियमांच्या चौकटी जीवनात दुःख निर्मीतीचे कारण बनत असतात व जोपर्यंत नियमांच्या चौकटी मध्ये आपण स्वतःला ठेऊ तोपर्यंत स्वतःचेच जीवन नरकासमान करून घेऊन जगु.*
*त्यामुळे सुखी, समाधानी व आनंदी होऊन जगायचे असेल तर जीवनात कधीच नियमांच्या चौकटी बांधून जगु नका व कोण काय म्हणेल याचा विचार करून स्वतः वरच नियंत्रण करून स्वतःच्या मनाला मारू नका,*
*कोण काय म्हणेल हे ज्याचं त्याने ठरवू द्या व आपल्याला काय करायचे फक्त याचाच विचार करून जीवनात कर्म करीत राहावे.*

🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿
🪷🙏🏻🎊🙏🏻🪷
*१६/०२/२०२३*

अॅड.विशाखा बोरकरची 'आभाळमाया' -आर्त कादंबरी ।

अॅड. विशाखा समाधान बोरकर हिच्या या कादंबरीचं यावर्षीच्या युवा साहित्य अकादमीच्या शेवटच्या फेरीत जी पुस्तकं आली होती त्यातलं एक नाव होतं। यावरून या कादंबरीचं मोल लक्षात येऊ शकते। तसा तिचा आणि माझा ही कादंबरी प्रकाशित होण्याआधीपासूनचा परिचय ।तिच्या ' बंदिस्त रूढीच्या विळख्यातून' या कवितेच्या पुस्तकाला मी पाठराखण दिलेली ।या कादंबरीच्या लेखनकाळात तिचा माझा संपर्क व्हाट्सअपवरून सतत चालू होता। मी यातले बरेचसे भाग त्यावेळी वाचून काढले। तिचा कवितासंग्रह प्रकाशित झाला तेव्हा मला प्रकाशन समारंभासाठी जाता आले नाही। तेव्हा तिने मला आग्रह केला ,'नाना ,ठीक आहे।यावेळी नाहीतर नाही ।पण माझ्या कादंबरीच्या प्रकाशन समारंभाला मात्र तुम्हाला यावेच लागेल'। मीही होकार दिला ।पण प्रकाशन समारंभाचे वेळी मी आजारी पडलो ।त्यात प्रकाशन समारंभ पुण्याला म्हणजे ससा दूर मला जाता आले नाही। ही कादंबरी प्रकाशित झाली ।तेव्हा समाज माध्यमावर तिची चर्चा होऊ लागली ।मला वाचण्याची उत्सुकता होतीच। पण वाचायला जरा उशिराच भेटली। वाचली ।आणि तिच्या बाबाच्या नावासारखा मी 'समाधानी 'झालो ।

विशाखा समाधान बोरकर हिची ही कादंबरी तिच्या बापावर बेतलेली आहे ।बाप म्हटलं की तो घरातला एक खडूस ,म्हणून मुलांपासून दुरावलेला, घरात सर्वांना सदैव धाकात ठेवणारा ,थोडंसं काही कमी जास्त झालं की प्रचंड रागावणारा अशी एक व्यक्ती ।असे एक मानस-चित्र मराठी वाङ्मयात आधीपासून रूढ झालेलं आहे ।पण ही कादंबरी या मानस- चित्राला धक्का देते। कारण या कादंबरीतला बाप तसा कुठेही वागताना दिसत नाही ।उलट अतिशय प्रेमळ, लेकरांना समजून घेणारा , घरातल्या सगळ्यांवर प्रेम करणारा असा हा बाप आहे ।बापाचे शिक्षण बरेच झालेले ।पण नोकरी नाही। त्यामुळे वडिलोपार्जित शेतीवर गुजराण। त्यातही समाजकार्य करण्याची हौस ।त्यामुळे घरी येणारा -जाणाऱ्यांची वर्दळ ।लोक समस्या घेऊन येत आणि त्या समस्यांच्या निपटार्यासाठी हे आपले हातचे काम बाजूला सारित त्या लोकांना वेळ देतात ।तेच आपल्या पोटच्या मुलांच्या काही शैक्षणिक गरजा निभावण्याच्या बाबतीतही। एक प्रसंग या कादंबरीत असा की विशाखाला चांगलं दप्तर , पुस्तकं हवे असतात।आज उद्या करता जेव्हा खिशात पैसे येतात आणि बाबा ते आणायला बाजारात जातात तेव्हा कोणी एक बाई आपल्या दारिद्र्यामुळे मुलासाठी आवश्यक ती पुस्तके विकत घेऊ शकत नाही आणि हे कळल्यावर बाबा त्या आईला आपल्या जवळचे सगळे पैसे देऊन टाकतो ।घरी येऊन विशाखाला सांगतो। विशाखाही फारसा आग्रह करत नाही। ही गोष्ट आईलासुद्धा समजते ।तेव्हा आई बाजारातून घरातील आवश्यक वस्तू थोड्या थोड्या कमी करून पैसे वाचविते ।अन ती विशाखा साठी दप्तर आणि पुस्तकं आणते । परोपकार आणि काटकसर यांत बाप एकपट तर आई दसपट असं हे या घरातलं कौटुंबिक चित्र दिसते ।विशाखा प्रायमरी शाळेत पास होऊन हायस्कूलला जाते ।बारावीनंतर तिची शिकण्याची उमेद कायम असते ।तिला एलएलबी करायचे असते ।ती अकोल्याच्या एका कॉलेजला ऍडमिशन घेते ।गावाकडून म्हणजे पातुरवरून अकोल्यापर्यंत बसने जाणे -येणे करते ।अकोल्यात ज्या स्टाॅपवर उतरायचे तिथून कॉलेजात जायला रिक्षा करावा लागतो ।पण ती काही अंतर रिक्षाने काही अंतर पायी अशी करत पैसे वाचविते ।आणि ते पैसे आईला घरखर्चासाठी परत करते ।या घरातला आईबाप आणि मुलं यांच्यातील परस्पर संवादी वर्तन हे असे दुहेरी बंधांनी युक्त दिसते ।

सहा-सात मुलांचं हे कुटुंब। त्यातलं एकही मुल वाह्यात नसणे ,मोठ्या भावाला शिकण्याची संधी न मिळाल्यामुळे तो शेतीत उतरणे। पण शेती करणे ही अत्यंत जिकरीची बाब । बी-बियाणे ,खते ,फवारणे ,त्यात न परवडणारी मजुरी,बाजारू शोषक अशा अवस्थेत वेगवेगळ्या मुलांची वेगवेगळ्या वर्गातली शिक्षणं त्यासाठी पैसा पुरविणे ही गोष्ट घरातल्या कर्त्या पुरुषाला सदैव छळणारी असू शकते ।त्यातून मग तो कर्ता पुरुष नाउमेद होऊ शकतो। घरात आला तर बायको मुलांवर चिडचिड करू शकतो। मारहाण करू शकतो । अगदी सहनच झाले नाही तर आत्महत्याही करू शकतो। आत्महत्या ही बाब विदर्भात त्यावेळी अधिक गंभीर स्वरूपाची परिस्थिती निर्माण करणारी होती। पण हा बाप बाहेरून एवढा त्रस्त होऊन आलेला असला ।तरी त्याचा पाय घरात पडताच त्याचं मन शांत होते ।कारण त्याला घराची ओढ असते ।मुलांची ओढ असते ।बायकोची ओढ असते ।त्यातल्या त्यात त्याचे सगळ्यात जास्त प्रेम त्याच्या लहान मुलीवर पूजावर असते ।ते आपल्या मुलींना बेटा या संबोधनाने हाक मारतात किंवा त्यांच्याशी संपर्क साधतात ।बेटा या शब्दातील मुलायमपणा, जिव्हाळा,प्रेमाची आर्तता किती असते हे यावरून सहज लक्षात येते ।

हा बाप कुटुंबवत्सलआहे ।सगळ्यांची काळजी घेणारा आहे। घरात म्हातारे आई -बाप आहेत त्यांची विचारपूस करणारा आहे। गुराढोरांवर सुद्धा प्रेम करणारा आहे।शेतात कुणी एक जवळचा नातेवाईक काम करण्यासाठी म्हणून राहतो त्याची आणि त्याच्या कुटुंबाचीही देखभाल करतो ।याशिवाय समाजालाही तो तितक्याच आपुलकीने तत्परतेने जवळ घेतो। घरच्या बाहेरच्यांच्या बाबतीत असा कुठलाच दुजाभाव करत नाही । त्याच्यात माणूसपण ओतप्रोत भरलेले आहे ।शेतात कांद्याचे पीक चांगले आले असताना फेब्रुवारी महिन्यात जवळपासच्या गावागावांत दुष्काळ पडतो ।गावकरी पाण्यासाठी त्रस्त होतात। हे पाहून तो आपल्या विहिरीचे पाणी गावातल्या लोकांसाठी खुले करतो। हा प्रकार करताना आपले कांद्याला पाणी न मिळाल्याने किती नुकसान होणार याची थोडीशी खंत त्याला वाटत नाही।मला ही कृती तर म . फुल्यांनी दलितांसाठी आपला हौद खुला करणे यापेक्षाही वरताण वाटते।

आपल्या मुलांनी खूप शिकावे, मोठे व्हावे ही त्याची सदैव तळमळ असते ।त्यातून तो मग कधी कधी ते कठोरही वागतो ।एकदा त्याची लाडकी पूजा शाळेत जात नाही म्हणून तो तिला कुठलाही मुलाहिजा न करता प्रसाद देतो ।तर एक भाऊ घरी न सांगता शाळा बुडवून परस्पर मित्राच्या गावाला जातो। परत येताना त्याला खूप उशीर होतो ।वास्तविक शाळेच्या वेळात त्याला परत यायचे असते। आणि साळसूदपणे घरी पोहोचायचे असते। पण त्याची ही आयडिया त्याच्या अंगलट येते ।तो ज्या मित्राबरोबर जातो त्याची मोटरसायकल बिघडते ।ती त्यांना लोटत आणावी लागते । तो रात्री उशिरा घरी पोहोचतो तेव्हा त्याच्याही मनात भीती असते की आपले बाबा आता आपल्याला हाणल्याबिगर सोडत नाहीत। वाचकाचीही तीच अपेक्षा असते। पण लेखिका येथे त्याचा भलताच गुण समोर मांडते ।चुकीला क्षमा नाही हे खरे ।पण एकदाची चूक क्षम्य या तत्त्वानुसार तो त्या भावाला कुठलीही सजा न देता दुर्लक्ष करतो। या गोष्टीचे घरातल्या सगळ्यांनाच नवल वाटते । याचा अर्थ त्याचे अंतरंग नेमके कसे आहे ते ना विशाखाला ओळखू आले ना तिच्या कुटुंबाला ?त्यामुळे असे प्रसंग जेव्हा घडतात तेव्हा ते वाचकाच्या दीर्घकाळ लक्षात राहतात।

बाबा तर विशाखाला लाडोबा म्हणतातच। पण आईसुद्धा आशीर्वाद देताना 'लाडोबाचे सर्व स्वप्न पूर्ण होतील ' असा आशीर्वाद देते । मध्यंतरी बाबांना कॅन्सर झाल्यावर त्यात त्यांचा अंत होतो। नंतरच्या काळातही विशाखा जिद्दीने शिकत राहते ।एलएलबीच्या पहिल्या वर्षाची परीक्षा असते। तेव्हा तिला पैशाच्या अभावामुळे परीक्षेचे हॉल तिकीट अगदी परीक्षेच्या आदल्या दिवसापर्यंत मिळवता येत नाही। मोठ्या भावाला ती मला पैसे पाहिजे असे सांगू शकत नाही। कारण त्याची किती अडचण आहे ते तिला माहिती असते। ती प्राचार्यांना भेटते ।परिस्थितीची जाणीव करून देते। पण प्राचार्यही तिला एक भीक घालत नाहीत। शेवटी नाईलाज म्हणून ती आईजवळ आपलं दुःख सांगते। आई भाऊला सांगते। भाऊ म्हणतो ,'तू चिंता करू नको ।मी तुझ्या पैशाची उद्या सकाळी तजवीज करतो।' भाऊ तसे करतो ।आणि परीक्षेला जाण्याच्या दिवशी अगदी मेटाकुटीस आल्यागत ती आपले हॉल तिकीट मिळवते ।तेथून दूर दुसऱ्या कॉलेजात परीक्षा हॉलमध्ये जाते ।तेव्हा तिचा भरपूर वेळ जातो। वर्गात पेपर सोडवणे सुरू झाले असताना पर्यवेक्षक प्रवेश देत नाहीत ।ती गयावया करते। पेपर सोडवते ।पेपर लिहायला फक्त तिच्या हाती एक तास लागतो । वास्तविक हीच विशाखा पुढे दरवर्षी टाॅपर असते । पदवीदान समारंभात एलएलबीची पदवी स्वीकारताना तिला बाबांची तीव्रतेने आठवण येते। तिचं ते भव्य दिव्य यश पाहण्यासाठी तिचे बाबा या जगात नसतात याची खंत दिला जीवघेणी वाटते।

बाप मेल्यावर बापाचं मडं साजरं करण्यासाठी लेक पाहिजे ।अशी काहीशी अभद्र भावना ग्रामीण भागामध्ये जुन्या काळी होती ।पण आता जग बदललेलं आहे ।मुलगा आणि मुलगी यात फारसा फरक नाही असं सांगणारी कित्येक उदाहरणे समोर येत आहेत ।किंबहुना मुलांपेक्षा मुली सरस आहेत याचीच अधिक उदाहरणे समाजात पाहायला मिळतात। मॅट्रिक, बारावीच्या निकालांपासून ते एमपीएससी यूपीएससीच्या निकालापर्यंत मुली मुलांपेक्षा वरचढ ठरताना दिसून येतात। विशाखाच्या कुटुंबातही तिच्या अन्य भावंडापेक्षा त्यातल्या त्यात भावांपेक्षा विशाखा जे देदीप्यमान यश प्राप्त करते त्याने ती वरचा सिद्धांत सिद्ध करते । त्यातही ती कवयित्री, लेखिका म्हणून आपल्या मनातील आपल्या बाबांबद्दलच्या भावना प्रभावीपणे आपल्या कवितेतून, आपल्या कादंबरीतून मांडते। हे खूप महत्त्वाचे आहे ।तिच्या प्रत्यक्ष भेटीत ती सांगत होती ,'नाना , मी बाबांवर खूप कविता लिहिल्या ।तर आईने एकदा तक्रार केली की तू बाबांवरच कविता लिहितेस ।पण माझ्यावर एकही लिहीत नाहीस।' तो शब्द ध्यानात ठेवून तिने आईवरसुद्धा एक कविता लिहिली आहे ।मुलगी आणि बाप हे नातं विषमलिंगी असल्याने कदाचित त्या नात्यांमध्ये आकर्षणाचा जो भाग असतो तो अधिक तीव्र असावा ।मुलगी आणि आई हे नातं समलिंगी ।त्यामुळे पातळ असावे

असे वाटते ।

लेखिका म्हणून विशाखाचा कस लागतो तो तिच्या बाबांना कॅन्सर झाल्याचे कळल्यावर। हा कॅन्सर जसजसा बळावत जातो तसतशी विशाखाची आणि कुटुंबाची अस्वस्थता ती शब्दबद्ध करत जाते। त्याने वाचकही अस्वस्थ होत जातो। बाबा जेव्हा मरण पावतात त्यावेळेसचे ते हळवे क्षण हे कोणताही संवेदनाशील वाचक डोळ्यांत आसू निर्माण झाल्यामुळे सलगपणे वाचू शकत नाही। माझीही तीच गत झाली । हे विशाखाच्या लेखणीचे यश आहे। वास्तविक ती एक नवोदित लेखिका आहे ।तरीपण तिचे आपल्या अभिव्यक्तीवर मांड मजबूत केली आहे हे या गोष्टीने सिद्ध होते।

विशाखाच्या कुटुंबाची भाषा ही प्रमाणभाषा वाटते। पण त्याच कुटुंबात अगदी गावाकडची वऱ्हाडी बोलणारे तिचे आजोबा ,आजी आहेत । त्यामुळे ही दोन पात्रे या कादंबरीत खूपच सजीव झाली अशी वाटतात ।अशीच काही दुय्यम पात्रेही त्यांच्या त्यांच्या जाती, धर्म ,प्रदेशानुसार त्यांची भाषा ,बोली वापरताना आपल्याला कादंबरीत भेटतात। झाडू विकायला येणारी कोणी राजस्थानी बाई फार दिवस या भागात राहिल्यामुळे मराठी मिश्रित हिंदी बोलते ।ते पाहून तिचेही आपल्याला कौतुक वाटते ।एकंदरीत बोलीभाषेच्या संदर्भात आवश्यक तेथे आवश्यक त्या भाषेचा, बोलीचा विशाखा प्रभावीपणे वापर करताना दिसून येते। विशाखाच्या निवेदनाची भाषा ही अतिशय प्रौढ म्हणून प्रभावी वाटते ।काव्यात्मकता हा तिच्या भाषेचा मूळ आत्मा आहे हे कित्येक ठिकाणी प्रत्ययाला येत राहते। त्यामुळे ही कादंबरी वाचनीय झाली आहे।

या कादंबरीचे मुखपृष्ठ अतिशय बोलके आहे। पार्श्वभागात दोन्ही बाहू उभारून कवेत घेण्याच्या जय्यत तयारीत असणार्या बापाची सावली आणि भेटीच्या प्रचंड ओढीने त्याच्याकडे धावत जाणारी छोटी मुलगी ।हे चित्र पाहताक्षणी मनाला भेदून जाते। या कादंबरीचे यश इथून सुरू होते।

संपूर्ण कादंबरीत खटकावं असं काहीही आढळून आलं नाही ही विशाखासारख्या नवोदित लेखिकेला गौरवाचीच बाब वाटावी अशी गोष्ट आहे। एक जाणवत राहते की तिचे बाबा हे पूर्णपुरुष होते ,त्यांच्या ठिकाणी कोणताही विकल्प नव्हता ,त्यामुळे त्यांच्याकडून आयुष्यात घरच्या वा बाहेरच्या कोणाच्याही बाबतीत कसलीही चूक होत नाही ।इतकं नितळ ,सापेक्ष, सृजनशील, सद्भाव, सहानुभाव भरलेलं निखळशंख व्यक्तिमत्व वास्तवात असू शकते का हा मला पडलेला प्रश्न आहे।याचं उत्तर फक्त विशाखाच देऊ शकते ।

परीक्षण-बाबाराव मुसळे
मो-9325044210

आभाळमाया-कादंबरी
-अॅड विशाखा बोरकर
परिस प्रकाशन सासवड,पुणे
पृष्ठे-192 किंमत-300/-

⚛️❇️⚛️❇️⚛️❇️⚛️❇️⚛️❇️⚛️

*माणसाच्या मनाचे कामच विचार करणं असतं व माणसाचं मन विचार केल्याशिवाय जिवंत राहू शकत नसते.*
*आपण जागे असतांनाही विचार करीत असतो व आपण झोपी गेलो तरी विचार करण्याची प्रक्रिया ही सुरूच असते व ती विचार करण्याची प्रक्रिया स्वप्नांवाटे सुरू असते.*
*आपल्या मनाला पाच मिनिट पण विना विचार करता आपण शांत करू शकत नसतो हिच तर खरी आपल्या जीवनाची समस्या असते. एक विचार झाला की दुसरा विचार सुरू होतो व दुसरा झाला की तिसरा सुरू होतो व या विचारांचा मनात संग्रह झाल्याने त्यापैकी चांगला विचार कोणता व वाईट विचार कोणता याचे परिक्षण करण्यात माणूस गोंधळून जातो.*
*त्यामुळे मनात निर्माण होणाऱ्या विचारांच्या श्रृंखलेचा वेग कमी करण्याचा प्रयत्न जर आपण केला तरच शांत जीवन आपण जगू शकतो अन्यथा एक नंतर दुसरा व दुसऱ्या विचारानंतर तिसरा विचार करीत जीवन गोंधळलेल्या अवस्थेत जगण्याची वेळ आपल्यावर येत असते व त्यावेळेस आपल्या विचारांच्या घटनांना तोंड देण्याची वेळ येत असते.*

🏵️🏵️🏵️🏵️🏵️🏵️🏵️🏵️🏵️🏵️🏵️
🪷🙏🎊🙏🏻🪷
*१७/०२/२०२३*

पुस्तकाची किंमत किती ?

कशाला वाचायचं पुस्तक? उगाच पुस्तकावर कशाला पैसे खर्च करायचे? वाचता येईल कोणाकडून तरी.नाही वाचली पुस्तकं तर काय फरक पडतो ? अवांतर पुस्तकं खरेदी करणे म्हणजे फालतू खर्च.या पुस्तकाची किंमत किती ?'

अलीकडेच फेसबुकवर एक व्हीडिओ मी पाहिला. त्यात एक पस्तीस किंवा चाळीशीतील पुरूष आपल्या आईवडिलांना बाईकवर घेऊन येतो.रस्त्यावर बाईक थांबवतो.म्हाताऱ्या आईवडिलांना बाईकवरून उतरायला सांगतो.ते उतरल्यावर तो त्यांच्या कापडाची बॅग व एक बोचकं सडकेच्या कडेला फेकतो.बाईकला कीक मारतो आणि मागे वळून न बघताच निघून जातो.हे असं का घडलं असेल ?

काल परवाचीच गोष्ट.चेन्नईच्या आय आय टी मध्ये शिकणारा एक अभ्यासू तरूण आत्महत्या करतो.असं का घडत असावं ? नोकरदार झालेली मुलं ना आईवडिलांशी प्रामाणिक राहात, ना पत्नीशी.अर्थात सर्वच तसे नसतात.कुठेतरी नुकतंच लग्न झालेल्या मुली प्रियकरासोबत सहज पळून जातात.मग कोर्टाच्या फेऱ्या.आयुष्याची अनेक वर्षे पुन्हा वाया.मानसिक ताण,विमनस्कता, नैराश्य. असं का घडत असावं ? किंवा या उलटही घडत असतं.

सामान्यतः पालक मुलांच्या शिक्षणासाठी खूप खर्च करतात.करायलाही पाहिजे.परंतु कोणत्या गोष्टींवर ?शाळेची (काॅन्वेंटची)फीस,शाळेची बॅग,शाळेत अभ्यासक्रमाची पुस्तकं,मुलांना खेळायला भारी किंमतीची खेळणी,महागडी सायकल,पुढे बाईक आणि पुढे पुढे महागडा स्मार्टफोन.मुलांना खुश करण्यासाठी किंवा लोकांना दिखाव्यासाठी.तरी सर्व लक्ष असतं विद्यार्थ्यांच्या गुणपत्रिकेवर.गुणपत्रिका उत्तम तर मम्मी पप्पा खुश.

पूर्वी आईवडिल मुलांची गुणपत्रिका बघत नसत तर वर्तनपत्रिका बघत असत.असं सगळं महागड्या वस्तुंचं जग मुलांच्या हातात दिल्या जातं परंतु अवांतर वाचनासाठी गोष्टींची किंवा अन्य पुस्तकं कधीच घेऊन देत नाही आणि स्वतःही वाचत नाही.कारण तो म्हणजे फालतू खर्च अशी सामान्यतः लोकांची धारणा असते.

मी खूप वर्षे पॅसेंजर ट्रेनने प्रवास केला.ट्रेनमध्ये समोसा,आलूबोंडा,भेल,मुंगफली विक्रेते येत असत. तसेच जनरल नाॅलेजची पुस्तकं विकणारी मुलंही यायची.लोकं दहा रूपयांचा सिंगल वडा सहज विकत घ्यायचे परंतु दहा रूपयांचं पुस्तक विकत घेत नसत.पुढे तो व्यवसाय न चालल्याने त्याच मुलांनी खर्रा विकणं सुरू केलं.तो वीस किंवा तीस रूपयांचा खर्रा अगदी आनंदाने विकत घेत असत.परंतु दहा रूपयांचं गोष्टींचं किंवा सामान्य ज्ञानाचं पुस्तक विकत घेत नसत.काही लोकांना वाटतं की कशाला पुस्तक विकत घ्यावं ? कधी मिळालंच फुकट तर वाचू.नाहीच वाचलं तर काय फरक पडतं ? काय फरक पडतो ते मी पुढे सांगणारच आहे.

तर एकदाची गोष्ट.आम्ही एका हाॅटेलमध्ये जेवायला गेलो होतो.अनेक मित्र होते.उच्चशिक्षीत व चांगलं उत्पन्न कमावणारे.जेवणानंतर आलेलं बील बऱ्यापैकी होतं.जवळपास सहा हजार.मी ते दिलं.परंतु पानांचा विडा घ्यायला गेलो तेव्हा एकाने प्रत्येक विड्याचे तीस रूपये प्रमाणे १८० रूपये सहज, स्वेच्छेने व आनंदाने दिले.परंतु त्याला एकदा तीस रूपये किंमतीचं एक गोष्टींचं पुस्तक घ्यायला सांगितलं.तेव्हा तो म्हणाला की,"आता कोण वाचतं पुस्तकं? बायकोलाही वाचायला वेळ मिळत नाही आणि मुलांना शाळेचा अभ्यास असतोच." तेव्हा मला लक्षात आलं की त्यांच्या दृष्टीकोणातून तीस रूपये किमतीचा खाऊन थुंकण्याचा विडा किंवा खर्रा हा तीस रूपयांच्या पुस्तकापेक्षा मूल्यवान असतो.असो.या जगात असा विचार करणारा तो एकटाच नाही.

माझं मत असं आहे की मुलामुलींचा केवळ बुद्ध्यांक वाढून उपयोगाचं नाही. आईवडिलांचाही केवळ बुद्ध्यांक वाढणे आवश्यक नाही तर त्यांचा भावनांकही वाढला पाहिजे. त्याचा बुद्ध्यांक त्याचे उत्पन्न ठरवू शकतो परंतु त्याचं तुमच्याशी,आसपासच्या लोकांशी,नातेवाईकांशी एकूण वागणं कसं आहे ते भावनांक ठरवतं.अलीकडच्या आईवडिलांचं लक्ष उच्च खर्चाच्या शाळा व मुलांना देण्यात येणाऱ्या महागड्या वस्तू यांच्याकडेच असतं.वस्तूंनी मुलांना मिळणारा आनंद क्षणिक असतो.हे ज्या पालकांना कळत नाही त्यांना त्याची किंमत तात्काळ मोजावी लागत नाही परंतु ते जेव्हा तरूण होतात, जेव्हा विवाहित होऊन स्वतःचे संसार थाटतात तेव्हा ती मोजावीच लागते.मग वाट्याला येतं नैराश्य.तेव्हाही पुस्तकांचा आधार घेत नाही. मी आता काय करू ? असे खूप प्रश्न पडतात, परंतु या प्रश्नाचं उत्तर त्यांना सापडत नाही. तेव्हा ते लबाड बाबा अम्मांकडे वळतात. परंतु पुस्तकांकडे नाही.

आपण भारतीय असाल तर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे नाव ऐकलेच असेल.त्यांना मॅट्रीकची परीक्षा उत्तीर्ण झाल्याबद्दल एक पुस्तक बक्षीस मिळालं होतं.ते कृष्णराव केळुसकर या लेखकाने लिहिलेलं.ते होतं बुद्धचरित्र.ते पुस्तक जेव्हा केळुसकरांनी लिहिलं होतं त्या काळात बुद्धावरील पुस्तकं देशात दुर्मिळ होती.ते पुस्तक त्या लहान भिमरावाच्या मनावर एवढा प्रभाव पाडून गेलं की त्यांनी पुढे आपल्या लाखो अनुयायांसह बुद्ध धम्म स्वीकारला आणि या देशाचा इतिहासच बदलला.मातीत गाडल्या गेलेला बुद्ध घराघरात

आला.एवढे परिवर्तन एका पुस्तकाने केले.आता तुम्हाला वाटेल की आपण आता केळुसकरांचं पुस्तक वाचूया म्हणजे झालं.आता माझा तुम्हाला प्रश्न आहे की त्या पुस्तकाची किंमत किती ? हे पुस्तक तर अभ्यासक्रमाचं पुस्तक नव्हतं.

आपणास छत्रपती शिवाजी महाराजाचा इतिहास, त्यांची गनिमी काव्याची पद्धत माहीत असावी.ही पद्धत पुस्तकांच्या माध्यमातून जगभर गेली.नेताजी सुभाषचंद्र बोसांना जेव्हा इंग्रजांच्या नजरकैदेतून निसटून जर्मनीला जायचं होतं तेव्हा 'आग्ऱ्याहून सुटका' ही गोष्ट त्यांच्यासाठी प्रेरणा देणारी ठरली.त्या पुस्तकाची किंमत किती ?

आपल्या पूर्वेला व्हिएतनाम नावाचा एक देश आहे. त्या देशावर अमेरिकेसारख्या बलाढ्य देशाने हल्ला केला होता.परंतु त्या देशातील सामान्यातला सामान्य माणूस छत्रपती शिवरायांच्या मावळ्यांसारखा लढला.जसा शिवाजी महाराजांविरूद्ध लढताना बलाढ्य शक्तीशाली औरंगजेब थकला तसाच व्हिएतनामशी लढताना अमेरिका थकली.माघार घेतली. त्या पुस्तकाची किंमत किती ? चांगली पुस्तकं माणसं घडवतात.देशही घडवतात. परंतु ती केवळ अभ्यासक्रमाची नाही.

आपण अलेक्झांडर कनिंघमबद्दल ऐकले किंवा वाचले आहे का ? तो ब्रिटीश अधिकारी भारतामध्ये पुरातत्व संशोधक होता. त्याने महान चिनी प्रवासी 'ह्यू एन त्संग' याचं पुस्तक वाचलं आणि ते वाचून धरतीच्या पोटात दडवलेला बुद्धाचा अख्खा इतिहास धरतीच्या पोटातून बाहेर आणला.असे लोक आणि अशी शेकडो पुस्तकं आहेत की ज्यांनी जगाचा इतिहास बदलला.कार्ल मार्क्सच्या 'दास कॅपिटल' या ग्रंथाने अर्ध्या जगाचा इतिहास बदलला.

जगात अनेक कथा,कविता आणि कादंबऱ्या आहेत की ज्यांनी माणसाच्या मनावर हजारो वर्षे संस्कार केले आणि माणसाला माणूस ठेवले. किमान मशीन होण्यापासून वाचवले.कथा कादंबऱ्यांची पुस्तकं माणसाला केवळ ज्ञान देत नाही तर जगण्याचं शहाणपण देतात.संकटप्रसंगी तोंड कसं द्यावं हे गोष्टींची पुस्तकं शिकवतात.पूर्वी पुस्तकं नव्हती तेव्हा घरातील ज्येष्ठ माणसं कठीण परिस्थितीला सामोरं कसं जावं,आपल्या अवतीभवतीची माणसं कशी मूल्यवान असतात हे शिकवायचे.अलीकडे अशा गोष्टी सांगणारे आजी आजोबा नाहीत.किमान ते 'हम दो हमारे दो'च्या घरात नाहीत.तसे संस्कार करणारी घरं आज नाहीत.मुलांवर घरात संस्कार होत नाही आणि बाहेरही होत नाही.गोष्टींची पुस्तकं न वाचणारी उच्चशिक्षित पिढी माणुसकीने वागताना दिसत नाहीत.अलीकडे तर 'अभ्यास कर... अभ्यास कर... होमवर्क कर...९९टक्के मिळव' असा तगादा लावणारे आईबाप दिसतात.ते अभ्यासक्रमाचं शिकतात व शिकवतात.अशा अभ्यासाने मुलांचा बुद्ध्यांक वाढत असेल परंतु भावनांक वाढत नाही.त्यातून संसार मोडतात,घरं तुटतात,थोड्याशा धक्क्यानेही आजची तरूण पिढी आत्महत्येपर्यंत पोहचते.पुस्तकं या मनोबल वाढवणाऱ्या संस्कार शाळा असतात. सर्वस्व गमावणाऱ्यांनाही पुस्तकांची किंमत कळत नाही.खरं म्हणजे चांगल्या पुस्तकांचं मूल्य कोणीच देऊ शकत नाही.तरी लोक प्रश्न विचारतातच 'या पुस्तकाची किंमत किती?' नाही उत्तर देता येत मला.

मी हजारो पुस्तकं वाचलीत.केव्हातरी एक लहानशी गोष्ट वाचली होती.ती होती ध्रुव बाळाची.ध्रुव म्हणतो की 'मला असं मला अढळ सिंहासन दे की जिथून मला कोणीच हलवू शकणार नाही.' जिथून मला कुणी हटवू शकत नाही असं काहीतरी मी मिळवलेलं आहे.तो मिळवण्याचा ध्यास आहे.ती लहानपणी वाचलेली कथा आजही माझं मानसिक बळ वाढवते.

आपल्या पृथ्वीच्या उत्तरेला एक तारा आहे.त्याला ध्रुव तारा म्हणतात.पृथ्वी आपल्या अक्षाभोवती फिरते.तेव्हा चंद्र, सूर्य आणि ग्रह आपले स्थान बदलतात; परंतु ध्रुव अढळ असतो.कोणतं पुस्तक कोणत्या माणसाचं आयुष्य केव्हा बदलून टाकेल हे सांगता येत नाही.

पुस्तकं जगायला शिकवतात,माणुसकीनं वागायला शिकवतात आणि एवढेच नव्हे तर कठीण प्रसंगी खंबीरपणे उभे राहायला शिकवतात.

मुलांना अवांतर पुस्तकं वाचायला द्यायची की नाही हे तुम्हीच ठरवा.

डॉ.विद्याधर बन्सोड
प्रोफेसर तसेच मराठी विभागप्रमुख
सरदार पटेल महाविद्यालय चंद्रपूर.

फाटके कपडे आणि फाटलेला शर्ट घातलेला एक माणूस आपल्या १५-१६ वर्षांच्या मुलीसह एका मोठ्या हॉटेलमध्ये पोहोचला. दोघांना खुर्चीवर बसलेले पाहून एका वेटरने त्यांच्यासमोर स्वच्छ पाण्याचे दोन ग्लास ठेवले आणि विचारले – तुम्हाला काय हवे आहे?

तो माणूस म्हणाला: "मी माझ्या मुलीला वचन दिले होते की जर तू दहावीत जिल्ह्यात पहिली आलीस तर मी तुला शहरातील सर्वात मोठ्या हॉटेलमध्ये डोसा खायला देईन."

त्याने दिलेले वचन पाळले. कृपया यासाठी डोसा आणा. वेटरने विचारले, "काय घेणार?" तो म्हणाला, माझ्याकडे तेवढेच पैसे आहेत. संपूर्ण कथा ऐकल्यानंतर वेटर मालकाकडे गेला आणि संपूर्ण गोष्ट सांगितली आणि म्हणाला - "मला या दोघांना खूप खायला द्यायचे आहे. माझ्याकडे सध्या पैसे नाहीत, त्यामुळे त्यांच्या बिलाचे पैसे माझ्या पगारातून वजा करा. ." मालक म्हणाला- "आज हॉटेलच्या वतीने आम्ही या होनहार मुलीसाठी सक्सेस पार्टी देऊ."

हॉटेल कर्मचाऱ्यांनी एक टेबल सुंदरपणे सजवले आणि सर्व ग्राहकांसोबत गरीब मुलीचे यश साजरे केले. मालकाने त्याला एका मोठ्या पिशवीत तीन डोसे आणि संपूर्ण परिसरात वाटण्यासाठी मिठाई भेट दिली. एवढा सन्मान मिळाल्यानंतर डोळ्यात आनंदाश्रू घेऊन ती घरी परतली.वेळ निघून गेला आणि एक दिवस तीच मुलगी आयएएस अधिकारी झाली. परीक्षा उत्तीर्ण होऊन ती त्याच शहरात जिल्हाधिकारी झाली. सर्वप्रथम त्यांनी त्याच हॉटेलमध्ये एका हवालदाराला पाठवले आणि सांगितले की, जिल्हाधिकारी साहिबा नाश्त्यासाठी येतील. हॉटेल मालकाने लगेच एक टेबल छान सजवले. ही बातमी समजताच संपूर्ण हॉटेल ग्राहकांनी भरून गेले.

तीच मुलगी कलेक्टर असल्याचं भासवत आई-वडिलांसोबत हसत हसत हॉटेलमध्ये पोहोचली. सर्वजण त्यांच्या आदरात उभे राहिले. हॉटेल मालकाने तिला पुष्पगुच्छ सादर केला आणि ऑर्डर करण्यास सांगितले. ती मुलगी उभी राहिली आणि हॉटेल मालकासमोर नतमस्तक होऊन म्हणाली, "कदाचित तुम्ही दोघांनी मला ओळखले नसेल." मी तीच मुलगी आहे जिच्या वडिलांकडे दुसरा डोसा विकत घेण्यासाठी पैसे नव्हते आणि तुम्ही दोघांनी माणुसकीचे खरे उदाहरण ठेवले आहे, मला तुमच्याकडे पाहून खूप आनंद झाला आणि स्वतःसाठी मिठाई पॅक केली. संपूर्ण परिसर
तुमच्या दोघांमुळे आज मी कलेक्टर झालो आहे. मी तुम्हा दोघांचा सदैव ऋणी राहीन. आज ही पार्टी माझ्या बाजूने आहे आणि मी सर्व ग्राहक आणि हॉटेलच्या संपूर्ण कर्मचाऱ्यांचे बिल देईन. उद्या तुम्हा दोघांचा नागरी व्यासपीठावर सत्कार होईल.
हिंदी अनुवादित- रविकांत होनमुर्गीकर

शिक्षण : कोणत्याही गरीब व्यक्तीच्या गरिबीची चेष्टा करण्यापेक्षा त्याच्या प्रतिभेचा योग्य आदर करा.