دین عقلانی | جعفر نکونام

🔶 غیر علمی بودن پاره‌ای از نظریه‌پردازی‌های دینی از نگاه برون‌دینی
✅ جعفر نکونام 29 آذر 1401

یادداشتی که ملاحظه می‌کنید، در حاشیه بر نظریه‌پردازی‌های مثل قریب الوقوع بودن حکومت آخر الزمانی یا وجوب اجبار زنان به حجاب یا اوجب واجبات بودن حفظ حکومت دینی است که از نگاه برون‌دینی غیر علمی دانسته می‌شود.

1️⃣ شاخص‌های نظریه‌پردازی‌های غیر علمی
در نگاه برون‌دینی روزگاری مردم جهان به روش غیر علمی نظریه می‌ساختند و این نظریات را نسل اندر نسل نقل می‌کردند و هر نظریه‌ای طرفدارانی پیدا می‌کرد و هر فرقه‌ای به نظریه‌ای گرایش پیدا می‌کرد و در آن فرقه شهرت می‌یافت و رسوب می‌بست و مقدس می‌شد؛ طوری که هیچ کسی در آن فرقه جرئت رد و انکار آن را پیدا نمی‌کرد. تعدد نظریه‌ها و فرقه‌ها آشفته‌بازاری پدید آورده بود و هر فرقه‌ای بر پایه ذهنیاتش نظریاتی را بر می‌ساخت و عرضه می‌کرد و این مردمی را که با مجموعۀ این نظریات مواجه می‌شدند، سردرگم کرده بود که کدام درست و کدام غلط است.
چنین منطقی در محافل علوم نقلی و قدیمه و مجالس مذهبی کمابیش رواج دارد. در چنین محافل و مجالسی که طرف خطابشان تودۀ مردم است، به سهولت چنین نظریاتی اظهار می‌شود و به راحتی تلقی به قبول می‌گردد و هیچ کسی هم نیست که به نظریه‌پردازان اشکال کند و البته کسی هم جرئت اشکال کردن ندارد؛ چرا که به شبهه‌پردازی و کفر و زندقه و ارتداد متهم می‌گردد و حق حیاتش را هم از دست می‌دهد.
نظریاتی که از منطق غیر علمی سر بر می‌آورد، شاخص‌هایی دارد که برخی از مهم‌ترین آنها از این قرار است:

🔸الف. فرقه‌ای بودن: یعنی فقط از سوی یک فرقه‌ای خاص مطرح می‌شود و در همان محدود می‌گردد و چنان نیست که وقتی یک نظریۀ غیر علمی در یک فرقه مطرح شود، فرقه‌های دیگر بتوانند درستی آن نظریه را درک کنند و بپذیرند و هیچ راهی برای اثبات درستی‌اش پیدا کنند.

🔸ب. تقدس‌آلود بودن: یعنی چنان نیست که کسی جرئت کند، در مقام رد و انکار نظریه برآید؛ زیرا به محض این که کسی در مقام رد و انکار نظریه برآید، مورد هجوم طرفداران نظریه واقع می‌شود و از حقوق اجتماعی‌اش محروم می‌‌گردد و حتی حق حیات او هم سلب می‌گردد.

🔸ج. واقع‌نما نبودن: سبب آن که افراد بیرون از فرقه نمی‌توانند درستی نظریات غیر علمی را قبول کنند، این است که این نظریات جنبۀ ذهنی‌ دارند و بر واقعیات خارج از ذهن انطباق ندارند.

🔸د. بی‌نتیجه بودن: بدیهی است که وقتی یک نظریه جنبۀ ذهنی داشته باشد و بر هیچ واقعیت خارج از ذهنی انطباق نداشته باشد، حاصل و کارکرد مثبتی هم ندارد و حتی در مواردی کارکرد منفی هم دارد و مشکلات اجتماعی هم در پی می آورد.

🔸هـ. بلوف‌بودگی: یک نظریه‌ای که جنبۀ ذهنی داشته باشد، قدرت پیش‌بینی ندارد و نمی‌تواند مقدمات مشخصی را برای حصول نتایج معینی تعریف کند؛ لذا تمام پیش‌بینی‌هایی که بر اساس نظریات غیر علمی عرضه می‌شود، به وقوع نمی‌پیوندد.

2️⃣ شاخص‌های نظریه‌پردازی علمی
از نگاه برون‌دینی، این منطق غیر علمی ادامه داشت تا این که ابنای بشر بالاخره برای برچیدن آشفته‌بازار نظریه‌پردازی‌های غیر علمی به این راهکار رسیدند که هرکسی اگر می‌خواهد سخنی بگوید، باید برای اثبات درستی سخن خود شاهدی معتبر بیاورد و دلیلی اقامه کند و برای استشهاد و استدلال هم ضوابطی به نام منطق تعریف کردند و برای این که اطلاعاتی که حاصل می‌کنند، جنبۀ ذهنی نداشته باشد، روش‌های تحقیق میدانی را پیش کشیدند و برای این که تحلیل‌ها ذوقی و سلیقه‌ای نباشد، تأکید بر این ورزیدند که اطلاعات را از حالت کیفی و سلیقه‌ای به حالت کمی و عددی تبدیل کنند و با فرمول‌های دقیق آماری و ریاضی مورد جمع‌بندی و تحلیل قرار دهند. بر اثر چنین تغییر رویکردی، رنسانس علمی پدید آمد و رشد علمی و فناوری سرسام‌آوری پیدا شد.
امروزه در محافل آکادمیک و دانشگاهی با همین روش‌های تحقیق میدانی و تحلیل‌های آماری و ریاضی به پیشبرد معارف بشری اهتمام می‌شود؛ لذا هیچ کسی به سهولت نمی‌تواند نظریه‌پردازی کند و هرچه را که به ذهنش متداعی شد، به عنوان نظریات علمی بر زبان جاری کند.
متقابلاً نظریاتی که از منطق علمی سر بر می‌آورد، شاخص‌هایی دارد که برخی از مهم‌ترین آنها از این قرار است:

🔸الف. جهانی بودن: یک نظریۀ علمی به جهت این که بر معارف و دستاوردهای مشترک بشری مبتنی است، جهانی است؛ یعنی طوری نیست که فقط یک فرقۀ خاصی بدان قایل و باورمند باشد؛ بلکه هرکسی که از آن آگاهی پیدا کند و درستی‌اش را درک کند، طرفدار آن می‌شود.
🟡 ادامه در صفحۀ بعد
ـ

www.tgoop.com/dineaqlani/314

1.3K viewsedited  Dec 20, 2022 at 16:08

🔶 غیر علمی بودن پاره‌ای از نظریه‌پردازی‌های دینی از نگاه برون‌دینی
✅ جعفر نکونام 29 آذر 1401

یادداشتی که ملاحظه می‌کنید، در حاشیه بر نظریه‌پردازی‌های مثل قریب الوقوع بودن حکومت آخر الزمانی یا وجوب اجبار زنان به حجاب یا اوجب واجبات بودن حفظ حکومت دینی است که از نگاه برون‌دینی غیر علمی دانسته می‌شود.

1️⃣ شاخص‌های نظریه‌پردازی‌های غیر علمی
در نگاه برون‌دینی روزگاری مردم جهان به روش غیر علمی نظریه می‌ساختند و این نظریات را نسل اندر نسل نقل می‌کردند و هر نظریه‌ای طرفدارانی پیدا می‌کرد و هر فرقه‌ای به نظریه‌ای گرایش پیدا می‌کرد و در آن فرقه شهرت می‌یافت و رسوب می‌بست و مقدس می‌شد؛ طوری که هیچ کسی در آن فرقه جرئت رد و انکار آن را پیدا نمی‌کرد. تعدد نظریه‌ها و فرقه‌ها آشفته‌بازاری پدید آورده بود و هر فرقه‌ای بر پایه ذهنیاتش نظریاتی را بر می‌ساخت و عرضه می‌کرد و این مردمی را که با مجموعۀ این نظریات مواجه می‌شدند، سردرگم کرده بود که کدام درست و کدام غلط است.
چنین منطقی در محافل علوم نقلی و قدیمه و مجالس مذهبی کمابیش رواج دارد. در چنین محافل و مجالسی که طرف خطابشان تودۀ مردم است، به سهولت چنین نظریاتی اظهار می‌شود و به راحتی تلقی به قبول می‌گردد و هیچ کسی هم نیست که به نظریه‌پردازان اشکال کند و البته کسی هم جرئت اشکال کردن ندارد؛ چرا که به شبهه‌پردازی و کفر و زندقه و ارتداد متهم می‌گردد و حق حیاتش را هم از دست می‌دهد.
نظریاتی که از منطق غیر علمی سر بر می‌آورد، شاخص‌هایی دارد که برخی از مهم‌ترین آنها از این قرار است:

🔸الف. فرقه‌ای بودن: یعنی فقط از سوی یک فرقه‌ای خاص مطرح می‌شود و در همان محدود می‌گردد و چنان نیست که وقتی یک نظریۀ غیر علمی در یک فرقه مطرح شود، فرقه‌های دیگر بتوانند درستی آن نظریه را درک کنند و بپذیرند و هیچ راهی برای اثبات درستی‌اش پیدا کنند.

🔸ب. تقدس‌آلود بودن: یعنی چنان نیست که کسی جرئت کند، در مقام رد و انکار نظریه برآید؛ زیرا به محض این که کسی در مقام رد و انکار نظریه برآید، مورد هجوم طرفداران نظریه واقع می‌شود و از حقوق اجتماعی‌اش محروم می‌‌گردد و حتی حق حیات او هم سلب می‌گردد.

🔸ج. واقع‌نما نبودن: سبب آن که افراد بیرون از فرقه نمی‌توانند درستی نظریات غیر علمی را قبول کنند، این است که این نظریات جنبۀ ذهنی‌ دارند و بر واقعیات خارج از ذهن انطباق ندارند.

🔸د. بی‌نتیجه بودن: بدیهی است که وقتی یک نظریه جنبۀ ذهنی داشته باشد و بر هیچ واقعیت خارج از ذهنی انطباق نداشته باشد، حاصل و کارکرد مثبتی هم ندارد و حتی در مواردی کارکرد منفی هم دارد و مشکلات اجتماعی هم در پی می آورد.

🔸هـ. بلوف‌بودگی: یک نظریه‌ای که جنبۀ ذهنی داشته باشد، قدرت پیش‌بینی ندارد و نمی‌تواند مقدمات مشخصی را برای حصول نتایج معینی تعریف کند؛ لذا تمام پیش‌بینی‌هایی که بر اساس نظریات غیر علمی عرضه می‌شود، به وقوع نمی‌پیوندد.

2️⃣ شاخص‌های نظریه‌پردازی علمی
از نگاه برون‌دینی، این منطق غیر علمی ادامه داشت تا این که ابنای بشر بالاخره برای برچیدن آشفته‌بازار نظریه‌پردازی‌های غیر علمی به این راهکار رسیدند که هرکسی اگر می‌خواهد سخنی بگوید، باید برای اثبات درستی سخن خود شاهدی معتبر بیاورد و دلیلی اقامه کند و برای استشهاد و استدلال هم ضوابطی به نام منطق تعریف کردند و برای این که اطلاعاتی که حاصل می‌کنند، جنبۀ ذهنی نداشته باشد، روش‌های تحقیق میدانی را پیش کشیدند و برای این که تحلیل‌ها ذوقی و سلیقه‌ای نباشد، تأکید بر این ورزیدند که اطلاعات را از حالت کیفی و سلیقه‌ای به حالت کمی و عددی تبدیل کنند و با فرمول‌های دقیق آماری و ریاضی مورد جمع‌بندی و تحلیل قرار دهند. بر اثر چنین تغییر رویکردی، رنسانس علمی پدید آمد و رشد علمی و فناوری سرسام‌آوری پیدا شد.
امروزه در محافل آکادمیک و دانشگاهی با همین روش‌های تحقیق میدانی و تحلیل‌های آماری و ریاضی به پیشبرد معارف بشری اهتمام می‌شود؛ لذا هیچ کسی به سهولت نمی‌تواند نظریه‌پردازی کند و هرچه را که به ذهنش متداعی شد، به عنوان نظریات علمی بر زبان جاری کند.
متقابلاً نظریاتی که از منطق علمی سر بر می‌آورد، شاخص‌هایی دارد که برخی از مهم‌ترین آنها از این قرار است:

🔸الف. جهانی بودن: یک نظریۀ علمی به جهت این که بر معارف و دستاوردهای مشترک بشری مبتنی است، جهانی است؛ یعنی طوری نیست که فقط یک فرقۀ خاصی بدان قایل و باورمند باشد؛ بلکه هرکسی که از آن آگاهی پیدا کند و درستی‌اش را درک کند، طرفدار آن می‌شود.
🟡 ادامه در صفحۀ بعد
ـ

BY دین عقلانی | جعفر نکونام