tgoop.com/cheshmocheragh/5088
Last Update:
⚫️ به یاد و احترام دکتر جلال متینی (۱۳۰۷ – ۳۰ دی ۱۴۰۳)
دکتر #جلال_متینی، بنا بر نوشتۀ خود، نخستین بار در سال ۱۳۲۹، پس از مطالعۀ مقالۀ استاد #مجتبی_مینوی، از وجود کتاب نفیس هدایةالمتعلمین فی الطب، از پزشک اخوینی (قرن چهارم)، آگاه شد. تا آن زمان، تنها از #ابوریحان_بیرونی و #ابوعلی_سینا به‌عنوان نخستین کسانی نام برده می‌شد که در آثار خود لغات علمی فارسی به‌کار می‌برده‌اند، اما این کتاب نشان می‌دهد که اخوینی و دیگران پیش از آنان گام در این راه نهاده‌اند. دکتر متینی ازجمله واژه‌های کتاب هدایةالمتعلمین به این نمونه‌ها اشاره کرده‌است: درازا، پهنا، تری، گرمی، خشکی، سردی، رسیده، رسیدگی، آماده، آمادگی، تُنُکی، ستبری، رگ جهنده (شریان)، رگ ناجهنده (ورید)، زَهره، سپرز، شوشه (همان شُش که معادل ریۀ برگرفته از عربی است)، دل، نای، گلو، زهدان، اِروک (لثه)، نرم‌استخوان (غضروف)، رودگانی راست (امعاءالصّائم)، رودگانی باریک (امعاءالدِّقاق)، رودگانی بزرگ (امعاءالمستقیم)، رودگانی دوازده‌انگشتی (اِثناعشر)، استخوان پهناگاه (عِظام‌العَجُز)، استخوان‌های آخرک (عظام‌التَّرْقُوه)، استخوان‌های کژک (اضلاع‌الخَلْف)، چشمۀ زانو (عین‌الرَّکبه)، چشمۀ سر کتف (منقارالغُراب)، ... طعام زودگوار (زودهضم)، طعام بدگوار (بدهضم)، طعام دیرگوار (دیرهضم)، طعام سبک‌گوار (سبک‌هضم)، طعام ناگواریده (هضم‌نشده)، طعام ناگُواشته (هضم‌نشده).
اهمیت این کتاب به‌ویژه از این روی است که از نیمۀ دوم قرن چهارم آثار منثورِ کم‌شماری به فارسی دری در دست است؛ بنابراین، وجود کتابی مفصل در دانش پزشکی و آن هم به زبان فارسی درخور توجهِ بسیار است. این کتاب، به کوشش دکتر متینی، نخستین بار در سال ۱۳۴۴ به‌چاپ رسید.
منابع: جلال متینی، «هدایةالمتعلمین فی الطب، قدیمی‌ترین کتاب طبی فارسی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، سال اول، بهار ۱۳۴۴، شمارۀ ۱؛ هدایةالمتعلمین فی الطب، ابوبکرْ ربیع بن احمد الأخوینی البخاری، به اهتمام دکتر جلال متینی، مشهد: دانشگاه فردوسی، چاپ دوم، ۱۳۷۱؛ سامانۀ جست‌وجوی دادگان فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
🔹کتاب هدایةالمتعلمین فی الطب در انتشارات چوگان و با تصحیح دکتر منیژه عبداللهی نیز به چاپ رسیده‌است (چاپ نخست: ۱۳۹۵). در این تصحیح، با انجام اصلاحاتی، کوشش بر آن شده که متن کتاب با زبان امروز و برای پژوهش‌های #پزشکی، نه پژوهش‌های ادبی و زبان‌شناختی، متناسب شود.
✍🏻 سمانه ملک‌خانی
#معرفی_کتاب
#فکر_کردن_از_کتاب_خواندن_هم_مهمتر_است
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh
BY چشم‌و‌چراغ
Share with your friend now:
tgoop.com/cheshmocheragh/5088