دین عقلانی | جعفر نکونام

🔶 اسلامی کردن علم یا علمی کردن اسلام
✅ جعفر نکونام 5 مهر 1401

1️⃣ دربارۀ این که آیا باید علم را اسلامی کرد یا اسلام را علمی کرد، دو نگاه وجود دارد:
🔸الف. نگاه سنتی این است که باید علم را اسلامی کرد. البته نگاه سنتی هم یکدست نیست و طیفی از نگاه ها در آن هست: یک سر طیف این است که در علم مقولاتی مثل غیب از قبیل خدا و آخرت و وحی و فرشته و جن و معجزه و کرامت و شفاء و نیز عبادت از قبیل دعا و توسل و شفاعت وجود ندارد و لذا باید این مقولات را در علم وارد کرد و نقشی هم برای آنها در علم قایل شد و سر دیگر این طیف این است که باید گزاره‌های دینی را جانشین گزاره‌های علمی کرد و برای مثال، طب را از آیات و احادیث اخذ کرد و برای نمونه، اگر درد دندان پیدا کردید، فلان دعا را بخوانید تا مرتفع شود.
🔸ب. نگاه مدرن بر خلاف نگاه سنتی است. در نگاه مدرن گفته می‌شود که نه تنها نباید علم را اسلامی کرد؛ بلکه باید اسلام را علمی کرد. جهت آن این است که اسلام مجموعه‌ای از گزاره‌های بسیط و حتی اسطوره‌ای و متعلق به شرایط و مقتضیات ماقبل مدرنیته و بلکه ماقبل تاریخ است و این در حالی است که امروزه عقل و تجربه بشری به مراتب بیش از گذشته رشد پیدا کرده است؛ لذا باید اسلام را علمی کرد؛ یعنی اسلام را با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای علمی و تجربی بشر به روز کرد. این نگاه هم یکدست نیست و طیفی از نگاه‌ها در آن وجود دارد: یک سر این طیف این است که در اسلام، علم مدرن یعنی آخرین دستاوردهای عقلی و تجربی بشر وجود ندارد و لذا باید آنها در اسلام وارد کرد و در سر دیگر این طیف این است که علاوه بر آن، در اسلام گزاره‌های خلاف علم و خلاف اخلاق مدرن هست و لذا باید این گزاره‌ها را نیز از اسلام پیراست.

2️⃣ ناگفته نماند که دو تلقی از علمی کردن اسلام هست:
🔸الف. یک تلقی همان تلقی سنتی است که مدعی اند، اسلام، ذاتاً علمی است؛ یعنی هم متضمن گزاره‌های علوم مدرن است و هم در آن گزاره‌های خلاف علوم مدرن وجود ندارد و برای این که ثابت کنند، اسلام این گونه است، آیات و روایات را بر علوم مدرن تطبیق می‌دهند. برای نمونه وقتی امثال مهندس بازرگان در کتاب اسلام و مطهرات و دکتر سحابی در کتاب خلقت انسان، آیات قرآن را با علوم مدرن تطبیق می‌دادند، می‌خواستند بگویند که اسلام علمی است. من این گروه را در همان نگاه سنتی طبقه‌بندی کردم.
🔸ب. تلقی دوم این است که اسلام علمی نیست و حتی گزاره‌های خلاف علم در اسلام هست. در این تلقی وقتی گفته می‌شود، اسلام را باید علمی کرد، منظور این است که در اسلام گزاره‌های علوم مدرن نیست و لذا باید از گزاره‌های علوم مدرن به عنوان تکمله اسلام بهره‌برداری کرد و به علاوه در اسلام گزاره‌های خلاف علوم مدرن است که باید آنها را کنار گذاشت.
🟡 ادامه در یادداشت بعدی
ـ

www.tgoop.com/dineaqlani/189

966 viewsedited  Sep 27, 2022 at 08:42

🔶 اسلامی کردن علم یا علمی کردن اسلام
✅ جعفر نکونام 5 مهر 1401

1️⃣ دربارۀ این که آیا باید علم را اسلامی کرد یا اسلام را علمی کرد، دو نگاه وجود دارد:
🔸الف. نگاه سنتی این است که باید علم را اسلامی کرد. البته نگاه سنتی هم یکدست نیست و طیفی از نگاه ها در آن هست: یک سر طیف این است که در علم مقولاتی مثل غیب از قبیل خدا و آخرت و وحی و فرشته و جن و معجزه و کرامت و شفاء و نیز عبادت از قبیل دعا و توسل و شفاعت وجود ندارد و لذا باید این مقولات را در علم وارد کرد و نقشی هم برای آنها در علم قایل شد و سر دیگر این طیف این است که باید گزاره‌های دینی را جانشین گزاره‌های علمی کرد و برای مثال، طب را از آیات و احادیث اخذ کرد و برای نمونه، اگر درد دندان پیدا کردید، فلان دعا را بخوانید تا مرتفع شود.
🔸ب. نگاه مدرن بر خلاف نگاه سنتی است. در نگاه مدرن گفته می‌شود که نه تنها نباید علم را اسلامی کرد؛ بلکه باید اسلام را علمی کرد. جهت آن این است که اسلام مجموعه‌ای از گزاره‌های بسیط و حتی اسطوره‌ای و متعلق به شرایط و مقتضیات ماقبل مدرنیته و بلکه ماقبل تاریخ است و این در حالی است که امروزه عقل و تجربه بشری به مراتب بیش از گذشته رشد پیدا کرده است؛ لذا باید اسلام را علمی کرد؛ یعنی اسلام را با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای علمی و تجربی بشر به روز کرد. این نگاه هم یکدست نیست و طیفی از نگاه‌ها در آن وجود دارد: یک سر این طیف این است که در اسلام، علم مدرن یعنی آخرین دستاوردهای عقلی و تجربی بشر وجود ندارد و لذا باید آنها در اسلام وارد کرد و در سر دیگر این طیف این است که علاوه بر آن، در اسلام گزاره‌های خلاف علم و خلاف اخلاق مدرن هست و لذا باید این گزاره‌ها را نیز از اسلام پیراست.

2️⃣ ناگفته نماند که دو تلقی از علمی کردن اسلام هست:
🔸الف. یک تلقی همان تلقی سنتی است که مدعی اند، اسلام، ذاتاً علمی است؛ یعنی هم متضمن گزاره‌های علوم مدرن است و هم در آن گزاره‌های خلاف علوم مدرن وجود ندارد و برای این که ثابت کنند، اسلام این گونه است، آیات و روایات را بر علوم مدرن تطبیق می‌دهند. برای نمونه وقتی امثال مهندس بازرگان در کتاب اسلام و مطهرات و دکتر سحابی در کتاب خلقت انسان، آیات قرآن را با علوم مدرن تطبیق می‌دادند، می‌خواستند بگویند که اسلام علمی است. من این گروه را در همان نگاه سنتی طبقه‌بندی کردم.
🔸ب. تلقی دوم این است که اسلام علمی نیست و حتی گزاره‌های خلاف علم در اسلام هست. در این تلقی وقتی گفته می‌شود، اسلام را باید علمی کرد، منظور این است که در اسلام گزاره‌های علوم مدرن نیست و لذا باید از گزاره‌های علوم مدرن به عنوان تکمله اسلام بهره‌برداری کرد و به علاوه در اسلام گزاره‌های خلاف علوم مدرن است که باید آنها را کنار گذاشت.
🟡 ادامه در یادداشت بعدی
ـ

BY دین عقلانی | جعفر نکونام