دین عقلانی | جعفر نکونام

🔶 آیندۀ اعتراضات جاری از نگاه دکتر محسن رنانی
✅ جعفر نکونام 21 مهر 1401

یادداشت ذیل در گزارش مقاله ای است که اخیراً آقای دکتر محسن رنانی با عنوان «تقلید و توسعه» منتشر کرده است.

1️⃣ اعتراضات، نوید بخش رنسانس ایرانی
دکتر محسن رنانی در این مقاله اعتراضات جاری را که منجر به اعراض از تقلید از مراجع دینی شده، نویدبخش رنسانس ایرانی و زمینه سازی مقدمات فرهنگی توسعۀ ملی دانسته است. او سخن خود را چنین آغاز کرده است:
«استاد عزیز! سلام مجدد؛ دیروز بچه‌های من همه با هم به این نتیجه رسیدند که دیگه مرجع تقلید نداشته باشند. چون گفتند همه مراجع سکوت کرده‌اند و چیزی نمیگن....».
متن بالا پیامی است که یکی از همکاران دانشگاهی، که خودش جانباز قطع نخاعی دوران دفاع ملی‌‌مان بوده و اکنون فلیسوف علم و محقق دینی است (دکتر اسدالله مرادی)، برایم بازفرست کرده است و با افسوس نوشته است که این پیام را در همین روزهای جنبش مهسا، یک فرزند شهید برایش فرستاده است. فرزند شهیدی که اکنون خودش چند فرزند بالای بیست سال دارد. پیام را که خواندم، به عنوان یک پژوهشگر توسعه بر خود لازم دیدم از مراجع عظام تقلید، که در سه دهه اخیر نقش بی‌نظیری در تحقق رنسانس ایرانی و زمینه‌سازی مقدمات فرهنگی توسعه ملی ایفا کرده‌اند، سپاسگزاری کنم.
وی در ادامه نوشته است:
«این متن را منتشر می‌کنم تا به نسل جوانی که این روزها با یک دنیا امید، دست به اعتراض زده است (و به جای شنیده شدن و به رسمیت شناخته شدنِ اعتراضش، اغتشاش‌گر و فریب‌خورده‌ خوانده شد و با او به شدت برخورد و اهانت شد تا عصبی شود و پرخاشگری کند تا بتوانند به‌راحتی متهم و سرکوب و دستگیرش کنند)، بگویم ناامید نشو، تو ظرف چند هفته، به اندازه ده ‌سال تحولات کشور را جلو برده‌ای. تا بداند علاوه بر دستاوردهای آشکاری که می‌بینیم و مهم‌ترینش بیرون ریختن امید‌های وجودی جامعه است، در پشت جنبش او تحولات فکری و روانی مهمی، بویژه در بخش‌های خاموش و مردد جامعه، درحال شکل‌گیری است. برکات خاموشی نظیر پیام بالا، در حوزه‌های بسیار دیگری نیز در حال رخ دادن است.
ما برای ورود به عصر توسعه، راهی جز این نداریم که با همه موانع سنتی شکل‌گیری «عقلانیت توسعه» خداحافظی کنیم. بنیادی‌ترین شرط توسعه هر کشور، که عقلانیت توسعه بر بستر آن شکل می‌گیرد، وجود مهارت گفت‌وگو یا هم‌شنوی (دیالوگ) اول در بین نخبگان و سپس در بین عامه مردم است. اما در جامعه‌ای که «تقلید» و تمکین و سکوت و مدح و ارادت و دست‌بوسی و تقدس، قاعده مسلط است، هرگز روحیه و مهارت هم‌شنوی، پرسش‌گری و نقد شکل نمی‌گیرد. پای منبر کدام روحانی، دیده‌اید که یک نفر پرسش کند و او نیز خود را موظف به پاسخ بداند؟ اصلا این حکومت دارد شکست می‌خورد چون کشور را هم مثل مجلس روضه اداره می‌کند: یک‌طرفه و تک‌گویانه. اکنون همکاری نانوشته مراجع عظام با نسل جدید برای پایان دادن به دوران تقلید در ایران قابل تقدیر است. تقلید که برود، ارادت و مداحی و دست‌بوسی و تقدس هم رنگ می‌بازد.

2️⃣ تفاوت تقلید از مرجع دینی با رجوع به متخصص علمی
وی در ادامه شانزده تفاوت میان تقلید از مرجع تقلید با رجوع با متخصص یاد کرده و در پایان نوشته است:
«یکی از این الگوهای رفتاری جاافتاده همین است که اصولا مراجع عظام، گفت‌وگو با مقلد را که هیچ، گفت‌وگو با عالمان سایر علوم را که هیچ، حتی گفت‌وگوی بین خودشان را هم تمرین نکرده‌اند. برای نمونه، صدوبیست سال است ایران وارد دنیای مدرن شده است و تلسکوپ و ابزار رصد ماه و ستارگان در اختیار این جامعه است، اما هنوز مراجع ما نتوانسته‌اند در گفت‌وگوی با یکدیگر این همه اختلاف در مساله حلول ماه را حل کنند و به یک راه حل معقول و مشترک برسند و جامعه از این تشتت برهانند. فرقی نمی‌کند، چه مشکل از شخصیت خودشان باشد، چه مشکل از مبانی فقهی باشد، نتیجه آن، فقدان توانایی انطباق در فقه است، که ‌برای ماندگاری هر سیستم زنده‌ای لازم است.»

3️⃣ هشدار وی به مراجع تقلید نسبت به دین گریزی نسل جدید
وی در پایان مقاله به مراجع تقلید چنین هشدار داده است:
«اکنون به مراجع عظام عرض می‌کنم: این نحوه فقاهت و ساختار مرجعیت دیگر دستکم در نسل‌های آینده شیعیان ایران جواب نمی‌دهد و اگر بخواهید تتمه این نسل، یعنی آن بخشی که هنوز حکومت فرصت نکرده است به طور کامل بی‌دینشان کند، در حوزه دینِ شما بمانند باید دست به بازنگری در ساختار روحانیت و شیوه‌های فقاهت و مرجعیت بزنید. البته این بازنگری شرط کافی است، اما شرط لازمش تبری جستن از مظالمی است که حکومت دینی نسبت به همه جامعه بویژه این نسل نوخاسته، روا می‌دارد.
🟡 ادامه در صفحۀ بعدی
ـ

www.tgoop.com/dineaqlani/211

1.9K viewsedited  Oct 13, 2022 at 17:54

🔶 آیندۀ اعتراضات جاری از نگاه دکتر محسن رنانی
✅ جعفر نکونام 21 مهر 1401

یادداشت ذیل در گزارش مقاله ای است که اخیراً آقای دکتر محسن رنانی با عنوان «تقلید و توسعه» منتشر کرده است.

1️⃣ اعتراضات، نوید بخش رنسانس ایرانی
دکتر محسن رنانی در این مقاله اعتراضات جاری را که منجر به اعراض از تقلید از مراجع دینی شده، نویدبخش رنسانس ایرانی و زمینه سازی مقدمات فرهنگی توسعۀ ملی دانسته است. او سخن خود را چنین آغاز کرده است:
«استاد عزیز! سلام مجدد؛ دیروز بچه‌های من همه با هم به این نتیجه رسیدند که دیگه مرجع تقلید نداشته باشند. چون گفتند همه مراجع سکوت کرده‌اند و چیزی نمیگن....».
متن بالا پیامی است که یکی از همکاران دانشگاهی، که خودش جانباز قطع نخاعی دوران دفاع ملی‌‌مان بوده و اکنون فلیسوف علم و محقق دینی است (دکتر اسدالله مرادی)، برایم بازفرست کرده است و با افسوس نوشته است که این پیام را در همین روزهای جنبش مهسا، یک فرزند شهید برایش فرستاده است. فرزند شهیدی که اکنون خودش چند فرزند بالای بیست سال دارد. پیام را که خواندم، به عنوان یک پژوهشگر توسعه بر خود لازم دیدم از مراجع عظام تقلید، که در سه دهه اخیر نقش بی‌نظیری در تحقق رنسانس ایرانی و زمینه‌سازی مقدمات فرهنگی توسعه ملی ایفا کرده‌اند، سپاسگزاری کنم.
وی در ادامه نوشته است:
«این متن را منتشر می‌کنم تا به نسل جوانی که این روزها با یک دنیا امید، دست به اعتراض زده است (و به جای شنیده شدن و به رسمیت شناخته شدنِ اعتراضش، اغتشاش‌گر و فریب‌خورده‌ خوانده شد و با او به شدت برخورد و اهانت شد تا عصبی شود و پرخاشگری کند تا بتوانند به‌راحتی متهم و سرکوب و دستگیرش کنند)، بگویم ناامید نشو، تو ظرف چند هفته، به اندازه ده ‌سال تحولات کشور را جلو برده‌ای. تا بداند علاوه بر دستاوردهای آشکاری که می‌بینیم و مهم‌ترینش بیرون ریختن امید‌های وجودی جامعه است، در پشت جنبش او تحولات فکری و روانی مهمی، بویژه در بخش‌های خاموش و مردد جامعه، درحال شکل‌گیری است. برکات خاموشی نظیر پیام بالا، در حوزه‌های بسیار دیگری نیز در حال رخ دادن است.
ما برای ورود به عصر توسعه، راهی جز این نداریم که با همه موانع سنتی شکل‌گیری «عقلانیت توسعه» خداحافظی کنیم. بنیادی‌ترین شرط توسعه هر کشور، که عقلانیت توسعه بر بستر آن شکل می‌گیرد، وجود مهارت گفت‌وگو یا هم‌شنوی (دیالوگ) اول در بین نخبگان و سپس در بین عامه مردم است. اما در جامعه‌ای که «تقلید» و تمکین و سکوت و مدح و ارادت و دست‌بوسی و تقدس، قاعده مسلط است، هرگز روحیه و مهارت هم‌شنوی، پرسش‌گری و نقد شکل نمی‌گیرد. پای منبر کدام روحانی، دیده‌اید که یک نفر پرسش کند و او نیز خود را موظف به پاسخ بداند؟ اصلا این حکومت دارد شکست می‌خورد چون کشور را هم مثل مجلس روضه اداره می‌کند: یک‌طرفه و تک‌گویانه. اکنون همکاری نانوشته مراجع عظام با نسل جدید برای پایان دادن به دوران تقلید در ایران قابل تقدیر است. تقلید که برود، ارادت و مداحی و دست‌بوسی و تقدس هم رنگ می‌بازد.

2️⃣ تفاوت تقلید از مرجع دینی با رجوع به متخصص علمی
وی در ادامه شانزده تفاوت میان تقلید از مرجع تقلید با رجوع با متخصص یاد کرده و در پایان نوشته است:
«یکی از این الگوهای رفتاری جاافتاده همین است که اصولا مراجع عظام، گفت‌وگو با مقلد را که هیچ، گفت‌وگو با عالمان سایر علوم را که هیچ، حتی گفت‌وگوی بین خودشان را هم تمرین نکرده‌اند. برای نمونه، صدوبیست سال است ایران وارد دنیای مدرن شده است و تلسکوپ و ابزار رصد ماه و ستارگان در اختیار این جامعه است، اما هنوز مراجع ما نتوانسته‌اند در گفت‌وگوی با یکدیگر این همه اختلاف در مساله حلول ماه را حل کنند و به یک راه حل معقول و مشترک برسند و جامعه از این تشتت برهانند. فرقی نمی‌کند، چه مشکل از شخصیت خودشان باشد، چه مشکل از مبانی فقهی باشد، نتیجه آن، فقدان توانایی انطباق در فقه است، که ‌برای ماندگاری هر سیستم زنده‌ای لازم است.»

3️⃣ هشدار وی به مراجع تقلید نسبت به دین گریزی نسل جدید
وی در پایان مقاله به مراجع تقلید چنین هشدار داده است:
«اکنون به مراجع عظام عرض می‌کنم: این نحوه فقاهت و ساختار مرجعیت دیگر دستکم در نسل‌های آینده شیعیان ایران جواب نمی‌دهد و اگر بخواهید تتمه این نسل، یعنی آن بخشی که هنوز حکومت فرصت نکرده است به طور کامل بی‌دینشان کند، در حوزه دینِ شما بمانند باید دست به بازنگری در ساختار روحانیت و شیوه‌های فقاهت و مرجعیت بزنید. البته این بازنگری شرط کافی است، اما شرط لازمش تبری جستن از مظالمی است که حکومت دینی نسبت به همه جامعه بویژه این نسل نوخاسته، روا می‌دارد.
🟡 ادامه در صفحۀ بعدی
ـ

BY دین عقلانی | جعفر نکونام