دین عقلانی | جعفر نکونام

🔶 کارکرد دعای حاجت‌خواهانه در سه نگاه
✅ جعفر نکونام 8 دی 1401

یادداشت ذیل دربارۀ کارکرد دعای‌حاجت خواهانه در سه نگاه دینی، علمی و شبه‌علمی است.

1️⃣ بیان مسئله
مسئله این است که آیا دعای حاجت‌خواهانه کارکرد مثبتی دارد یا نه. به عبارت دیگر، در حالی که ما موارد بسیاری را ملاحظه می‌کنیم که انسان‌ها حاجتی را از خدا می‌خواهند، اما برآورده نمی‌شود، چه منفعتی بر چنین دعایی مترتب است؟
علاوه بر این که مواردی که شاهد آورده می‌شود، کسانی حاجتشان برآورده شده است، هیچ راهی برای اثبات این که در آن موارد، بر اثر دعا حاجتشان برآورده شده است، وجود ندارد و این احتمال را پیش می‌آورد که در آن موارد هم عوامل طبیعی، باعث برآورده شدن حاجات آنان شده است؛ نه یک امر غیر طبیعی و اعجازگونۀ دخالت خدا در طبیعت؛ زیرا هیچ راهی برای اثبات این که یک عامل غیر طبیعی به نام خدا در طبیعت دخالت کرده است، قابل اثبات نیست.
با تکیه بر چنین سخنی اظهار می‌شود، بنابراین، با فرض این که هیچ دلیلی بر اثبات دخالت یک امر غیر طبیعی در طبیعت وجود نداشته باشد، اتکاء به آن برای برآورده شدن حاجت که در دعا هست، بیهوده و غیر عقلایی دانسته می‌شود. به ویژه آن که اگر دعا مخ عبادت و عبادت ستون دیانت دانسته شود و این مخ بی‌بنیاد باشد، اساس دیانت فرو می‌ریزد و دینداری بیهوده می‌گردد.

2️⃣ پاسخ به مسئله در سه نگاه
در پاسخ به این سؤالات، نگاه‌های مختلفی وجود دارد که اینک بررسی می‌گردد:

🔸الف. نگاه دینی: دعای حاجت‌خواهانه در نگاه دینی پذیرفته است و در متون دینی موارد بسیاری یاد می‌شود که رخدادهایی با در هم شکستن علل و اسباب طبیعی صورت می‌پذیرد؛ نظیر این که حضرت ابراهیم(ع) یا حضرت زکریا(ع) علیرغم این که همسران پیر و عقیمی دارند، به برکت دعا از نعمت فرزند برخوردار می‌شوند و یا بر اثر نفرین امثال حضرت نوح(ع) و صالح(ع) هلاکت قومشان با حوادث آسمانی رقم می‌خورد.
در نگاه دینی سخن از دخالت یک پادشاه آسمانی در حوادث طبیعی است و اوست که برای مثال، باران را نازل می‌کند و رعد و برق و زلزله و بیماری و مرگ و جز آنها را پدید می‌آورد. از دخالت خدا در طبیعت به معجزه تعبیر می‌شود و مفهوم معجزه این است که کارهایی خارق العاده و غیر طبیعی بدون تأثیرگذاری علل و اسباب طبیعی و فقط با مشیت خدا انجام می‌گیرد.
علمای دینی راجع به مواردی که حاجات با دعا برآورده نمی‌شود، توجیهاتی را ذکر می‌کنند؛ نظیر این که دعا با تمام شرایطش برگزار نشده که حاجات برآورده نشده است یا خدا به مصلحت ندانسته است که دعا را مستجاب گرداند و حاجات را برآورده سازد یا خدا اجر دعای غیر مستجاب را پاداش بعد از مرگ قرار داده است و نظایر آنها که البته تمام این توجیهات پسینی است؛ یعنی بعد از این که دعا مستجاب نشود، چنین توجیهاتی به میان می‌آید و هرگز چنین نیست که از پیش مشخص باشد که دعا چه سرنوشتی پیدا می‌کند.

🔸ب. نگاه علمی: در نگاه علمی ادعا این است که اساساً باور به خدا و دخالت او در طبیعت و برآوردن حاجات بشری خرافه است و از جهل بشر به علل طبیعی حاصل شده است. در روزگار گذشته، بشر از کشف علل بسیاری از رخدادها مثل نزول باران و رعد و برق و زلزله و بیماری و مرگ عاجز بوده است؛ لذا دست به تخیل برده و چنان اندیشیده بود که در آسمان پادشاهی بر تخت پادشاهی‌اش جلوس کرده و اوست که باران را نازل می‌کند و رعد و برق و زلزله و بیماری و مرگ را پدید می‌آورد؛ اما امروزه کاشف به عمل آمده است که هیچ پادشاهی در آسمان نیست و تمام این رخدادهایی که به خدا نسبت داده می‌شده است، علل طبیعی دارد. برای مثال، باران عبارت از همان بخاراتی است که از زمین به جو زمین می‌رود و تبدیل به ابر می‌شود و بعد بر اثر بزرگ شدن قطرات آب در ابرها و نیروی جاذبۀ زمین، باران می‌بارد و یا رعد و برق هم بر اثر تصادم این ابرها حاصل می‌گردد و زلزله هم بر اثر حرکت لایه‌های زیرین زمین به وجود می‌آید و بیماری هم بر اثر میکروب‌ها و ویروس‌هایی پدید می‌آید و مرگ هم بر اثر تحلیل قوای جسمانی و اختلال در آنها حادث می‌گردد.
بشر از وقتی بنا را بر این نهاد که رخدادهای طبیعی علل طبیعی دارد، با کشف علل طبیعی رخدادها توانسته است، آنها را کنترل کند و از وقوع آنها جلوگیری به عمل آورد. اگر چنین بود که رخدادهایی چون نزول باران و پدیدار شدن رعد و برق و زلزله و بیماری و مرگ به دست یک موجود آسمانی به نام خدا بود، بشر نمی‌بایست به چگونگی پیدایش آنها علم پیدا کند و با فناوری خود آنها را به کنترل در آورد.
🟡 ادامه در صفحۀ بعد
ـ

www.tgoop.com/dineaqlani/331

1.9K viewsedited  Dec 29, 2022 at 18:56

🔶 کارکرد دعای حاجت‌خواهانه در سه نگاه
✅ جعفر نکونام 8 دی 1401

یادداشت ذیل دربارۀ کارکرد دعای‌حاجت خواهانه در سه نگاه دینی، علمی و شبه‌علمی است.

1️⃣ بیان مسئله
مسئله این است که آیا دعای حاجت‌خواهانه کارکرد مثبتی دارد یا نه. به عبارت دیگر، در حالی که ما موارد بسیاری را ملاحظه می‌کنیم که انسان‌ها حاجتی را از خدا می‌خواهند، اما برآورده نمی‌شود، چه منفعتی بر چنین دعایی مترتب است؟
علاوه بر این که مواردی که شاهد آورده می‌شود، کسانی حاجتشان برآورده شده است، هیچ راهی برای اثبات این که در آن موارد، بر اثر دعا حاجتشان برآورده شده است، وجود ندارد و این احتمال را پیش می‌آورد که در آن موارد هم عوامل طبیعی، باعث برآورده شدن حاجات آنان شده است؛ نه یک امر غیر طبیعی و اعجازگونۀ دخالت خدا در طبیعت؛ زیرا هیچ راهی برای اثبات این که یک عامل غیر طبیعی به نام خدا در طبیعت دخالت کرده است، قابل اثبات نیست.
با تکیه بر چنین سخنی اظهار می‌شود، بنابراین، با فرض این که هیچ دلیلی بر اثبات دخالت یک امر غیر طبیعی در طبیعت وجود نداشته باشد، اتکاء به آن برای برآورده شدن حاجت که در دعا هست، بیهوده و غیر عقلایی دانسته می‌شود. به ویژه آن که اگر دعا مخ عبادت و عبادت ستون دیانت دانسته شود و این مخ بی‌بنیاد باشد، اساس دیانت فرو می‌ریزد و دینداری بیهوده می‌گردد.

2️⃣ پاسخ به مسئله در سه نگاه
در پاسخ به این سؤالات، نگاه‌های مختلفی وجود دارد که اینک بررسی می‌گردد:

🔸الف. نگاه دینی: دعای حاجت‌خواهانه در نگاه دینی پذیرفته است و در متون دینی موارد بسیاری یاد می‌شود که رخدادهایی با در هم شکستن علل و اسباب طبیعی صورت می‌پذیرد؛ نظیر این که حضرت ابراهیم(ع) یا حضرت زکریا(ع) علیرغم این که همسران پیر و عقیمی دارند، به برکت دعا از نعمت فرزند برخوردار می‌شوند و یا بر اثر نفرین امثال حضرت نوح(ع) و صالح(ع) هلاکت قومشان با حوادث آسمانی رقم می‌خورد.
در نگاه دینی سخن از دخالت یک پادشاه آسمانی در حوادث طبیعی است و اوست که برای مثال، باران را نازل می‌کند و رعد و برق و زلزله و بیماری و مرگ و جز آنها را پدید می‌آورد. از دخالت خدا در طبیعت به معجزه تعبیر می‌شود و مفهوم معجزه این است که کارهایی خارق العاده و غیر طبیعی بدون تأثیرگذاری علل و اسباب طبیعی و فقط با مشیت خدا انجام می‌گیرد.
علمای دینی راجع به مواردی که حاجات با دعا برآورده نمی‌شود، توجیهاتی را ذکر می‌کنند؛ نظیر این که دعا با تمام شرایطش برگزار نشده که حاجات برآورده نشده است یا خدا به مصلحت ندانسته است که دعا را مستجاب گرداند و حاجات را برآورده سازد یا خدا اجر دعای غیر مستجاب را پاداش بعد از مرگ قرار داده است و نظایر آنها که البته تمام این توجیهات پسینی است؛ یعنی بعد از این که دعا مستجاب نشود، چنین توجیهاتی به میان می‌آید و هرگز چنین نیست که از پیش مشخص باشد که دعا چه سرنوشتی پیدا می‌کند.

🔸ب. نگاه علمی: در نگاه علمی ادعا این است که اساساً باور به خدا و دخالت او در طبیعت و برآوردن حاجات بشری خرافه است و از جهل بشر به علل طبیعی حاصل شده است. در روزگار گذشته، بشر از کشف علل بسیاری از رخدادها مثل نزول باران و رعد و برق و زلزله و بیماری و مرگ عاجز بوده است؛ لذا دست به تخیل برده و چنان اندیشیده بود که در آسمان پادشاهی بر تخت پادشاهی‌اش جلوس کرده و اوست که باران را نازل می‌کند و رعد و برق و زلزله و بیماری و مرگ را پدید می‌آورد؛ اما امروزه کاشف به عمل آمده است که هیچ پادشاهی در آسمان نیست و تمام این رخدادهایی که به خدا نسبت داده می‌شده است، علل طبیعی دارد. برای مثال، باران عبارت از همان بخاراتی است که از زمین به جو زمین می‌رود و تبدیل به ابر می‌شود و بعد بر اثر بزرگ شدن قطرات آب در ابرها و نیروی جاذبۀ زمین، باران می‌بارد و یا رعد و برق هم بر اثر تصادم این ابرها حاصل می‌گردد و زلزله هم بر اثر حرکت لایه‌های زیرین زمین به وجود می‌آید و بیماری هم بر اثر میکروب‌ها و ویروس‌هایی پدید می‌آید و مرگ هم بر اثر تحلیل قوای جسمانی و اختلال در آنها حادث می‌گردد.
بشر از وقتی بنا را بر این نهاد که رخدادهای طبیعی علل طبیعی دارد، با کشف علل طبیعی رخدادها توانسته است، آنها را کنترل کند و از وقوع آنها جلوگیری به عمل آورد. اگر چنین بود که رخدادهایی چون نزول باران و پدیدار شدن رعد و برق و زلزله و بیماری و مرگ به دست یک موجود آسمانی به نام خدا بود، بشر نمی‌بایست به چگونگی پیدایش آنها علم پیدا کند و با فناوری خود آنها را به کنترل در آورد.
🟡 ادامه در صفحۀ بعد
ـ

BY دین عقلانی | جعفر نکونام

❌Photos not found?❌Click here to update cache.