دین عقلانی | جعفر نکونام

🔶 مشکل تقابل نسل معترض با روحانیون
✅ جعفر نکونام 30 آبان 1401

یادداشتی را از آقای محمد سروش محلاتی با عنوان «تقابل با روحانیون» خواندم؛ مبنی بر این که سبب تقابل معترضان با روحانیون این است که ملاحظۀ می‌کنند، روحانیون پشتوانۀ تئوریک همان الگوی زیستی را تولید می‌کنند که حاکمیت بر مردم تحمیل می‌کند. آنچه اینک ملاحظه می‌کنید، در گزارش و نقد چنین یادداشتی است.

1️⃣ روحانیون، مولد پشتوانۀ تئوریک الگوی زیستی حاکمیت
برخی از فتاوی روحانیون که پشتوانۀ تئوریک الگوی زیستی حاکمیت را تشکیل می‌دهند، به نقل از یادداشت آقای سروش محلاتی از این قرار است:
🔸الف. فتوای حرمت ورود زنان به ورزشگاه‌ها
🔸ب. فتوای ممنوعیت رایتل و تماس تصویری
🔸ج. فتوای لزوم فیلتر کردن پیام‌رسان های خارجی
🔸د. فتوای اجبار بر اجرای احکام شرعی

2️⃣ توصیه‌های سروش محلاتی برای تمایز روحانیون از حاکمیت
وی در پایان یادداشت خود برای متمایز شدن روحانیون از حاکمیت موارد ذیل را به روحانیون توصیه می‌کند:
🔸الف. خودداری از مطرح کردن احکامی که دلیل متقن فقهی ندارد و مبنای آن احتیاط است.
🔸ب. بسنده کردن به بیان احکام کلی شرع و عدم اظهارنظر دربارۀ مصادیق جدید که تشخیص آن به خود مکلفان محول شده است.
🔸ج. معتبر شناختن نظر کارشناسان علوم اجتماعی در باره "شیوه" اجرای احکام اسلامی و عدم اصرار بر شیوه‌هایی مانند تعزیر بدنی.
🔸د. این نسل، حتی اگر برخی حرف‌هایش را منطقی ندانیم؛ ولی حق انتقاد و اعتراضش را نمی‌توانیم انکار کنیم. روحانیت نباید در برابر تضییع این حق، سکوت کند.

3️⃣ نقد توصیه‌های سروش محلاتی
برخی از نقدهایی که بر توصیه‌های ایشان وارد است، از این قرار است:
🔸الف. مشکل میراث دینی فقط در این نیست که برخی از احکام دلیل متقن فقهی ندارند و همان‌ها میان نسل جدید و روحانیون شکاف ایجاد کرده است. مشکل عمدۀ میراث دینی این است که برخی از احکام علیرغم این که دلیل متقن فقهی دارند، با مقتضیات مدرن ناسازگارند؛ مثل احکام جهاد ابتدایی و برده‌داری و اختیار طلاق برای مردان و نظایر آنها.
نیز پنهان نماند که پاره‌ای از احکام فقهی که امروزه نواندیشان دینی نظیر آقای سروش محلاتی فاقد دلیل متقن فقهی می‌شمارند، متأثر از اقتدار مدرنیته در روزگار حاضر است و گرنه همان ادلۀ فقهی که امثال ایشان در روزگار حاضر تضعیف می‌کنند، در روزگار گذشته متقن و بی‌خدشه دانسته می‌شده است. برای مثال، تا یکی دو قرن پیش هیچ فقیهی پیدا نمی‌شد که مدعی بشود، ادلۀ جهاد ابتدایی اتقان ندارد و آنگاه مدعی بشود که اسلام جهاد ابتدایی ندارد.
🔸ب. اگر بناست، به جای میراث دینی به علوم مدرن مثل علوم اجتماعی مراجعه شود، هیچ دلیلی وجود ندارد که شیوۀ اجرای احکام را از خود احکام تفکیک کرد؛ زیرا در میراث دینی، هم خود احکام آمده و هم شیوۀ اجرای احکام. واقعیت امر آن است که هم احکام و هم شیوۀ اجرای احکام دینی مبتنی بر عقلانیت مردمان روزگار گذشته است و این در حالی است که عقلانیت مدرن که بر آخرین دانش‌ها و تجربیات بشری مبتنی است، در پاره‌ای از موارد مثل جهاد ابتدایی، نه خود احکام و نه شیوۀ اجرای احکام دینی را بر نمی‌تابد و لذا اگر بناست که در روزگار حاضر به جای میراث دینی به علوم مدرن مراجعه کرد، اقتضاء دارد که علاوه بر شیوۀ اجرای احکام، خود احکام را هم از علوم مدرن اخذ کرد.
🔸ج. یکی از موانع تمایز روحانیون از حاکمیت این است که حاکمیت چندصدایی را در هیچ قشری به خصوص قشر روحانیون بر نمی‌تابد و فقط صدایی را بر می‌تابد که همنوا با صدای حاکمیت باشد و در این زمینه، قشر روحانیون بیش از اقشار دیگر مردم تحت فشارند و تشکیل دادگاه ویژۀ روحانیت به جهت حساسیتی است که حاکمیت نسبت به این قشر دارد و گرنه بسیاری از روحانیونی هستند که به لحاظ تئوریک با حاکمیت اختلاف نظر دارند. منتها حاکمیت از فعالیت علمی آنان ممانعت به عمل آورده که ممنوعیت‌های مربوط به آیت الله سید کمال حیدری از آن جمله است.
این برنتافتن چندصدایی از سوی حاکمیت، اقشار دیگر مردم را نیز از حیز انتفاع انداخته است و سبب این که معترضان اخیر بی‌سر و بی‌رهبرند، همین تحمیل یک‌صدایی از سوی حاکمیت است و اساساً، بنیاد مشکلاتی که در کشور پدید آمده و همین اعتراضات را هم در پی آورده، همین عامل تک‌صدایی تحمیلی از سوی حاکمیت است. حتی همین تقابلی که معترضان با روحانیون دارند و بالاتر همین تقابلی معترضان با اصل حکومت دینی و خود دین دارند، ناشی از همین تک‌صدایی تحمیلی از سوی حاکمیت است؛ چون اگر چنان بود که به صداهای مختلفی که در میان مردم وجود دارد، مجال ظهور و فعالیت و جریان‌سازی و تربیت سیاسی داده می‌شد، بسا هیچ تقابلی با روحانیون و دین و حکومت دینی پدید نمی‌آمد و این فحاشی‌ها و خشونت‌ورزی‌ها و تخریب‌های طرفین هم به ظهور نمی‌رسید.
https://www.tgoop.com/dineaqlani

Telegram

محمد سروش محلاتی

⭕️تقابل با روحانیون؟!

یکی از نشریات رسمی آموزش عالی، در شماره جدید خود، پژوهشی درباره اعتراضات اخیر با عنوان «کالبدشناسی ناآرامی‌های شهریور- مهر ۱۴۰۱» ارائه نموده و در آن نوشته است:

«این گروه نسلی، تصورش ازحاکمیت، نهادی است که:
[الف]گردهم‌آیی موسیقی را…

www.tgoop.com/dineaqlani/262

1.7K viewsedited  Nov 21, 2022 at 17:03

🔶 مشکل تقابل نسل معترض با روحانیون
✅ جعفر نکونام 30 آبان 1401

یادداشتی را از آقای محمد سروش محلاتی با عنوان «تقابل با روحانیون» خواندم؛ مبنی بر این که سبب تقابل معترضان با روحانیون این است که ملاحظۀ می‌کنند، روحانیون پشتوانۀ تئوریک همان الگوی زیستی را تولید می‌کنند که حاکمیت بر مردم تحمیل می‌کند. آنچه اینک ملاحظه می‌کنید، در گزارش و نقد چنین یادداشتی است.

1️⃣ روحانیون، مولد پشتوانۀ تئوریک الگوی زیستی حاکمیت
برخی از فتاوی روحانیون که پشتوانۀ تئوریک الگوی زیستی حاکمیت را تشکیل می‌دهند، به نقل از یادداشت آقای سروش محلاتی از این قرار است:
🔸الف. فتوای حرمت ورود زنان به ورزشگاه‌ها
🔸ب. فتوای ممنوعیت رایتل و تماس تصویری
🔸ج. فتوای لزوم فیلتر کردن پیام‌رسان های خارجی
🔸د. فتوای اجبار بر اجرای احکام شرعی

2️⃣ توصیه‌های سروش محلاتی برای تمایز روحانیون از حاکمیت
وی در پایان یادداشت خود برای متمایز شدن روحانیون از حاکمیت موارد ذیل را به روحانیون توصیه می‌کند:
🔸الف. خودداری از مطرح کردن احکامی که دلیل متقن فقهی ندارد و مبنای آن احتیاط است.
🔸ب. بسنده کردن به بیان احکام کلی شرع و عدم اظهارنظر دربارۀ مصادیق جدید که تشخیص آن به خود مکلفان محول شده است.
🔸ج. معتبر شناختن نظر کارشناسان علوم اجتماعی در باره "شیوه" اجرای احکام اسلامی و عدم اصرار بر شیوه‌هایی مانند تعزیر بدنی.
🔸د. این نسل، حتی اگر برخی حرف‌هایش را منطقی ندانیم؛ ولی حق انتقاد و اعتراضش را نمی‌توانیم انکار کنیم. روحانیت نباید در برابر تضییع این حق، سکوت کند.

3️⃣ نقد توصیه‌های سروش محلاتی
برخی از نقدهایی که بر توصیه‌های ایشان وارد است، از این قرار است:
🔸الف. مشکل میراث دینی فقط در این نیست که برخی از احکام دلیل متقن فقهی ندارند و همان‌ها میان نسل جدید و روحانیون شکاف ایجاد کرده است. مشکل عمدۀ میراث دینی این است که برخی از احکام علیرغم این که دلیل متقن فقهی دارند، با مقتضیات مدرن ناسازگارند؛ مثل احکام جهاد ابتدایی و برده‌داری و اختیار طلاق برای مردان و نظایر آنها.
نیز پنهان نماند که پاره‌ای از احکام فقهی که امروزه نواندیشان دینی نظیر آقای سروش محلاتی فاقد دلیل متقن فقهی می‌شمارند، متأثر از اقتدار مدرنیته در روزگار حاضر است و گرنه همان ادلۀ فقهی که امثال ایشان در روزگار حاضر تضعیف می‌کنند، در روزگار گذشته متقن و بی‌خدشه دانسته می‌شده است. برای مثال، تا یکی دو قرن پیش هیچ فقیهی پیدا نمی‌شد که مدعی بشود، ادلۀ جهاد ابتدایی اتقان ندارد و آنگاه مدعی بشود که اسلام جهاد ابتدایی ندارد.
🔸ب. اگر بناست، به جای میراث دینی به علوم مدرن مثل علوم اجتماعی مراجعه شود، هیچ دلیلی وجود ندارد که شیوۀ اجرای احکام را از خود احکام تفکیک کرد؛ زیرا در میراث دینی، هم خود احکام آمده و هم شیوۀ اجرای احکام. واقعیت امر آن است که هم احکام و هم شیوۀ اجرای احکام دینی مبتنی بر عقلانیت مردمان روزگار گذشته است و این در حالی است که عقلانیت مدرن که بر آخرین دانش‌ها و تجربیات بشری مبتنی است، در پاره‌ای از موارد مثل جهاد ابتدایی، نه خود احکام و نه شیوۀ اجرای احکام دینی را بر نمی‌تابد و لذا اگر بناست که در روزگار حاضر به جای میراث دینی به علوم مدرن مراجعه کرد، اقتضاء دارد که علاوه بر شیوۀ اجرای احکام، خود احکام را هم از علوم مدرن اخذ کرد.
🔸ج. یکی از موانع تمایز روحانیون از حاکمیت این است که حاکمیت چندصدایی را در هیچ قشری به خصوص قشر روحانیون بر نمی‌تابد و فقط صدایی را بر می‌تابد که همنوا با صدای حاکمیت باشد و در این زمینه، قشر روحانیون بیش از اقشار دیگر مردم تحت فشارند و تشکیل دادگاه ویژۀ روحانیت به جهت حساسیتی است که حاکمیت نسبت به این قشر دارد و گرنه بسیاری از روحانیونی هستند که به لحاظ تئوریک با حاکمیت اختلاف نظر دارند. منتها حاکمیت از فعالیت علمی آنان ممانعت به عمل آورده که ممنوعیت‌های مربوط به آیت الله سید کمال حیدری از آن جمله است.
این برنتافتن چندصدایی از سوی حاکمیت، اقشار دیگر مردم را نیز از حیز انتفاع انداخته است و سبب این که معترضان اخیر بی‌سر و بی‌رهبرند، همین تحمیل یک‌صدایی از سوی حاکمیت است و اساساً، بنیاد مشکلاتی که در کشور پدید آمده و همین اعتراضات را هم در پی آورده، همین عامل تک‌صدایی تحمیلی از سوی حاکمیت است. حتی همین تقابلی که معترضان با روحانیون دارند و بالاتر همین تقابلی معترضان با اصل حکومت دینی و خود دین دارند، ناشی از همین تک‌صدایی تحمیلی از سوی حاکمیت است؛ چون اگر چنان بود که به صداهای مختلفی که در میان مردم وجود دارد، مجال ظهور و فعالیت و جریان‌سازی و تربیت سیاسی داده می‌شد، بسا هیچ تقابلی با روحانیون و دین و حکومت دینی پدید نمی‌آمد و این فحاشی‌ها و خشونت‌ورزی‌ها و تخریب‌های طرفین هم به ظهور نمی‌رسید.
https://www.tgoop.com/dineaqlani

BY دین عقلانی | جعفر نکونام